تبریز؛ گنج پنهان ایران در حافظه گردشگری جهان

---

 

تبریز در حافظه تاریخی ایران، شهری اثرگذار و تعیین کننده است؛ شهری که در بزنگاه های مهم تاریخ معاصر، از مشروطه تا جنبش های فرهنگی و اجتماعی، نقشی بی بدیل ایفا کرده و به عنوان یکی از پایگاه های مهم توسعه، نوگرایی و پیشرفت شناخته می شود. با این همه، وقتی صحبت از گردشگری جهانی به میان می آید، نام تبریز کمتر در صدر فهرست مقصدها قرار می گیرد و جایگاه آن در حافظه جهانی گردشگری به مراتب پایین تر از ظرفیت های واقعی اش است. این تناقض میان غنای فرهنگی و تاریخی تبریز و سهم اندک آن در جریان گردشگری بین المللی، پرسشی اساسی پیش روی ما می گذارد: چرا شهری با چنین پیشینه و تنوع، هنوز به اندازه کافی در عرصه جهانی شناخته نشده است؟

تبریز در طول قرن ها چهارراه تمدن ها بوده است؛ موقعیتی ممتاز در مسیر جاده ابریشم داشت و کاروان هایی از شرق و غرب جهان، از این شهر عبور می کردند. در همین مسیر، فرهنگ ها، زبان ها و کالاها در تبریز به هم می رسیدند و شهری را شکل می دادند که به حق می توان آن را «دروازه ایران به جهان» دانست. اما امروز این پیشینه پرشکوه به درستی در بسته های گردشگری و تبلیغات بین المللی بازتاب پیدا نکرده است. گردشگر خارجی شاید نام اصفهان، شیراز یا یزد را بشناسد، اما کمتر تبریز را به عنوان مقصد نخستین خود انتخاب می کند. این در حالی است که آثار تاریخی ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو همچون بازار تاریخی تبریز، قلعه های کهن اطراف شهر و معماری منحصر به فرد مساجد و خانه های تاریخی، ظرفیت بالایی برای معرفی جهانی دارند.

تبریز؛ چهارراه تمدن ها، مقصدی ناشناخته در جهان گردشگری

نقش تبریز در تاریخ ایران تنها محدود به معماری یا موقعیت جغرافیایی نیست. این شهر زادگاه نخستین های بسیاری در ایران است: نخستین چاپخانه، نخستین مدرسه مدرن، نخستین شهرداری و حتی نخستین خیابان آسفالت شده در کشور در تبریز شکل گرفت. این ویژگی ها هویتی متمایز برای شهر ساخته است که می تواند به یک برند گردشگری تبدیل شود. با این حال، تاکنون کمتر تلاش شده است تا این «شهر اولین ها» به طور حرفه ای در سطح جهانی معرفی گردد و به یکی از جاذبه های خاص ایران در عرصه گردشگری بدل شود.

از سوی دیگر، تبریز فقط شهر تاریخ نیست، بلکه سرزمین فرهنگ های زنده است. موسیقی عاشیقی و موغام، خوراک های اصیل همچون کوفته تبریزی، شیرینی هایی مانند نوقا و قرابیه، صنایع دستی ارزشمند از جمله قالی تبریز و هنر ورنی، همه و همه بخشی از میراث ناملموس این شهرند که جذابیت ویژه ای برای گردشگران دارند. در بسیاری از کشورها، میراث ناملموس حتی بیش از بناها و آثار تاریخی، عامل جذب گردشگر است. اما در تبریز، این گنجینه غنی هنوز به طور سازمان یافته و جهانی معرفی نشده و سهم آن در گردشگری منطقه ای و بین المللی ناچیز مانده است.

تبریز؛ شهر اولین ها، غایب در حافظه جهانی گردشگری

مسئله مهم دیگر، کمبود زیرساخت های مناسب برای جذب گردشگر خارجی است. فرودگاه تبریز هنوز به طور مستقیم به بسیاری از مقاصد بین المللی پرواز ندارد و شبکه حمل ونقل گردشگری شهری به اندازه ای که یک گردشگر خارجی انتظار دارد توسعه نیافته است. کمبود هتل های استاندارد بین المللی، ضعف در بازاریابی دیجیتال و معرفی شهر در شبکه های جهانی گردشگری و حتی نبود تورهای تخصصی برای معرفی تاریخ مشروطه و جاده ابریشم، همه و همه عواملی هستند که تبریز را از جایگاه شایسته اش دور کرده اند. اگرچه در سال ۲۰۱۸ که تبریز به عنوان پایتخت گردشگری جهان اسلام انتخاب شد، فرصتی کم نظیر برای معرفی شهر فراهم آمد، اما بهره برداری کامل از این موقعیت تاریخی به دلیل ناهماهنگی ها و ضعف برنامه ریزی محقق نشد.

با این حال، فرصت ها همچنان زنده اند. جهان امروز بیش از هر زمان دیگری به دنبال مقاصد تازه، ناشناخته و اصیل است. تبریز با تاریخ پرشکوه، فرهنگ متنوع و طبیعت منحصر به فرد خود می تواند به الگویی از گردشگری اصیل و متفاوت بدل شود. برای تحقق این هدف، لازم است سیاست گذاران و فعالان گردشگری شهر از معرفی صرف جاذبه های شناخته شده عبور کرده و روایت تازه ای از تبریز ارائه دهند؛ روایتی که هم تاریخ و معماری را دربرگیرد، هم فرهنگ زنده و مردم محور را، و هم ظرفیت های امروزین شهر را برای توسعه گردشگری پایدار نشان دهد.

شهری با تاریخ جهانی، اما غایب در نقشه گردشگری

روز جهانی گردشگری فرصتی است برای بازاندیشی در جایگاه تبریز. این روز باید به ما یادآوری کند که جهانی شدن یک مقصد گردشگری تنها با داشتن تاریخ و فرهنگ غنی محقق نمی شود، بلکه نیازمند برنامه ریزی، زیرساخت، تبلیغ بین المللی و بازاریابی نوآورانه است. تبریز سزاوار آن است که در حافظه جهانی گردشگری جایگاهی درخور یابد؛ جایگاهی که نه از روی شعار، بلکه بر اساس واقعیت های تاریخی و فرهنگی اش بنا شود. اگر این مسیر با جدیت و پیگیری طی شود، تبریز می تواند از شهری کم تر شناخته شده به یکی از مقاصد اصلی گردشگری منطقه و جهان بدل گردد؛ شهری که گذشته اش الهام بخش است و آینده اش می تواند چراغ راه توسعه پایدار گردشگری در ایران باشد.

*نویسنده: موسی کاظم زاده؛ قابل دسترسی هم در سایت بازار تبریز آنلاین

https://bazartabrizonline.ir