چالشهای توافق کریدور زنگزور و پیامدهای آن برای ایران

ایران با داشتن حدود ۴۴ کیلومتر مرز مشترک با استان سیونیک (منطقه زنگزور) همسایگی جغرافیایی بسیار نزدیکی با این کریدور دارد. به طور دقیق تر، استان سیونیک که مسیر کریدور در آن واقع شده، دارای مرزی ۴۴ کیلومتری با ایران است و خود کریدور مسیر ترانزیتی به طول حدود ۴۰ کیلومتر را در بخشی از این استان طی می کند.
با نگاهی به ابعاد رفتاری و استراتژیک، چند چالش کلیدی برای ایران در این چارچوب قابل پیش بینی است:
اول، کاهش نقش ترانزیتی ایران؛ چرا که مسیر جدید موجب انحراف جریان کالا و مسافر بین آذربایجان و نخجوان از مسیر ایران شده و به تبع آن، کاهش قابل توجهی در درآمدهای ترانزیتی و نفوذ منطقه ای کشور پدید می آید.
دوم، افزایش نفوذ آمریکا و ناتو؛ مدیریت و کنترل کریدور توسط آمریکا و متحدانش، باعث می شود امنیت مرزهای شمال غرب ایران در معرض تهدیدات جدید قرار گیرد و امکان فشارهای سیاسی و نظامی علیه کشور افزایش یابد.
سوم، محدودیت دسترسی زمینی ایران به ارمنستان؛ ایران که تنها راه زمینی خود به ارمنستان را از طریق استان سیونیک دارد، ممکن است این مسیر حیاتی را در اثر تحولات جدید از دست بدهد یا شرایط عبور به شدت دشوار شود.
چهارم، تضعیف روابط استراتژیک با ارمنستان؛ فشارهای سیاسی و جغرافیایی ممکن است منجر به کاهش همکاری های راهبردی ایران و ارمنستان گردد که این مسئله به نفع رقبا و بازیگران دیگر منطقه خواهد بود.
همچنین گسترش نفوذ ترکیه و اسرائیل از طریق کنترل این کریدور، زمینه افزایش نفوذ آنها در شمال غرب ایران را فراهم می آورد که می تواند منافع امنیتی کشور را به چالش بکشد.
در نهایت، افزایش تنش های ژئوپلیتیکی، این توافق را به ابزاری برای تشدید رقابت های قدرت های بزرگ تبدیل خواهد کرد و احتمال بروز بحران های منطقه ای را افزایش می دهد.
برای مقابله با این چالش ها، ضرورت دارد ایران با بهره گیری از ظرفیت های دیپلماسی فعال و چندجانبه گرایی، تقویت زیرساخت های جایگزین ترانزیتی، ارتقاء همکاری های اقتصادی منطقه ای، افزایش توان امنیتی مرزها و حضور موثر در چارچوب های بین المللی و منطقه ای، منافع ملی و امنیت منطقه ای خود را حفظ و ارتقا بخشد.
موقعیت جغرافیایی حساس و رفتار متقابل منطقه ای، ضرورت اتخاذ راهبردهای علمی و عملیاتی دقیق را بیش از پیش برای سیاست گذاران کشور آشکار می سازد.