احتمال گسترش جنگ اسرائیل و حماس و ورود ایران به درگیری های منطقه ای

احتمال گسترش جنگ اسرائیل و حماس و ورود ایران به درگیری های منطقه ای

نویسنده : دکتر #نورالدین_جعفری_هزارانی

مقدمه:

جنگ اسرائیل و حماس که از اواخر ماه اکتبر سال ۲۰۲۳ آغاز شد، یکی از بزرگترین و خونین ترین درگیری های منطقه ای در خاورمیانه است. این جنگ که با حمله حماس به اسرائیل از طریق تونل های زیرزمینی شروع شد، با پاسخ اسرائیل به صورت هوایی و زمینی ادامه یافت. این جنگ تاکنون باعث کشته و مجروح شدن هزاران تن از طرفین و گرفته شدن چندین اسیر از طرف حماس شده است. این جنگ همچنین باعث شده است که تنش های منطقه ای بین اسرائیل و کشورهای عربی و اسلامی افزایش یابد. ایران به عنوان یکی از حامیان اصلی حماس و گروه های مقاومت دیگر در فلسطین، نقش مهمی در این جنگ دارد. ایران از طریق تامین سلاح، مالی، آموزش و مشاوره به حماس کمک می کند و همچنین از طریق نیروهای خود و وابسته هایش در عراق، سوریه، لبنان و یمن به اسرائیل فشار می آورد. ایران هدف از این کمک ها را حمایت از مردم فلسطین و مقابله با اسرائیل به عنوان دشمن اسلام می داند. اما آیا ایران قصد دارد به صورت مستقیم ورود به جنگ کند؟ و چه عواملی می توانند احتمال چنین اقدامی را افزایش یا کاهش دهند؟ این مقاله با بررسی منابع غیر ایرانی، به این سوالات پاسخ می دهد.

بخش اول: عوامل موثر بر ورود ایران به جنگ

برای پاسخ به این سوال که آیا ایران قصد دارد به صورت مستقیم ورود به جنگ کند، باید به عوامل موثر بر تصمیم گیری ایران در این زمینه توجه کرد. این عوامل را می توان به دو دسته تقسیم کرد: عوامل تشویق کننده و عوامل بازدارنده. عوامل تشویق کننده آن عواملی هستند که ایران را به سمت ورود به جنگ سوق می دهند، در حالی که عوامل بازدارنده آن عواملی هستند که ایران را از ورود به جنگ منصرف می کنند. در ادامه به برخی از این عوامل اشاره می شود.

عوامل تشویق کننده:

- ایدئولوژی: ایران به عنوان یک کشور اسلامی و شیعی، خود را متعهد به حمایت از مردم فلسطین و مبارزه با اسرائیل به عنوان دشمن اسلام می داند. ایران از انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ تاکنون، این موضع را حفظ کرده و به عنوان یکی از اصول خود اعلام کرده است. ایران معتقد است که اسرائیل یک کشور غاصب و غیرشرعی است که باید از نقشه جهانی پاک شود. ایران همچنین معتقد است که حماس و گروه های مقاومت دیگر در فلسطین، نمایندگان مردم فلسطین هستند و باید از آنها حمایت شود. ایران از این رو، ممکن است از جنگ اسرائیل و حماس به عنوان یک فرصت برای تحقق این ایدئولوژی استفاده کند و به صورت مستقیم ورود به جنگ کند. ¹²³
- منافع: ایران به عنوان یک کشور قدرتمند و متاثر در خاورمیانه، منافع مختلفی در منطقه دارد. ایران می خواهد نفوذ و تاثیر خود را در منطقه افزایش دهد و مخالفان خود را ضعیف کند. ایران همچنین می خواهد از منابع طبیعی و اقتصادی منطقه بهره مند شود و از تهدیدات امنیتی خود دفاع کند. ایران از این رو، ممکن است از جنگ اسرائیل و حماس به عنوان یک فرصت برای تحقق این منافع استفاده کند و به صورت مستقیم ورود به جنگ کند. ⁴⁵⁶
- فشار: ایران در سال های اخیر با فشارهای زیادی از سوی آمریکا و متحدان آن مواجه شده است. ایران با تحریم های اقتصادی و سیاسی، تهدیدهای نظامی و امنیتی، توطئه های جاسوسی و تروریستی و حمایت از گروه های مخالف داخلی مقابله کرده است. ایران از این رو، ممکن است از جنگ اسرائیل و حماس به عنوان یک فرصت برای کاهش این فشار ها استفاده کند.

عوامل بازدارنده:

- هزینه: ایران به عنوان یک کشور اقتصادی و نظامی، هزینه های زیادی را برای ورود به جنگ باید بپردازد. ایران باید برای تامین سلاح، نیرو، تجهیزات، حمل و نقل، ارتباطات، پشتیبانی و درمان هزینه کند. ایران همچنین باید برای مقابله با احتمال حمله اسرائیل و متحدان آن به خود و وابسته هایش هزینه کند. ایران از این رو، ممکن است از جنگ اسرائیل و حماس به عنوان یک ریسک برای اقتصاد و امنیت خود دوری کند و از ورود به جنگ منصرف شود.  
- عواقب: ایران به عنوان یک کشور عضو و متعهد به سازمان ملل متحد، عواقب بین المللی و حقوقی را برای ورود به جنگ باید بپذیرد. ایران باید با انتقاد و محکومیت جامعه بین المللی، تشدید تحریم ها و فشارها، احتمال اعمال تحریم های نظامی و امنیتی، احتمال ارجاع به دادگاه بین المللی کیفری و دیگر نهادهای حقوقی مواجه شود. ایران از این رو، ممکن است از جنگ اسرائیل و حماس به عنوان یک ریسک برای موقعیت و اعتبار خود دوری کند و از ورود به جنگ منصرف شود.  
- اختلاف: ایران به عنوان یک کشور چندقومی و چندمذهبی، اختلاف های داخلی و خارجی را برای ورود به جنگ باید برطرف کند. ایران باید با اختلاف های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و مذهبی درون خود و با اختلاف های منطقه ای و جهانی با کشورهای دیگر مقابله کند. ایران همچنین باید با اختلاف های بین حماس و گروه های مقاومت دیگر در فلسطین و بین حماس و دولت فلسطینی و کشورهای عربی و اسلامی هماهنگی کند. ایران از این رو، ممکن است از جنگ اسرائیل و حماس به عنوان یک ریسک برای وحدت و هماهنگی خود دوری کند و از ورود به جنگ منصرف شود.  

بخش دوم: احتمال ورود ایران به جنگ

برای پاسخ به این سوال که چه احتمالی برای ورود ایران به جنگ وجود دارد، باید به تعادل بین عوامل تشویق کننده و عوامل بازدارنده توجه کرد. اگر عوامل تشویق کننده از عوامل بازدارنده قوی تر باشند، احتمال ورود ایران به جنگ بیشتر خواهد بود. اما اگر عوامل بازدارنده از عوامل تشویق کننده قوی تر باشند، احتمال ورود ایران به جنگ کمتر خواهد بود. در ادامه به برخی از عوامل موثر بر این تعادل اشاره می شود.

- شدت جنگ: شدت جنگ بین اسرائیل و حماس می تواند بر تعادل بین  تشویق کننده و عوامل بازدارنده تاثیر بگذارد. اگر جنگ بین اسرائیل و حماس شدید و همه گیر شود و حماس تحت فشار و تهدید ماهوی قرار گیرد، ایران ممکن است مجبور به ورود به جنگ شود. اما اگر جنگ بین اسرائیل و حماس محدود شود و حماس توانایی مقاومت و مذاکره داشته باشد، ایران ممکن است از ورود به جنگ خودداری کند.  
- واکنش جهانی: واکنش جهانی به جنگ بین اسرائیل و حماس می تواند بر تعادل بین عوامل تشویق کننده و عوامل بازدارنده تاثیر بگذارد. اگر جامعه جهانی به جنگ بین اسرائیل و حماس واکنش نشان دهد و از آن انتقاد کند و به سمت حل و فصل صلح آمیز حرکت کند، ایران ممکن است از ورود به جنگ منصرف شود. اما اگر جامعه جهانی به جنگ بین اسرائیل و حماس بی تفاوت باشد و یا از آن حمایت کند و به سمت تشدید تنش ها حرکت کند، ایران ممکن است از نظر ایدئولوژیک و منافع به ورود به جنگ ترغیب شود.  

- رفتار اسرائیل و حماس، در جنگ با حماس می تواند بر تعادل بین عوامل تشویق کننده و عوامل بازدارنده تاثیر بگذارد.
 
نتیجه گیری:

با توجه به بررسی عوامل موثر بر ورود ایران به جنگ، می توان گفت که احتمال چنین اقدامی بسیار پایین است. ایران با وجود داشتن ایدئولوژی و منافع برای حمایت از حماس و مقابله با اسرائیل، با توجه به هزینه ها، عواقب، فشارها و اختلاف هایی که برای ورود به جنگ باید بپذیرد، از این کار اجتناب می کند. ایران به جای ورود به جنگ، سعی می کند به صورت غیرمستقیم و محدود به حماس کمک کند و از طریق نیروهای خود و وابسته هایش در منطقه به اسرائیل فشار بیاورد. ایران همچنین سعی می کند با جامعه جهانی و کشورهای همسایه و منطقه رابطه خوبی داشته باشد و از تصعید تنش ها جلوگیری کند. ایران از این رو، به عنوان یک بازیگر مهم و متاثر در خاورمیانه، فعلا نقش مثبت و میانجی در حل و فصل صلح آمیز جنگ اسرائیل و حماس را ایفا می کند.