مقدمه ای بر معاهدات مالیات مضاعف در حقوق بین الملل

در راستای توسعه و گسترش تجارت فراسرزمینی و افزایش همکاری های اقتصادی میان تابعان اصلی حقوق بین الملل، توافق بر شیوه های مالیات ستانی، حل و فصل اختلافات مالیاتی و مدیریت دعاوی ناشی از تجارت و سرمایه گذاری خارجی میان دولت ها ضرورت یافته است. امروزه اعضای جامعه بین المللی و در راس آن ها دولت ها توافق های بین المللی خود را از طریق انعقاد انواع معاهدات انجام می دهند که مفاد دو کنوانسیون وین 1969 مربوط به حقوق معاهدات میان کشورها و کنوانسیون وین 1986 در زمینه حقوق معاهدات میان کشورها و سازمان های بین المللی مقررات آن را تبیین نموده است.

با توجه به تفاوت ساختار حقوق بین الملل با نظام های حقوق داخلی، انواع مختلف معاهدات ابزار همبستگی و هم پیوستگی دولت ها شناخته می شوند. در همین راستا معاهدات مالیاتی با ایجاد توافقات بین دولت های متعاهد برای حل و فصل مسائل مالیاتی، اجتناب از اخذ مالیات مضاعف و فرار مالیاتی نقش تسهیل کننده در توسعه همکاری میان آنان را بر عهده دارند. یک معاهده مالیاتی معمولا با تعیین نوع مالیات هایی که باید پرداخت شوند، به تصمیم گیری در مورد اینکه یک فرد یا شرکت در کدام کشور مقیم محسوب می شود و نرخ و میزان مالیاتی که آن ها باید پرداخت کنند، نیز به دولت های متعاهد کمک می کند.

معاهدات مالیاتی با کاهش خطر مالیات مضاعف و تقلیل فرار مالیاتی، باعث تسهیل تجارت بین المللی و ارتقای همکاری های اقتصادی بین کشورها و تشویق سرمایه گذاری های خارجی می شوند و با ابزارهای اجرای استانداردهای شناخته شده بین المللی مبادله اطلاعات برای اهداف مالیاتی را تنظیم می کنند. آن ها موضوعاتی از تبادل اطلاعات مربوط « و » مالیات بر ارث « ،» مالیات بر سرمایه « » مالیات بر درآمد « قبیل را پوشش می دهند. اکثریت قریب به اتفاق معاهدات مالیاتی قراردادهای » به مالیات دوجانبه بین دو کشور مستقل هستند که می توانند با به کارگیری مدل های نمونه متفاوت باشند.

از آنجایی که انعقاد معاهدات مالیاتی میان دولت ها دربرقراری صلح، اجرای قانون، حمایت از حقوق بشر و حل و فصل اختلافات مالیاتی 1 بسیار اثرگذار و مهم هستند. از این رو سازمان ملل متحد نقش مهمی در این گونه معاهدات بین المللی ایفا می کند و سعی دارد تا در سایه صلح و امنیت و روابط دوستانه، همکاری بین کشورهای عضو را در امورمالیاتی ترغیب و ترویج نماید.

«موافقت نامه مالیات مضاعف» به طور معمول یک معاهده مالیاتی میان دو کشور است که تضمین می کند تا یک فرد یا یک شرکت برای یک درآمد یا سرمایه، دو بار مالیات پرداخت نکند. اگر در یک کشور درآمد کسب می کنید؛ اما در کشور دیگری زندگی می کنید، معاهدات مالیات مضاعف تعیین می کند که کدام کشور باید از درآمد یا سرمایه شما مالیات بگیرد تا از شمولیت مالیاتی هر دو کشور جلوگیری شود. از این رو معاهده مالیات مضاعف برای مهاجرانی که در خارج از کشور کار یا زندگی می کنند نیز تاثیرگذار است و باید در برنامه ریزی مالیاتی مهاجران لحاظ شود. معاهدات مالیات مضاعف به عنوان «موافقت نامه های اجتناب از مالیات مضاعف» نیز شناخته می شوند.

دولت ها برای جلوگیری از مواجهه ساکنان خود با مالیات مضاعف بر درآمد خارجی، علی رغم توسل به معاهدات مالیاتی، اقدامات یک جانبه نیز انجام می دهند، به نحوی که حتی اگر موافقت نامه مالیات مضاعف رسمی با کشور منبع درآمد وجود نداشته باشد. ممکن است برای شهروندان و مهاجران کشور، تخفیف های مالیاتی مانند اعتبار یا معافیت های مالیاتی را که در خارج از کشور می پردازند، در نظر گرفته شود تا بار مالیاتی مودیان را کاهش دهند.

نظر به اینکه از یک سو، از سال 1347 هجری شمسی تاکنون کشورمان جهت اجتناب از اخذ مالیات مضاعف، معاهدات مالیاتی متعددی را با سایر کشورها منعقد نموده و این روند با شتاب بیشتر رو به گسترش است، و از سوی دیگر به موجب سیاست کلان اقتصادی کشور، مقرر است با اتکای بیشتر بر درآمدهای مالیاتی، جایگزینی بر درآمدهای نفتی شود؛ لذا اهمیت شناخت ماهیت حقوقی معاهدات مالیاتی و انواع کنوانسیون های نمونه مالیاتی برای حقوق دانان کشورمان بیشتر از گذشته آشکار شده و مهم است که همسو با رویکرد جامعه حقوقی به وکالت تخصصی، وکلای علاقه مند به این حوزه با جزئیات معاهدات مالیات مضاعف آشنا شوند .

با توجه به کمبود منابع مطالعاتی معاهدات مالیات مضاعف به زبان فارسی، این کتاب به منظور ارائه یک دید کلی به خواننده درباره نحوه استفاده از معاهدات مالیات مضاعف بردرآمد و سرمایه توسط افراد مقیم و مهاجران خارجی برای کاهش قرار گرفتن در معرض مالیات مضاعف، با بهره گیری از فهرست منابع اعلام شده در پایان کتاب و بالاخص مقاله » برایان جی آرنولد» BRIAN J. ARNOLD «مقدمه ای بر معاهدات مالیاتی» An introduction to tax treaties طراحی شده است.

همچنین این کتاب برای دانشجویان، وکلا، دادرسان، پژوهشگران وعلاقه مندانی در نظر گرفته شده که در دوره های آموزشی مرتبط با «حقوق بین الملل مالیاتی» شرکت می کنند تا بتوانند پس از پایان دوره، از این دانش تخصصی پویا در کار خود استفاده کنند و با حمایت حقوقی در قالب های مشاوره، تنظیم و نظارت برقراردادهای سرمایه گذاری خارجی و موافقت نامه های مالیاتی و مدیریت کارآمد دعاوی مالیاتی فرامرزی، مانع از تضییع حقوق مخاطبین، موکلین و کارفرمایان خود شوند.

این کتاب برای مالیات دهندگان، وکلای آنها و حسابدارانی که در جریان کار خود فعالیت های فراملی یا بین المللی انجام می دهند و در نتیجه ممکن است با مالیات مضاعف بر درآمد و سرمایه مواجه شوند نیز مفید است. پس از مطالعه و بررسی مباحث این کتاب، خواننده باید بتواند بفهمد که مالیات مضاعف چیست و چگونه می توان تاثیر منفی آن را با اعمال معاهدات مالیات مضاعف بر درآمد و سرمایه که کشورمان طرف آن است کاهش داد و به طور کلی چگونه می توان از حقوق مالیاتی خود محافظت کرد. زیرا فهم و درک صحیح از آثار حقوقی معاهدات اجتناب از مالیات مضاعف جهت مدیریت موثر امور مالی و دستیابی به اهداف سرمایه گذاری و کنترل هزینه ها برای افراد مقیم با درآمد خارجی و فعالان اقتصادی فرامرزی بسیار مهم و ضروری است .