۱۵. نقش دیوارهای LSF در ساخت ساختمان های انرژی صفر در تهران

وقتی از آینده ی ساختمان ها در تهران صحبت می کنیم، دیگه نمی تونیم همون تصویر سنتی آجر و سیمان رو تو ذهن داشته باشیم. یکی از تکنولوژی هایی که چند سال اخیر خیلی جدی مطرح شده، سیستم LSF یا همون Light Steel Frame ه. این دیوارها و سازه ها به جای مصالح سنتی از مقاطع فولادی سبک سردنورد شده ساخته می شن و ویژگی اصلی شون سرعت بالا، وزن کم و عایق بندی موثره. حالا سوال مهم اینه: چه ربطی بین این سیستم و ساختمان انرژی صفر وجود داره؟

اول بذاریم یه تعریف ساده از انرژی صفر داشته باشیم. ساختمونی رو انرژی صفر می دونیم که در طول سال تقریبا به اندازه مصرفش، خودش انرژی تولید کنه. یعنی تراز انرژی در پایان سال نزدیک صفر باشه. این تعریف تو دنیا پذیرفته شده ست و تو کشورهایی مثل آلمان، کانادا یا امارات پروژه های زیادی اجرا شده. تو تهران هم که بحران برق و گاز هر سال داره جدی تر می شه، این ایده دیگه یه انتخاب لوکس نیست، بلکه تبدیل به یه ضرورت شده.

حالا نقش LSF این وسط چیه؟ 

بزرگ ترین چالش تهران برای رسیدن به انرژی صفر، اتلاف انرژی توی جداره هاست. طبق مطالعات مرکز تحقیقات راه و مسکن ایران، حدود ۴۰ درصد انرژی ساختمان ها در تهران فقط از دیوارها و پنجره ها هدر می ره. یعنی حتی اگه بهترین سیستم خورشیدی یا بادی هم بذاریم، باز تا جداره ها درست کار نکنن، به صفر نمی رسیم.

اینجا دیوارهای LSF وارد می شن. چون این دیوارها قابلیت پر شدن با انواع عایق ها مثل پشم سنگ، پلی یورتان یا XPS رو دارن. نتیجه؟ ضریب انتقال حرارت (U-value) این جداره ها می تونه تا ۰.۲ W/m²K پایین بیاد، که برای تهران یه عدد فوق العاده به حساب میاد. برای مقایسه، دیوار آجری سنتی ما معمولا U-value حدود ۱.۵ یا حتی بالاتر داره.

یه مثال واقعی: تو پروژه مسکونی "شمس آباد" که سال ۱۴۰۰ با همکاری بخش خصوصی در تهران ساخته شد، بخشی از واحدها با دیوارهای LSF اجرا شدن. آزمایش های بعدی نشون داد مصرف گاز در این واحدها حدود ۳۰ درصد کمتر از واحدهای مشابه آجری بود. تازه این پروژه هنوز هیچ سیستم خورشیدی یا بادی هم نداشت. فقط بهینه سازی جداره باعث این کاهش شد.

اما ماجرا فقط به عایق بودن ختم نمی شه. دیوارهای LSF خیلی سبک هستن و بار مرده ساختمان رو تا ۴۰ درصد کمتر از سازه های سنتی می کنن. این یعنی می شه راحت تر روی بام ساختمان ها پنل خورشیدی نصب کرد بدون نگرانی از اضافه بار. تو شهر بزرگی مثل تهران، همین موضوع می تونه بازی رو عوض کنه. چون عملا پشت بام ها تبدیل می شن به نیروگاه های خورشیدی کوچک.

یه تحلیل تطبیقی هم جالبه. ترکیه تو سال های اخیر در پروژه های مسکن انبوهش از LSF زیاد استفاده کرده. گزارش سال ۲۰۲۱ وزارت انرژی ترکیه نشون می ده ساختمان های LSF مجهز به پنل خورشیدی تونستن تا ۷۵ درصد انرژی مصرفی رو خودشون تامین کنن. حالا سوال اینه که چرا ما در تهران از همین الگو استفاده نکنیم؟ اقلیم تقریبا مشابهه، تابش خورشید در تهران حتی بیشتر از استانبول هم هست.

یه نکته مهم دیگه، سرعت ساخته. بحران مسکن تو تهران رو همه می دونیم. وقتی یه پروژه LSF می تونه نصف زمان یه پروژه سنتی تموم بشه، ما همزمان هم بحران مسکن رو می زنیم، هم بحران انرژی رو. این ترکیب برای سیاست گذارها خیلی جذابه، چون دو تا بحران بزرگ رو با یه تیر حل می کنه.

حالا یه سوال چالشی: ایراد کار کجاست؟ چرا هنوز تو تهران به صورت گسترده اجرا نشده؟ یکی از مشکلات، هزینه اولیه بالاتر نسبت به مصالح سنتی ه. دیوار LSF با عایق و اجرای درستش ممکنه تا ۲۰-۳۰ درصد گرون تر از دیوار آجری دربیاد. ولی وقتی به کاهش مصرف انرژی در طول عمر ۳۰ یا ۴۰ ساله ساختمان نگاه کنیم، این هزینه به راحتی جبران می شه. مشکل اینجاست که در ایران معمولا سازنده ها دنبال سود کوتاه مدت هستن و مصرف کننده نهایی باید بار هزینه انرژی رو تحمل کنه.

برای همین راه حل اینه که مشوق های دولتی وارد ماجرا بشه. درست مثل کشورهایی که تجربه موفق داشتن. مثلا تو آلمان و کانادا، وام های کم بهره برای پروژه های انرژی صفر داده می شه. در ایران هم اگه وام های ساخت مسکن به پروژه های LSF با بهره پایین تر داده بشه، انگیزه ها تغییر می کنه.

از زاویه دیگه، دیوارهای LSF فقط مصرف انرژی رو کم نمی کنن، بلکه به مدیریت آب هم کمک می کنن. شاید عجیب باشه ولی چون این دیوارها فضای خالی دارن، می شه سیستم های جمع آوری آب باران یا لوله های بازیافت آب خاکستری رو راحت تر توی جداره ها جاسازی کرد. یعنی علاوه بر انرژی صفر، می تونیم به سمت ساختمان های آب صفر هم بریم.

جمع بندی: 

اگه بخوایم تهران رو به سمت انرژی صفر ببریم، بدون جداره های نوین مثل LSF تقریبا غیرممکنه. چون بخش عمده بحران ما از اتلافه نه از کمبود تولید. دیوارهای LSF یه جور سکوی پرتاب هستن که هم مصرف رو پایین میارن، هم امکان تولید انرژی (مثلا از خورشید) رو راحت تر می کنن. تجربه کشورهایی مثل ترکیه و امارات هم نشون می ده این سیستم جواب داده. حالا وقتشه که ما هم با یه نگاه استراتژیک به جای ادامه روش های سنتی، این فناوری رو وارد جریان اصلی ساخت وساز کنیم.