بازار تبریز؛ موزه ای زنده یا تجارت خاموش؟

---

 

بازار تبریز آنلاین - موسی کاظم زاده : بازار تاریخی تبریز، با معماری بی نظیر گنبدهای آجری و دالان های پر رمز و راز، یکی از برجسته ترین جاذبه های گردشگری ایران و جهان است. این بازار که از سال ۱۳۸۹ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده، سالانه میزبان میلیون ها گردشگر داخلی و خارجی است. با این حال، پرسش اساسی این است: آیا حضور گسترده گردشگران به رونق اقتصادی این بازار منجر شده است؟ پاسخ، در بسیاری از موارد، منفی است.

گردشگر هست، درآمد نیست!

گفت وگو با کسبه بازار تبریز نشان می دهد که «گردشگر هست، اما خرید نیست». این جمله، بیانگر تناقضی عمیق در اقتصاد گردشگری این بازار است. گردشگران روزانه در دالان های بازار قدم می زنند، عکس می گیرند و گاهی چای می نوشند، اما کمتر به خرید محصولات محلی روی می آورند. برای بسیاری، بازار تبریز بیش از یک مرکز تجارت، به موزه ای روباز شبیه شده است.

بر اساس گزارش اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان شرقی، در سال ۱۴۰۲ بیش از ۳.۲ میلیون گردشگر از بازار تبریز بازدید کرده اند. با این حال، رشد اقتصادی اصناف بازار کمتر از ۴.۸ درصد بوده و برخی رسته ها حتی کاهش فروش را تجربه کرده اند. در مقایسه، بازار وکیل شیراز در همین بازه زمانی رشد اقتصادی ۷.۲ درصدی در فروش اصناف گزارش کرده است. این شکاف آماری، هشداری جدی برای سیاست گذاران است که تنها به آمار بازدید دل خوش کرده اند و از اثرگذاری اقتصادی آن غفلت کرده اند.

بازار تبریز؛ وقتی گردشگران فقط تماشا می کنند

دلایل این ناکامی چندوجهی است. نخست، نبود سیاست های هدفمند برای تشویق گردشگران به خرید محصولات محلی، مانند فرش دست باف، ظروف مسی یا پارچه های سنتی، مشهود است. دوم، کاهش قدرت خرید عمومی و تغییر سلیقه مصرف کنندگان، به ویژه گردشگران جوان تر، به سمت محصولات مدرن تر و ارزان تر، تقاضا برای کالاهای سنتی را کاهش داده است. گردشگران خارجی نیز با موانعی مانند محدودیت های پرداخت ارزی، مشکلات حمل ونقل محصولات حجیم، و ناآشنایی با ارزش فرهنگی کالاها مواجه اند. سوم، برخی راهنماهای تور، گردشگران را به فروشگاه های خارج از بازار هدایت می کنند که به زیان کسبه محلی است. افزون بر این، کسبه سنتی اغلب فاقد آموزش های لازم در بازاریابی، برندسازی یا ارائه خدمات مدرن مانند بسته بندی جذاب، پرداخت الکترونیک، و معرفی دیجیتال محصولات هستند. این کاستی ها، تجربه خرید را برای گردشگر غیرجذاب می کند.

در مقایسه، بازارهای سنتی در کشورهایی مانند ترکیه (بازار بزرگ استانبول) و مراکش یا حتی بازار وکیل شیراز، با تلفیق سنت و مدرنیته، به مراکز تجاری پررونق تبدیل شده اند. برای مثال، بازار بزرگ استانبول با ارائه اپلیکیشن های معرفی محصولات، بسته بندی های مناسب برای سوغات، و جشنواره های فرهنگی، در سال ۲۰۲۳ بیش از ۱۲ درصد رشد فروش داشته است. این بازارها با برگزاری رویدادهای فرهنگی، ارائه محصولات متنوع و زیرساخت های مناسب، گردشگران را به خرید ترغیب می کنند. اما بازار تبریز همچنان با چالش هایی مانند بافت فرسوده، نبود هماهنگی میان نهادهای شهری و گردشگری، و فقدان نوآوری در ارائه محصولات دست وپا می زند.

بازار تبریز؛ از موزه ای زنده تا تجارت در آستانه خاموشی

برای احیای اقتصاد بازار تبریز، بازنگری اساسی در سیاست های گردشگری ضروری است. تقویت برندسازی محصولات محلی، آموزش کسبه در بازاریابی مدرن و استفاده از فناوری های دیجیتال (مانند اپلیکیشن های معرفی محصولات یا پلتفرم های فروش آنلاین)، و نظارت بر عملکرد راهنماهای تور می تواند موثر باشد. ایجاد زیرساخت هایی مانند سیستم های پرداخت دیجیتال، بسته بندی جذاب، و امکان ارسال محصولات به خارج از کشور، به ویژه برای گردشگران خارجی، ضروری است. برگزاری جشنواره های فرهنگی و بازارچه های فصلی نیز می تواند گردشگران را به خرید ترغیب کند. علاوه بر این، ارائه مشوق های مالی مانند تخفیف های مالیاتی یا یارانه برای نوسازی مغازه ها و همکاری با صنعتگران محلی برای تولید محصولاتی کوچک و قابل حمل، متناسب با نیازهای مدرن، می تواند تحولی ایجاد کند. دیپلماسی فرهنگی، از جمله همکاری با سفارتخانه ها و آژانس های گردشگری بین المللی برای تبلیغ بازار تبریز به عنوان مقصدی تجاری، نیز می تواند جریان گردشگران خارجی را افزایش دهد. استفاده از ظرفیت اینفلوئنسرهای فرهنگی در شبکه های اجتماعی برای معرفی محصولات بازار، راهکاری نوین برای جذب نسل جوان است.

بازار تبریز، قلب تپنده تاریخ و فرهنگ این شهر، پتانسیل تبدیل شدن به یک مرکز اقتصادی پویا را دارد. اما اگر سیاست گذاران تنها به آمار بازدید بسنده کنند، این میراث ارزشمند در خطر خاموشی اقتصادی قرار خواهد گرفت. زمان آن رسیده که بازار تبریز نه تنها مقصد عکس های یادگاری، بلکه مکانی برای تجارت پررونق و زنده باشد.

*نویسنده: موسی کاظم زاده؛ قابل دسترسی هم در سایت بازار تبریز آنلاین

https://bazartabrizonline.ir