فونداسیون بناهای تاریخی

فونداسیون بناهای تاریخی

📷شناخت فونداسیون بناهای تاریخی بیشتر از سایر عناصر مشکل و سخت است مگر آنکه بتوان با گمانه به فرم و ساختار آن دست یافت و یا در اثر تخریب بنا مثلا در زلزله و یا آسیب های دیگر بتوان جزئیات آن را مشاهده نمود. این شالوده ها در اکثر موارد به صورت سنگ چین و یا آجرچین با ملات های ضد رطوبت و یا مقاوم در برابر رطوبت مانند ملات های ساروج و دیمه که ملات های آهکی هستند به صورت گوه ها و مخروطی ساخته می شدند. کنترل نشست چالشی بسیار مهم است هر گونه دست کاری در سازه و فونداسیون بناهای تاریخی معمولا غیرممکن است؛ ازاین رو تقویت فونداسیون و خاک آن از اطراف فونداسیون، به نحوی که هیچ تغییر و دست کاری در اصل فونداسیون انجام نگیرد خود مسئله حائز اهمیت است روش جدیدی برای مقاوم سازی پی های سطحی به وسیله ریز شمع ها بدون اتصال مستقیم است. در این روش یک سری دال بتنی در اطراف پی موردنظر احداث شده و این ریز شمع ها دال های بتنی خاک اطراف پی را تحت فشار می گذارد. [1]در زمین های که خاک آنها دارای مقاومت بیش از 8 کیلوگرم بر سانتیمتر مربع باشند مواردی یافت شده که دیوارهای باربر بنا مستقیما بر روی بستر خاک مستقر شده است. اما در این موارد نیز معماران مجرب اقدام به شفته آهک در زیر دیوار می نمودند تا بنا دچار نشست نشود. در بسیاری از خانه های یزد از بستر طبیعی زمین بنام خاک چیلو یا چلو که نوعی خاک رسی مقاوم بوده ساختارهایی حتی به عنوان ستون ایجاد نموده اند. شالودهی بنا وزن ساختمان را به گونه های به زمین انتقال می دهد که ساختمان بیش از حد مجاز نشست نکرده و در ثانی میزان نشست در بخش های مختلف بنا یکسان باشد. زیرا تفاوت در نشست ممکن است در ساختمان ایجاد گسیختگی یا ترک نماید. شالوده ها با افزایش سطح مقطع نسبت به دیوار از تنش های ماکزیمم ایجاد شده در خاک نیز جلوگیری می کنند.

هر زمان که زلزله ای رخ می دهد، بناهای بزرگ اهمیت بیشتری دارند، تا معماری ساده شهری که بافت اصلی یک منطقه را تشکیل می دهد. پس از زلزله هزینه احیا و بازیابی، تحت تاثیر مواردی مانند؛ سطح خسارت، نوع ساخت وساز و وضعیت تاریخی قرار دارد، درحالی که زمان بازیابی، تحت تاثیر متغیرهای مشابه و همچنین عملکرد ساختمان است. نوع ساخت وساز ساختمان (طرح و مصالح) بر آسیب های ناشی از زمین لرزه تاثیر می گذارد، زیرا نوع ساختار آن، نحوه پاسخ گویی به نیروهای لرزشی را تعیین می کند.

یکی از راهکارهای احیا بناهای تاریخی برای استفاده متداول از سنگ های بزرگ، دقت در قرارگیری آن ها در ساختار دیوار است. به گونه ای که سنگ های قرار گرفته شده به سمت بیرون و به درستی جایگزین شوند و همچنین استفاده نکردن از مقدار زیاد ملاط، برای پر کردن فضای بین سنگ های بزرگ است. در یک دیوار، ملاط در مقایسه با چینش سنگی نقش ثانویه دارد. ولی لازم است که بالاترین میزان فشردگی انواع سنگ ها را بشناسیم.

📷واژگونی دیوارهای خارجی ساختمان از مهم ترین و اولین حالت های آسیب به شمار می روند. این وضعیت بیشترین آسیب در ساختمان را نشان می دهد. میزان مداخلات در زمان مرمت، باید تا حد ممکن کم باشد، به گونه ای که تداوم و ارتباط کافی بین تمام عناصر اصلی بنا را تضمین کند و به اصالت آن ها لطمه ای نزند. نگهداری مستمر و مداوم نیز از اصلی ترین موارد در حفظ بناهای تاریخی است. برای تقویت بناهای تاریخی که دارای ضعف های ساختاری آشکاری هستند، کارشناسان باید اولویت ها را برای مداخلات، بر اساس مواد مناسب مرمت و تکنیک های سازگار با سازه های تاریخی انتخاب کنند.

بیشترین پایه و فونداسیون ساختمان های تاریخی از شفته و سنگ های بزرگ درست شده است. برای مرمت آنها ابتدا باید مصالح و روش های سنتی و در صورت ناکافی بودن، باید از فناوری های مدرن استفاده شود. مواد و فن آوری های مدرن باید اصالت فرهنگی بناهای تاریخی را حفظ کنند. آن ها باید بادقت مورداستفاده قرار گیرند تا خسارت جبران ناپذیری ایجاد نکنند. مصالح جدیدی که برای مقاوم سازی استفاده می شود باید با مصالح اصلی ساختمان تاریخی سازگار، اما از آن ها متمایز باشد.

ریسک زلزله

📷ریسک زمین لرزه ای، به ریسک آسیب ناشی از زلزله به یک ساختمان یا سیستم اشاره دارد. ریسک، می تواند علاوه بر آگاه کردن مردم با اثرهای ناشی از وقوع زلزله، برای پیشگیری از وقوع این نوع بحران­ها و به حداقل رساندن خسارات مالی و جانی در محدوده موردمطالعه وارد عمل شود. بر اساس نتایج یادشده، برای کاهش آسیب در برابر ریسک زلزله باید به روستاهایی که در مسیر گسل­ها قرار دارند، توجه ویژه­ای شود. آسیب پذیری بافت های قدیمی و فرسوده در برابر زلزله، به عنوان مسئله مهمی پیشروی متخصصان رشته های گوناگون قرار گرفته است. بافت های فرسوده شهری به عنوان نقطه جوشش اصلی یک شهر نشان دهنده هویت آن شهر هستند این بافت ها علاوه بر تاریخی بود معمولا از جمعیت زیادی برخوردار است و تراکم جمعیتی زیادی دران ساکن هستند. ترکیب لرزه خیزی بالا و آسیب پذیری بالای سازه ها در ایران سبب گشته است که ریسک یا خطرپذیری در ایران در سطح بالایی قرار گیرد.

[1] نجف آبادیان، احمد، هاشم الحسینی، حمید، وفائیان، محمود، روش جدید تقویت پی های سطحی و ابنیه تاریخی توسط ریز شمع های پیش کشیده اولین همایش منطقه ای مصالح ساختمانی و تکنولوژی های نوین در مهندسی عمران 1390