جداسازی آب باران از فاضلاب بهداشتی ساختمان؛ الزامات هیدرولیکی، بهداشتی و اجرایی

جداسازی جریان باران از فاضلاب بهداشتی، یک الزام صریح مبحث شانزدهم مقررات ملی ساختمان و از منظر عملکردی، پیش نیاز بهره برداری پایدار از شبکه های جمع آوری است. سازمان نظام مهندسی ساختمان استان تهران نیز اطلاعیه مهمی منتشر کرده که در آن، تمامی مهندسان طراح، مجریان و ناظران را به اجرای دقیق این موضوع توصیه می کند. این تاکید نهادی نشان می دهد که موضوع صرفا اداری نیست، بلکه بنیانی فنی برای تاب آوری شهری است.

اختلاط رواناب باران با فاضلاب بهداشتی سبب افزایش دبی های لحظه ای، بالا آمدن خط تراز هیدرولیکی (HGL)، کاهش زمان ماند تصفیه خانه و تشدید رخدادهای سرریز شبکه (SSO/CSO) می شود. پیامدها شامل بازگشت فاضلاب به املاک، فرسایش زودرس زیرساخت، افت کارایی فرآیندهای بیولوژیک و آلودگی محیط زیست است. از دید مهندسی، این اختلاط «بار غیرمجاز» بوده و با اصول طراحی ظرفیت و بهره برداری مطمئن مغایرت دارد.

رویکرد طراحی توصیه شده، شبکه های مستقل برای آب باران (SW) و فاضلاب بهداشتی (SAN) است. برای بام ها و سطوح نفوذناپذیر، برآورد دبی اوج رواناب بر اساس روش رشنال (Q=C·i·A) با انتخاب شدت بارش از منحنی های IDF محلی انجام می شود. سپس راهبرد مدیریت جریان شامل یکی یا ترکیبی از این گزینه ها است: 

۱) ذخیره سازی/تاخیر (Detention/Retention) در مخازن با خروجی کنترلی (اوریفیس/ونتوری) و سرریز ایمن؛

 ۲) نفوذ در چاهک های جذبی/خاکریزهای نفوذی پس از آزمون نفوذپذیری و اعمال ضریب اطمینان؛ 

۳) تخلیه کنترل شده به شبکه آب های سطحی شهری طبق ظرفیت مجاز. در بام ها، انتخاب سامانه سایفونیک یا ثقلی باید بر مبنای محدودیت ارتفاع، مسیر لوله کشی، کنترل HGL و پیش بینی دهانه های سرریز اضطراری (Scupper/Overflow) صورت گیرد.

برای تضمین کیفیت آب ذخیره شده در مصارف غیرشرب (آبیاری، شست وشو)، نصب پیش تفکیک نخستین شست و شو (First Flush Diverter)، صافی های مرحله ای، ته نشینی و تهویه مخزن توصیه می شود. جداسازی فیزیکی و هیدرولیکی با رنگ بندی و کدگذاری لوله ها، ایجاد شکستگی مسیر (Air Gap) در نقاط تلاقی بالقوه، و نصب شیر یکطرفه در خروجی ها الزامی است. تامین نقاط بازدید/دریچه های پاک سازی، دسترسی به لوله های قائم باران (RWP) و درج جزئیات در نقشه های «As-Built» باید زیر نظر مهندس ناظر تخصصی کنترل شود.

از منظر بهره برداری، این تفکیک به کاهش برداشت از آب شرب در مصارف ثانویه، تعدیل پیک های هیدرولیکی، کاهش هزینه های تصفیه و افزایش طول عمر موثر دارایی ها می انجامد. اجرای دقیق و مستند این الزامات—مطابق مبحث ۱۶ و تاکید اخیر سازمان نظام مهندسی تهران—گامی قطعی در جهت پایداری منابع آب، ایمنی بهداشتی و افزایش تاب آوری شهری است.