وقتی دیپلماسی، عزت را خرج می کند

وقتی دیپلماسی، عزت را خرج می کند

یکی از محورهای اصلی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی، شعار دیرینه «عزت، حکمت و مصلحت» است که بارها به عنوان سنگ بنای دیپلماسی کشور از سوی رهبر انقلاب مطرح شده است. این اصل، به ویژه در مولفه ی «عزت»، بر حفظ استقلال، شان ملی و اقتدار ایران ، در اوج فشارها و تحریم ها تاکید دارد. دولت پزشکیان نیز در بیانیه ها و سخنرانی های خود، بارها بر پایبندی به این اصل تاکید کرده است. اما پرسش جدی اینجاست: آیا این شعار در عمل نیز محقق شده یا صرفا به مصرف رسانه ای و داخلی محدود مانده است؟

دیپلماسی منطقه ای؛ تعامل یا انزوا؟

دولت پزشکیان با وعده ی خروج ایران از انزوای منطقه ای و تقویت روابط همسایگی آغاز به کار کرد، اما در عمل، روابط با بازیگران کلیدی منطقه ای همچنان شکننده باقی مانده است. روند عادی سازی با عربستان پس از توافق ۱۴۰۱ عملا در همان سطح باقی مانده و به همکاری های جدی تر سیاسی و اقتصادی ارتقا نیافته، شکاف های سیاسی با امارات و بحرین پابرجاست. تنها روابط با جمهوری آذربایجان اندکی فعال تر شده که هنوز به نقطه ای پایدار نرسیده است، آن هم با وجود تنش هایی چون پروژه ی زنگزور و نزدیکی روابط سیاسی جمهوری باکو و رژیم اسرائیل. در چنین فضایی، تکرار مداوم شعار «عزت» بدون ارتقای وزن واقعی ایران در معادلات منطقه ای، بیش از آن که نشانه ی تحقق اصول سیاست خارجی باشد، به مصرف داخلی محدود شده است.

جایگاه ایران در سازمان های بین المللی

دولت پزشکیان با وعده ی بازگرداندن ایران به جامعه ی جهانی و تقویت حضور در نهادهای بین المللی آغاز به کار کرد، اما شواهد موجود نشان می دهد که این هدف هنوز محقق نشده است. ایران در سازمان ملل همچنان در حاشیه قرار دارد و در کمیته های تخصصی به حداقل کرسی ها بسنده کرده، در سازمان هایی چون همکاری شانگهای و اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز حضورش بیشتر نمادین بوده تا اثرگذار. در حوزه ی حقوق بشر، نه تنها روند تصویب قطعنامه های محکومیت متوقف نشده، بلکه اجماع جهانی علیه ایران پابرجا مانده است. مجموعه ی این واقعیت ها نشان می دهد که دیپلماسی چندجانبه ی دولت، بیش از آن که به ارتقای جایگاه بین المللی کشور بینجامد، به مانورهای تبلیغاتی محدود شده و از تحقق عملی شعار «عزت» فاصله گرفته است.

مذاکره، تحریم و تناقض در مفهوم عزت

دولت پزشکیان بارها از «رفع عزتمندانه ی تحریم ها» سخن گفته، اما راهبردی روشن برای تحقق این هدف ارائه نکرده است. از یک سو بر مذاکره با غرب تاکید دارد، و از سوی دیگر برای جلب رضایت داخلی، بر خطوط قرمز عزت ملی پافشاری می کند.

این تناقض باعث شده مذاکرات هسته ای در حالت تعلیق باقی بماند، تحریم ها پابرجا بمانند، و حتی مکانیسم اسنپ بک برجام فعال شود. نتیجه؟ اقتصاد ایران همچنان در گرو فشارهای خارجی گرفتار است، و عزت ملی بیشتر در سطح شعار باقی مانده تا در میدان عمل.

دیپلماسی عمومی؛ فرصت سوزی در تصویرسازی جهانی

دیپلماسی عمومی، به عنوان یکی از ارکان سیاست خارجی معاصر، بر استفاده از ابزارهای فرهنگی، رسانه ای و اجتماعی برای شکل دهی به تصویر مثبت کشور در افکار عمومی جهانی تاکید دارد. دولت پزشکیان در شعارهای خود، مدعی ارتباط موثر با جهان و بهره گیری از رسانه ها برای بازسازی چهره ایران بود، اما در عمل، کارنامه ای ضعیف و پراکنده از خود بر جای گذاشته است. رسانه های بین المللی همچنان تصویری منفی و یک جانبه از ایران ارائه می دهند، و تلاش های فرهنگی دولت فاقد انسجام و اثربخشی بوده اند. در چنین شرایطی، حتی حضور رسمی ایران در نشست ها و سازمان های بین المللی نیز به دلیل فقدان اعتبارسازی عمومی، کم اثر و حاشیه ای جلوه می کند. این شکاف میان ادعا و واقعیت، نشان می دهد که مفهوم «عزت» در سیاست خارجی دولت، بدون اعتمادسازی در افکار عمومی جهانی، به شعاری درون مرزی تقلیل یافته و از ظرفیت راهبردی خود تهی شده است.

عزت، اگر در عمل نباشد، تهی می شود

بررسی عملکرد دولت پزشکیان در سیاست خارجی نشان می دهد که شکاف میان شعار «عزت» و واقعیت میدانی روابط منطقه ای و بین المللی همچنان عمیق است. نه خروج از انزوای منطقه ای محقق شده، نه جایگاه ایران در نهادهای جهانی ارتقا یافته، و نه راهبردی روشن برای رفع تحریم ها ارائه شده است.

اگر دولت نتواند میان شعارهای خود و اقدامات عملی توازن برقرار کند، خطر آن وجود دارد که اصل «عزت» در سیاست خارجی بیش از پیش تهی از معنا شود و به ابزاری تبلیغاتی برای مصرف داخلی تقلیل یابد و این، برای نظامی که مشروعیت خود را بر پایه ی مردم سالاری دینی و اقتدار ملی بنا کرده، نه تنها یک هشدار راهبردی، بلکه یک آزمون تاریخی است.

_{عزت اگر به عمل گره نخورد، نه تنها تهی می شود، بلکه به ضد خود بدل خواهد شد.}