"به نام خدا" پاسخ به سوال رسانه ای: آیا ترکیه می تواند هدف حمله بعدی اسرائیل قرار گیرد؟ سازمان پیمان آتلانتیک شمالی در سال ۱۹۴۹ توسط ایالات متحده، کانادا و چندین کشور اروپای غربی برای تامین امنیت جمعی در برابر اتحاد جماهیر شوروی تاسیس شد. اولین باری که سران کشورها و دولت های کشورهای عضو ناتو با هم ملاقات کردند، در مراسم امضای پیمان آتلانتیک شمالی در ۴ آوریل ۱۹۴۹ بود، اما این یک نشست سران نبود. اولین نشست سران هشت سال بعد، در سال ۱۹۵۷ در پاریس برگزار شد. نشست های سران ناتو فرصت های دوره ای را برای سران کشورها و دولت های کشورهای عضو ناتو فراهم می کند تا در مورد مسائل مهم پیش روی این اتحاد بحث کنند و جهت گیری استراتژیک فعالیت های آن را تعیین کنند. پایه های سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) رسما در ۴ آوریل ۱۹۴۹ با امضای پیمان آتلانتیک شمالی، که بیشتر با نام پیمان واشنگتن شناخته می شود، بنا نهاده شد. پیمان واشنگتن - یا پیمان آتلانتیک شمالی - اساس سازمان پیمان آتلانتیک شمالی - یا ناتو - را تشکیل می دهد. سوئد رسما سی و دومین عضو ناتو (سازمان پیمان آتلانتیک شمالی) شد. حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ باعث شد سوئد به همراه فنلاند برای عضویت در ناتو درخواست دهند. در سال ۲۰۲۳، فنلاند سی و یکمین عضو ناتو شد و پس از آن سوئد قرار گرفت و کل منطقه نوردیک بخشی از ناتو شد. حال سراغ ترکیه بعنوان کشوری اوراسیایی می رویم که عضو ثابت و رسمی ناتو محسوب می شود ولو اینکه چندین بار با توجه به "عملیات چشمه صلح" یا "PSO" عضویت آن در آستانه تعلیق توسط کشور ایالات متحده آمریکا بود ولی بی آیید نگاهی به تاریخچه عضویت آن بی اندازیم. نقش بالقوه ای که ترکیه می توانست در جنگ علیه اتحاد جماهیر شوروی ایفا کند، برای ناتو مهم تلقی می شد. در طول سال ۱۹۵۱، ایالات متحده تلاش کرد تا متحدان دیگر خود در ناتو را از مزایای عضویت ترکیه و یونان در این اتحاد متقاعد کند. در فوریه ۱۹۵۲، بایار (اقتصاد دان و سیاستمدار ترکیه ای) سندی را امضا کرد که عضویتش را تایید می کرد. پس از جنگ جهانی دوم، ترکیه تصمیم تاریخی خود را مبنی بر پیوستن به جهان آزاد و بلوک غرب گرفت. این سیاست منجر به عضویت ترکیه در ناتو در ۱۸ فوریه ۱۹۵۲ شد. ترکیه به جهت حفظ تنگه داردانل از تهاجم اتحاد جماهیر شوروی تصمیم به این عمل گرفت. پایگاه ناتو حدود ۱۵ دقیقه با شهر ازمیر، شهری مدرن و بسیار بزرگ در ساحل غربی ترکیه با جمعیتی تقریبا ۳ میلیون نفر، فاصله دارد. پایگاه هوایی قونیه در سال ۱۹۸۳ تاسیس شد و میزبان جت های شناسایی آواکس برای ناتو است. از دسامبر ۲۰۱۲، ستاد نیروهای زمینی ناتو در بوجا در نزدیکی ازمیر در دریای اژه مستقر شده است. نیروی هوایی ترکیه (TAF) پس از نیروهای مسلح ایالات متحده، دومین نیروی نظامی دائمی بزرگ در ناتو است. ترکیه یکی از پنج کشور عضو ناتو است که به همراه بلژیک، آلمان، ایتالیا و هلند بخشی از سیاست اشتراک گذاری هسته ای این اتحاد هستند. به لحاظ حقوقی طبق ماده 13 پیمان آتنلانتیک شمالی: "پس از بیست سال از لازم الاجرا شدن این پیمان، هر یک از طرفین می تواند یک سال پس از ارائه "اطلاعیه فسخ" به دولت ایالات متحده آمریکا (دولت امین)، از عضویت خود کناره گیری کند. دولت ایالات متحده، دولت های سایر طرفین را از تسلیم هر اطلاعیه فسخ مطلع خواهد کرد." لازم بذکر است تا سال ۲۰۲۵، هیچ کشور عضوی عضویت خود را لغو نکرده است، اگرچه این موضوع توسط چندین کشور مورد بررسی قرار گرفته است. با این وجود، تعدادی از کشورهای وابسته سابق اعضای ناتو پس از استقلال خود هرگز برای عضویت درخواست نداده اند و نمونه آن قبرس (استقلال از بریتانیا در سال ۱۹۶۰) می باشد. با این حال، مسائل به این سادگی نیستند. اسناد تاسیس بسیاری از سازمان های بین المللی، تعلیق حقوق یک کشور عضو و حتی خاتمه عضویت آن را در شرایط خاص پیش بینی می کنند. اسنادی از این نوع شامل منشور سازمان ملل متحد (مواد ۵ و ۶)، اساسنامه شورای اروپا (ماده ۸) و پیمان اتحادیه اروپا (ماده ۷) می شود. افسوس که پیمان آتلانتیک شمالی جزو آنها نیست. هیچ بندی در این پیمان، تعلیق حقوق عضویت، چه رسد به اخراج یک متحد، را پیش بینی نمی کند. باید در نظر داشت که ناتو صرفا جامعه ای از منافع نیست، بلکه جامعه ای از ارزش ها نیز هست. مقدمه پیمان آتلانتیک شمالی با الهام از متن پیمان بروکسل در سال ۱۹۴۸، این نکته را با عبارات زیر بیان می کند:"طرفین این پیمان، ایمان خود را به اهداف و اصول منشور سازمان ملل متحد و تمایل خود را به زندگی در صلح با همه مردم و همه دولت ها مجددا تایید می کنند. آنها مصمم به حفاظت از آزادی، میراث مشترک و تمدن مردمان خود، مبتنی بر اصول دموکراسی، آزادی فردی و حاکمیت قانون هستند. آنها به دنبال ارتقای ثبات و رفاه در منطقه آتلانتیک شمالی هستند. آنها مصمم به متحد کردن تلاش های خود برای دفاع جمعی و حفظ صلح و امنیت هستند. بنابراین، آنها با این پیمان آتلانتیک شمالی موافقند." اینکه این اتحاد بر مجموعه ای از ارزش های مشترک بنا شده است، در ماده ۲ این معاهده که طرفین را به «تقویت نهادهای آزاد خود» و «ایجاد درک بهتر از اصولی که این نهادها بر اساس آن بنا شده اند» متعهد می کند، و همچنین در ماده ۱۰ که تصریح می کند اعضای احتمالی برای پیوستن به این معاهده باید «در موقعیتی باشند که بتوانند اصول این معاهده را پیش ببرند»، بیشتر مورد تاکید قرار گرفته است. در مجموع، فقدان سازوکار تعلیق و اخراج در پیمان آتلانتیک شمالی مانع از آن نمی شود که شورای آتلانتیک شمالی عضویت یک متحد را که به نقض اساسی پیمان متهم شده است، تعلیق یا لغو کند. با این حال، با گذشت هفتادمین سالگرد این پیمان، این موقعیت برای شورا از هر نظر تاسف بار است. تعلیق، چه رسد به لغو عضویت یک کشور در ناتو، اقدامی افراطی خواهد بود که تنها زمانی می توان آن را در نظر گرفت که تلاش های دیگر برای بازگرداندن وحدت و احترام به اصول بنیادین این اتحاد به نتیجه نرسیده باشد. بحث در مورد حمله اسرائیل به ترکیه بعنوان کشوری از ناتو این مورد را پدیدار می شود که به لحاظ جغراسیاست ناتو به عنوان یک اتحاد دفاعی جمعی برای آمریکای شمالی و اروپای غربی تاسیس شد و عمدتا بر منطقه آتلانتیک شمالی تمرکز داشت. اسرائیل، که در شام واقع شده است، خارج از محدوده جغرافیایی این اتحاد قرار دارد. ولی اسرائیل توسط دولت ایالات متحده به عنوان یک متحد اصلی غیر عضو ناتو تعیین شده است. اسرائیل، به عنوان یک خریدار و کاربر اصلی تجهیزات نظامی ایالات متحده، در توسعه مشترک فناوری نظامی نیز مشارکت دارد و مرتبا در رزمایش های نظامی مشترک با ایالات متحده و سایر نیروها شرکت می کند. نتایج: 1- اسرائیل صرفا با همکاری دیپلماتیک ایالات متحده آمریکا در صدد است تا هشدار به ترکیه جهت عدم دادن جان پناه به رهبران حماس و خطاب به سایر اعضای ناتو دهد که بودجه خرید تجهیزات نظامی را قطع و بودجه ناتو جهت ساخت جنگ افزارهای هسته ای و غیره منجمله نیروهای متعارف و دفاع موشکی، جزء اصلی قابلیت های کلی ناتو برای بازدارندگی و دفاع هستند، تبعا بدلیل جهان اقتصاد محوری اسرائیل کاهش می یابد و توان دفاعی خود علیه روسیه را تقلیل می دهد. 2- اسرائیل بعنوان کشوری دفاکتو می تواند با مشارکت آمریکا که بیشتر رزمایش نظامی با یکدیگر دارند، از طریق فرآیندهای حقوقی درون سازمانی ناتو منجمله ابزارهای دیپلماتیک، فشارهای سیاسی و..... ترکیه را بعنوان کشور مطیع عضو ناتو درآورد و زهرچشمی از اتحادیه اروپا جهت همکاری آنان با رهبران حماس و به رسمیت شناختن فلسطین بعنوان کشوری مستقل بگیرد. 3- به قطر و سایر کشورهای اسلامی (OIC) بفهماند که به کشورهای دارای پایگاه هوایی اینجرلیک و قونیه (همان ترکیه) نیز رحم نخواهیم نمود چه برسد به کشور مصر جهت تامین جانی رهبران حماس. 4- پان اسلامیسم هر چه سریع تر پیش از رسیدن به یک جنگ جهانی سوم قدرت جاه طلبی افراطی خود را از نظر اسرائیل و آمریکا کاهش دهند. 5- هر گونه سناریویی برای همه کشورهای حامی رهبران حماس و به رسمیت شناختن کشور فلسطین بعنوان دولت مستقل متصور خواهد بود.
با آرزوی سربلندی تهیه و تدوین توسط دکتر پرهام نامی فرد طهرانی
