توکن های غیرمثلی (NFT) و تحول مالکیت آثار هنری در تجارت بین الملل

با ظهور فناوری بلاکچین، «توکن های غیرمثلی» (NFT) به عنوان یکی از پدیده های نوین در عرصه مالکیت فکری، چالش های حقوقی بی سابقه ای ایجاد کرده اند. برخلاف کالاهای سنتی که در تجارت بین الملل از قواعد کنوانسیون هایی نظیر CISG پیروی می کنند، NFTها ماهیتی دوگانه دارند: از یک سو سندی دیجیتال بر بستر بلاکچین اند و از سوی دیگر نمایانگر ارزش اقتصادی و گاه مالکیت بر اثر هنری فیزیکی یا دیجیتال.
مساله اساسی در تجارت بین الملل این است که آیا انتقال یک NFT به منزله انتقال مالکیت خود اثر هنری است یا صرفا حقوقی قراردادی میان طرفین ایجاد می کند؟ نظام های حقوقی مختلف پاسخ های متفاوتی ارائه داده اند. در ایالات متحده، دادگاه ها غالبا NFT را نوعی دارایی دیجیتال مستقل می دانند، حال آنکه در اتحادیه اروپا توجه بیشتری به حمایت از حقوق مصرف کنندگان و جلوگیری از فریب در بازار NFT وجود دارد. در ایران نیز با خلا قانونی در این زمینه مواجه هستیم و قواعد سنتی بیع، پاسخگوی پیچیدگی های NFT نیستند.
به نظر می رسد برای ایجاد اطمینان در بازارهای بین المللی هنر، نیاز به توسعه «دکترین مالکیت دوگانه» وجود دارد؛ بدین معنا که میان مالکیت فنی (توکن دیجیتال) و مالکیت مادی/معنوی (اثر هنری) تفکیک شود. چنین رویکردی می تواند زمینه ساز تنظیم قراردادهای شفاف تر و کاهش اختلافات فرامرزی گردد.
این تحول نشان می دهد که حقوق تجارت بین الملل در حال ورود به عصری تازه است؛ عصری که مرز میان «مال» و «داده» روزبه روز کمرنگ تر می شود.