نقش فرزندپروری سازگار در پیشگیری از تعارضات زناشویی - راهکارهای بومی برای خانواده های ایرانی

چکیده
این مقاله به بررسی تاثیر سبک های فرزندپروری بر تعارضات زناشویی در خانواده های ایرانی می پردازد. با استناد به پژوهش های داخلی و بین المللی، نشان می دهیم که فرزندپروری ناسازگار (از جمله سبک های سختگیرانه یا سهل گیرانه) می تواند با ایجاد طرحواره های ناسازگار اولیه، زمینه ساز تعارضات زوجین در آینده شود. در مقابل، فرزندپروری سازگار مبتنی بر پذیرش، گرمی و تنظیم هیجانی، نه تنها سلامت روان کودکان را تضمین می کند، بلکه احتمال تعارضات زناشویی را در بزرگسالی کاهش می دهد. این مقاله با نگاهی بومی، راهکارهای عملی برای خانواده های ایرانی ارائه می دهد.

مقدمه

تعارضات زناشویی یکی از مهم ترین چالش های خانواده های ایرانی است که ریشه در عوامل مختلفی از جمله تجربیات کودکی زوجین دارد. پژوهش ها نشان می دهند سبک های فرزندپروری والدین می توانند تاثیر مستقیمی بر کیفیت روابط زناشویی فرزندان در آینده داشته باشند 1. در ایران، با توجه به اهمیت نهاد خانواده و نقش فرهنگ و ارزش های دینی، ضروری است به این موضوع با نگاهی علمی و بومی پرداخته شود.

۱. تاثیر سبک های فرزندپروری بر تعارضات زناشویی

بر اساس پژوهش ها، سبک های فرزندپروری به سه دسته کلی تقسیم می شوند:

• سبک مقتدرانه (سازگار): ترکیبی از گرمی و قاطعیت که با پذیرش و تنظیم هیجانی همراه است.
• سبک سهل گیرانه: فاقد حد و مرزهای واضح و همراه با گرمی بیش از حد.
• سبک سختگیرانه: کنترل گر و فاقد گرمی هیجانی.

پژوهش نورعلیزاده و الهی (۱۴۰۲) روی زوج های طلبه نشان داد که سبک فرزندپروری مادران (به ویژه سبک سختگیرانه) بیش از سبک پدران در پیش بینی تعارضات زناشویی نقش دارد 1. این یافته ها همسو با تحقیقات بین المللی است که تاکید می کنند فرزندپروری ناسازگار می تواند منجر به شکل گیری طرحواره های ناسازگار اولیه (مانند رهاشدگی، بی اعتمادی و محرومیت هیجانی) شود که این طرحواره ها در بزرگسالی به تعارضات زناشویی دامن می زنند.

۲. مکانیسم های تاثیرگذاری

• الگوسازی رفتاری: کودکان با مشاهده تعاملات والدین، یاد می گیرند چگونه در آینده با همسر خود ارتباط برقرار کنند.
• تنظیم هیجانی: فرزندپروری سازگار به کودکان می آموزد چگونه هیجانات خود را مدیریت کنند، مهارتی که برای حل تعارضات زناشویی ضروری است.
• طرحواره های ناسازگار: فرزندپروری ناسازگار (مثل تحقیر یا کنترل بیش از حد) می تواند منجر به شکل گیری باورهای ناکارآمد درباره روابط شود 1.

۳. راهکارهای عملی برای خانواده های ایرانی

با توجه به فرهنگ ایرانی-اسلامی، راهکارهای زیر پیشنهاد می شود:

الف) آموزش مهارت های فرزندپروری مبتنی بر فرهنگ ایرانی

• برگزاری کارگاه های آموزشی برای والدین با تاکید بر ترکیب سبک مقتدرانه و ارزش های دینی (مانند احترام متقابل و همدلی).
• استفاده از منابع دینی (مانند احادیث و روایات) برای ترویج فرزندپروری سازگار.

ب) مداخلات زودهنگام

• غربالگری خانواده هایی با سبک های فرزندپروری ناسازگار و ارائه مشاوره تخصصی.
• آموزش مهارت های ارتباطی به نوجوانان برای پیشگیری از انتقال الگوهای ناسازگار به نسل بعد.

ج) نقش مشاوره پیش از ازدواج

• گنجاندن ارزیابی سبک های فرزندپروری و طرحواره های ناسازگار در مشاوره های پیش از ازدواج 10.
• آموزش زوجین درباره تاثیر تجربیات کودکی بر روابط زناشویی و راه های شکستن چرخه تعارض.

۴. نتیجه گیری

فرزندپروری سازگار نه تنها پایه ای برای سلامت روان کودکان است، بلکه سرمایه ای برای پیشگیری از تعارضات زناشویی در آینده محسوب می شود. در بافت فرهنگی ایران، ترکیب یافته های علمی با ارزش های دینی و خانوادگی می تواند به ارتقای کیفیت زندگی زوجین کمک کند. پیشنهاد می شود سیاست گذاری های خانواده محور در ایران به این موضوع توجه ویژه ای داشته باشند.

منابع
۱. نورعلیزاده میانجی، م. و الهی، ح. (۱۴۰۲). پیش بینی تعارضات زناشویی زوج های طلبه بر اساس سبک های فرزندپروری ادراک شده والدینی. مجله مطالعات خانواده.
۲. Gottman, J. (2021). The Seven Principles for Making Marriage Work. Harmony Books.
۳. یانگ، ج. (۱۹۹۹). طرحواره درمانی: راهنمای کاربردی برای متخصصان. انتشارات روان.