مفهوم بازیکن غیرمجاز: خط قرمز مسابقات فوتبال

هوالعادل

مفهوم بازیکن غیرمجاز: خط قرمز مسابقات فوتبال

استفاده از بازیکن غیرمجاز یکی از جدی ترین تخلفات در فوتبال است که اصول عدالت، رقابت سالم و بازی جوانمردانه را مستقیما هدف قرار می دهد. این تخلف نه تنها می تواند نتایج یک مسابقه را دستخوش تغییر کند، بلکه می تواند سرنوشت کل یک فصل یا حتی شان و اعتبار یک فدراسیون را تحت الشعاع قرار دهد.

۱. تعریف و مصادیق "بازیکن غیرمجاز"

ماده ۶۱ مقررات انضباطی فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی ایران به طور خاص به این تخلف می پردازد. مطابق این ماده (و موارد مشابه در قوانین بین المللی):

الف) در مقررات انضباطی فدراسیون فوتبال ایران (ماده ۶۱)

بازیکن غیرمجاز به بازیکنی گفته می شود که:

1. ثبت نام نشده باشد: مطابق مقررات نقل و انتقالات و دستورالعمل اجرایی آن، ثبت نام و واجد شرایط بودن برای حضور در مسابقات رسمی را نداشته باشد.
2. استفاده از اسناد متقلبانه: با استفاده از مدارک و مستندات مجعول، مزور، غیرواقعی یا توسل به روش های متقلبانه، مجوز حضور در مسابقات را کسب کرده باشد (بند ب).
3. دلایل دیگر: شامل مواردی مانند محرومیت انضباطی، وضعیت نامشخص سهمیه بازیکن خارجی (مثل برخی پرونده ها در لیگ ایران) یا حتی نقض قوانین سنی در رده های پایه.

ب) در مقررات انضباطی فیفا (FIFA Disciplinary Code - FDC)

ماده ۵۵ FDC با عنوان "Eligibility" (واجد شرایط بودن) به این موضوع می پردازد. مصادیق آن گسترده است و شامل موارد زیر می شود:

• بازیکنی که محرومیت خود را سپری نکرده باشد (مثلا به دلیل کارت های زرد/قرمز).
• بازیکنی که شرایط تابعیت یا اقامت لازم برای تیم ملی (FIFA Eligibility Rules) را نداشته باشد (مانند پرونده های تیم های ملی در مقدماتی جام جهانی).
• نقض قوانین نقل و انتقالاتی (مانند ثبت نام غیرقانونی بازیکن زیر سن قانونی).

۲. مجازات ها: از باخت فنی تا کسر امتیاز

الف) مجازات های داخلی (مقررات انضباطی ایران)

ماده ۶۱ برای استفاده از بازیکن غیرمجاز مجازات های مشخصی تعیین کرده است:

• باخت فنی: تیم متخلف در مسابقاتی که بازیکن غیرمجاز در آن حضور داشته، با نتیجه ۳-۰ بازنده اعلام می شود.
• جریمه نقدی: حداقل ۳۰۰ میلیون ریال جریمه نقدی برای باشگاه (در مسابقات رسمی).
• مجازات برای بازیکن: بازیکن غیرمجاز نیز به حداقل ۲۰۰ میلیون ریال جریمه نقدی و حداقل دو مسابقه محرومیت محکوم می شود.
• کسر امتیاز فصلی (نقطه تاریک!): در صورت اثبات جرم (مثل جعل) بعد از خاتمه مسابقات، نتیجه بازی ها تغییر نمی کند، اما باشگاه در فصل بعد به کسر امتیاز محکوم می شود (به میزان تعداد مسابقاتی که از بازیکن مذکور بهره برده است). این بند بحث برانگیز است، زیرا می تواند انگیزه تخلف را در هفته های پایانی لیگ برای تیم هایی که صعود یا قهرمانی شان قطعی شده، افزایش دهد.

ب) مجازات های بین المللی (فیفا)

ماده ۵۵ FDC نیز مجازات های سختی در نظر گرفته است:

• سقوط بازی (Forfeiture): نتیجه بازی به نفع تیم مقابل تغییر می کند (اغلب ۳-۰).
• جریمه نقدی: حداقل ۶,۰۰۰ فرانک سوئیس برای تیم متخلف.
• اخراج از مسابقات: در موارد حاد و تیم های ملی، ممکن است تیم متخلف از کل مسابقات مقدماتی یا تورنمنت اخراج شود (مانند پرونده سوریه در مقدماتی جام جهانی ۲۰۱۴).

۳. رویه های قضایی داخلی و خارجی (مطالعه موردی)

الف) رویه قضایی داخلی (پرونده های شاخص)

• پرونده بازیکن خارجی (مانند گل گهر): یکی از مثال های بارز در فوتبال ایران مربوط به استفاده از بازیکن خارجی (مانند اریک باگناما) است که به دلیل نقص در مدارک و عدم احراز شرایط آیین نامه بازیکنان خارجی (مثلا تعداد بازی ملی)، غیرمجاز اعلام شد و منجر به باخت های فنی ۳-۰ و تغییر در جدول لیگ شد. این پرونده ها بر مسئولیت مطلق باشگاه در تایید و تضمین صحت مدارک تاکید دارند.
• پرونده تعویض ششم (پیکان و سایپا): در یک پرونده دیگر، استفاده از تعویض ششم در یک مسابقه منجر به اعلام باخت فنی شد. این نشان می دهد که حتی نقض صریح قوانین بازی (Laws of the Game) نیز می تواند در حوزه انضباطی به عنوان استفاده از بازیکن غیرمجاز یا نقض مقررات تلقی شود.

ب) رویه قضایی خارجی و CAS (دادگاه حکمیت ورزش)

• پرونده بولیوی در مقدماتی جام جهانی ۲۰۱۸: تیم ملی بولیوی از بازیکن غیرمجاز (نلسون کابرا) استفاده کرد که شرایط اقامت لازم برای بازی در تیم ملی بولیوی را نداشت. فیفا نتایج دو بازی این تیم را ۳-۰ به سود شیلی و پرو تغییر داد و جریمه نقدی اعمال کرد. این حکم توسط دادگاه حکمیت ورزش (CAS) نیز تایید شد و نشان دهنده رویکرد سخت گیرانه و جهان شمول فیفا در قبال واجد شرایط بودن بازیکنان است.
• پرونده های کارت های انباشته: موارد متعددی در سطح بین المللی (مانند پرونده قطر در AFC) وجود داشته که باشگاه ها یا فدراسیون ها به دلیل اشتباه در ثبت کارت های زرد/قرمز و به میدان فرستادن بازیکنی که باید محروم می بوده، با جریمه نقدی و باخت فنی مواجه شده اند.

۴. استدلال تحلیلی: عدالت و پیشگیری

قاعده "بازیکن غیرمجاز" نه تنها یک مجازات، بلکه یک ابزار پیشگیری قاطع است. هدف اصلی این مقررات آن است که:

• حفظ یکپارچگی رقابت: تیم ها را مجبور می کند که با دقت بالا، مسئولیت پذیرانه و در چارچوب قانون عمل کنند.
• منع سوءاستفاده از قدرت/جعل: با مجازات شدید، انگیزه برای جعل مدارک، خرید بازیکنان غیرواجد شرایط یا سوءاستفاده از خلاءهای قانونی را از بین می برد.
• اولویت بخشی به نتیجه ورزشی: با تغییر نتیجه به باخت فنی، اطمینان می دهد که نتیجه نهایی مسابقه صرفا توسط عملکرد قانونی و جوانمردانه تعیین شده است.

نکته : تفاوت در مجازات های ایران برای تخلف در طول فصل (باخت فنی) و پس از خاتمه مسابقات (کسر امتیاز در فصل بعد)، یک چالش حقوقی است که منطق تنبیهی و بازدارندگی را در حساس ترین مقاطع فصل زیر سوال می برد. این مسئله نیازمند بازنگری در آیین نامه داخلی است تا هماهنگی بیشتری با رویه بین المللی (که اغلب در صورت کشف تخلف، نتیجه را بدون محدودیت زمانی تغییر می دهد) ایجاد شود.

مصطفی لطفی.وکیل ورزشی.پژوهشگر حقوق فوتبال