بازی های بومی؛ پلی میان گردشگری کودک محور و توسعه پایدار

بازی های بومی پلی میان گردشگری کودک محبازی های بومی؛ پلی میان گردشگری کودک محور و توسعه پایدار

حدیثه کاهه – پژوهشگر حوزه گردشگری

1- مقدمه

گردشگری در دهه های اخیر با تحولات چشمگیری همراه بوده و دیگر صرفا به بازدید از جاذبه های طبیعی یا تاریخی محدود نمی شود. یکی از رویکردهای نوظهور در این عرصه، گردشگری خلاقانه است؛ رویکردی که بر مشارکت فعال گردشگران در تجربه های فرهنگی و آموزشی تاکید دارد. در این میان، کودکان به عنوان نسل آینده و بخش بزرگی از جامعه (بیش از ۱۸ میلیون نفر در ایران) سهمی مهم در بازار گردشگری و نیز در تحقق توسعه پایدار ایفا می کنند. امروزه گردشگری تنها به بازدید از جاذبه ها محدود نیست، بلکه تجربه محوری و مشارکت فعال گردشگران اهمیت بیشتری یافته است. در این میان، گردشگری خلاقانهرویکردی نوین محسوب می شود که بر تعامل، یادگیری و خلق تجربه های فرهنگی تاکید دارد. کودکان نیز به عنوان نسل آینده و بخش مهمی از جامعه، نقشی کلیدی در موفقیت این نوع گردشگری ایفا می کنند. با ادغام این بازی ها در برنامه های گردشگری کودک محور می توان ایجاد تجربه ای جذاب برای کودکان، حفظ و احیای میراث فرهنگی، رونق اقتصادی جوامع محلی و حرکت در مسیر پایداری دست یافت:

در سال های اخیر، «گردشگری خلاقانه» به عنوان رویکردی نوین برای توسعه پایدار مطرح شده است. یکی از ظرفیت های مهم در این حوزه، استفاده از بازی های گروهی سنتی ایران (مانند هفت سنگ، لی لی، وسطی، عمو زنجیرباف و کلاغ پر) در طراحی برنامه های گردشگری ویژه کودکان است یافته ها حاکی از آن است که اجرای چنین برنامه هایی در مناطق روستایی و کمتر شناخته شده، می تواند به رونق گردشگری محلی، حفظ هویت فرهنگی، ایجاد اشتغال پایدار و توزیع عادلانه تر گردشگران کمک کند. بنابراین، بازی های بومی تنها خاطراتی از کودکی نیستند، بلکه سرمایه ای فرهنگی و اجتماعی به شمار می روند که می توانند به الگویی خلاقانه و بومی برای آینده گردشگری ایران تبدیل شوند.

2- بازی های بومی؛ میراث زنده و ابزار آموزشی

بازی های سنتی ایران همچون وسطی، هفت سنگ، لی لی، کلاغ پر و عمو زنجیربافنه تنها سرگرمی هایی نوستالژیک، بلکه بخشی از میراث ناملموس فرهنگی هستند که نسل ها از طریق آن ها ارزش های اجتماعی و فرهنگی را منتقل کرده اند. این بازی ها با ویژگی هایی مانند سادگی، دسترسی آسان، تقویت همکاری گروهی و آموزش غیرمستقیم، ظرفیت بالایی برای ادغام در برنامه های گردشگری کودک محور دارند. بازی های سنتی ایران نه تنها سرگرمی های پرنشاط، بلکه بخشی از میراث ناملموس فرهنگی کشور هستند. این بازی ها با ویژگی هایی چون سادگی، تقویت همکاری گروهی و آموزش غیرمستقیم، قابلیت بالایی برای ادغام در برنامه های گردشگری کودک محور دارند.

3- پیوند گردشگری خلاقانه و توسعه پایدار

ادغام بازی های بومی در گردشگری کودک محور می تواند دستاوردهای مهمی در سه بعد توسعه پایدار به همراه داشته باشد:

· محیط زیستی: استفاده از فضاهای طبیعی و عمومی با کمترین نیاز به زیرساخت های جدید، موجب کاهش فشار بر محیط زیست می شود.

· فرهنگی-اجتماعی: اجرای بازی های بومی حس تعلق به فرهنگ و جامعه را تقویت کرده و مانع فراموشی میراث ناملموس می گردد.

· اقتصادی: این رویکرد با کمترین هزینه و بیشترین بهره وری، فرصت های اشتغال محلی و جذب گردشگر در مناطق کمتر شناخته شده را فراهم می کند.

4- قابلیت های بازی های بومی

بر اساس پژوهشهای انجام شده، بازی های بومی دارای ظرفیت های قابل توجهی در حوزه گردشگری خلاقانه کودک محور هستند. این بازی ها می توانند تعامل اجتماعی کودکان را تقویت کرده و مهارت های ارتباطی آن ها را از طریق همکاری گروهی ارتقا دهند. به عبارت دیگر، کودکان ضمن بازی، یاد می گیرند که با دیگران همکاری کنند، نقش های خود را در گروه بشناسند و توانایی حل مسئله در موقعیت های جمعی را تمرین نمایند. علاوه بر این، بازی های بومی نقش مهمی در انتقال مفاهیم فرهنگی و اسطوره ای دارند. نمونه بارز این موضوع حضور نماد «عمو نوروز» در بازی «عمو زنجیرباف» است که علاوه بر سرگرمی، با کودکان درباره ارزش ها، نمادها و داستان های فرهنگ ایرانی ارتباط برقرار می کند. این تجربه باعث می شود کودکان از سنین پایین با میراث فرهنگی و هویت ملی خود آشنا شوند و نسبت به آن احساس تعلق پیدا کنند. یکی دیگر از مزایای این نوع بازی ها، افزایش مشارکت خانواده ها در گردشگری فرهنگی و ایجاد تجربه ای مشترک میان نسل هاست. والدین و کودکان می توانند با هم در بازی ها شرکت کنند، لحظات خاطره انگیز بسازند و ارتباط بین نسلی خود را تقویت نمایند. از طرف دیگر، اجرای این بازی ها نیازمند تجهیزات پیچیده و هزینه های بالا نیست، بنابراین می توان با صرفه جویی در منابع مالی، تجربه ای غنی و آموزنده برای کودکان و خانواده ها فراهم کرد.

5- دستاوردها برای توسعه پایدار

ادغام بازی های بومی در برنامه های گردشگری کودک محور می تواند دستاوردهای چندجانبه ای داشته باشد. از منظر محیط زیستی، اجرای این بازی ها در فضاهای عمومی و بدون نیاز به زیرساخت های سنگین، فشار بر محیط زیست را کاهش می دهد. از نظر فرهنگی و اجتماعی، مشارکت کودکان و خانواده ها در این بازی ها به انتقال میراث فرهنگی، تقویت حس هویت و ارتقای انسجام اجتماعی کمک می کند. همچنین، از جنبه اقتصادی، اجرای چنین برنامه هایی در روستاها و مناطق کمتر شناخته شده، زمینه ساز ایجاد فرصت های اشتغال محلی و جذب گردشگر شده و به توسعه پایدار گردشگری در این مناطق کمک می کند.

6- چالش ها

با این حال، چالش هایی همچون فراموشی تدریجی بازی های سنتی، کمبود منابع آموزشی و فقدان تسهیل گران متخصص وجود دارد که نیازمند توجه سیاست گذاران و متولیان فرهنگی است با وجود این ظرفیت ها، موانعی همچون کاهش آشنایی کودکان با بازی های سنتی، کمبود منابع مکتوب و نبود تسهیل گران آموزش دیده مانع بهره برداری کامل از بازی های بومی در گردشگری کودک محور این وجود دارد.

· کاهش آشنایی نسل جدید با بازی های سنتی به دلیل گسترش بازی های دیجیتال.

· کمبود منابع مکتوب و مستندات آموزشی قابل اعتماد.

· فقدان مربیان و تسهیل گران متخصص در زمینه اجرای بازی ها.

· لزوم انطباق با استانداردهای ایمنی و گردشگری کودک محور.

7- راهکارها

برای رفع چالش ها و بهره گیری از ظرفیت بازی های بومی در گردشگری پایدار، پیشنهادهای زیر مطرح می شود:

· تدوین سیاست های حمایتی برای احیای بازی های سنتی در گردشگری.

· طراحی بسته های گردشگری خلاقانه ویژه کودکان با ترکیب بازی، قصه گویی و فعالیت های فرهنگی.

· همکاری با مدارس و مراکز آموزشی برای جذب گردشگران خردسال.

· تربیت مربیان محلی برای انتقال ایمن و درست بازی ها به کودکان و گردشگران.

8- پیشنهادهای کلیدی پژوهش برای توسعه این رویکرد عبارت اند از:

برای رفع چالش ها و بهره گیری از ظرفیت بازی های بومی، پژوهش چند راهکار عملی ارائه می دهد:

· سیاست گذاری و حمایت دولتی: گنجاندن بازی های سنتی در اسناد توسعه گردشگری روستایی و ارائه تسهیلات برای احیای بازی های بومی در گردشگری برای استارتاپ های فرهنگی.

· طراحی بسته های گردشگری کودک محور: ترکیب بازی های بومی با فعالیت های فرهنگی مانند قصه گویی، صنایع دستی و موسیقی محلی.

· همکاری با نهادهای آموزشی: جذب مدارس و مهدکودک ها در قالب تورهای آموزشی-تفریحی با محوریت بازی های بومی.

· تربیت تسهیل گران محلی: آموزش و تربیت تسهیل گران محلی برای انتقال ایمن و صحیح بازی ها به کودکان و گردشگران.

جمع بندی

در مجموع، این تحقیق نشان می دهد که بازی های سنتی تنها یادگارهای نوستالژیک نیستند، بلکه ابزاری موثر برای توسعه پایدار گردشگری کودک محور و خلاقانه در ایران به شمار می روند. یافته های پژوهش نشان می دهد که بازی های سنتی ایران صرفا یادگارهای نوستالژیک نیستند، بلکه سرمایه ای فرهنگی و اجتماعی به شمار می روند. استفاده هدفمند از این بازی ها در قالب گردشگری خلاقانه کودک محور، می تواند الگویی بومی برای توسعه پایدار گردشگری در ایران باشد؛ الگویی که ضمن ایجاد شادی و تجربه ای معنادار برای کودکان، به حفظ میراث فرهنگی و رونق اقتصادی جوامع محلی نیز کمک می کند