اختصاصی ساعد نیوز :مکانیسم ماشه تله حقوقی ؛ یا پوشش سیاسی یا تضمین فشار غرب بر ایران؟

در مصاحبه با ساعد نیوز مطرح شد : موسوی فرد به عقیده من مکانیسم ماشه («اسنپ بک») یک امتیاز تنبیهی اقتصادی فصل هفتمی مندرج در منشور ملل متحد را مستقیما به هریک از اعضای داخل در برجام اعطاء کرده است.

در ابتدای این مصاحبه باید از وقتی که در اختیار بنده قرار داده اید تشکر کنم امیدوارم مطالبی که ارائه می شود منطبق بر واقعیات موجود حقوقی و سیاسی منطقه و نظام بین المللی بوده و بتواند نظر مخاطبین محترم و گرانقد شما را جلب نماید.

ساعد نیوز : آقای دکتر موسوی فرد برخی معتقدند «اسنپ بک» عملا تضمینی برای طرف های غربی و ابزاری فشار بر ایران است، نه مکانیزمی متوازن؛ آیا این سازوکار از ابتدا یک تله حقوقی نبود؟

موسوی فرد : در پاسخ به سوال حضرتعالی باید بگویم بنده ابعاد مختلف این موضوع را قبلا مطالعه کرده ام و تحلیل های مختلفی موافق و مخالف آنرا نیز دیده ام ولی برداشت شخصی ام این چنین است که سازوکار اسنپبک (مکانیسم ماشه) در توافق برجام عمدتا با رویکردی یکجانبه و به عنوان ابزاری فشارآور طراحی شده بود، به گونه ای که بیشتر منافع طرفهای غربی را تامین می کند تا اینکه بخواهد سازوکاری متوازن و عادلانه باشد.هرچند که نباید یکطرفه به قاضی رویم باید معذورات و روح حاکم بر مذاکرات را در آن زمان و محیط سیاسی داخلی و بین المللی را در نظر گرفته و استدلال اعضای مذاکره کننده را نیز شنید.حال با این پیش فرضی که عرض کردم این مکانیسم که در چارچوب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل تعریف شده، به هر یک از اعضای برجام اجازه می دهد بدون نیاز به اجماع در شورای امنیت و صرفا با ادعای نقض توافق توسط ایران، تحریم های پیشین را احیا کنند. این ویژگی منحصر به فرد از همان ابتدا نگرانی های جدی حقوقی را پس از خروج ترامپ از برجام برانگیخت.از منظر تخصصی سازمانهای بین المللی بخواهیم به موضوع بنگریم ماهیت غیرمتوازن این سازوکار در طراحی «وتوی معکوس» آشکار می شود. برخلاف اصول منشور ملل متحد که تصمیمات الزام آور را منوط به اجماع اعضای شورای امنیت می داند، اسنپبک به گونه ای تنظیم شده که در صورت وتوی حتی یک عضو دائم شورای امنیت علیه تمدید تعلیق تحریم ها، تحریم ها به صورت خودکار بازمی گردند. این مکانیسم در عمل اختیارات نامتعارفی به قدرتهای غربی می دهد تا بدون نیاز به توافق بینالمللی، فشارهای یکجانبه ای اعمال کنند. به عقیده من یک امتیاز فصل هفتمی مستقیم مندرج در منشور ملل متحد را به هریک از اعضای داخل در برجام اعطاء کرده است .از سوی دیگر، ابهامات موجود در تعریف «مشارکت کننده» در متن قطعنامه نیز زمینه ساز سوءاستفاده های تفسیری شده است. در حالی که این اصطلاح بدون قید و شرط به کار رفته، بسیاری از حقوقدانان معتقدند این مفهوم باید مشروط به پایبندی عملی به تعهدات برجامی باشد.مجددا متذکر می شوم این ابهام به ویژه پس از خروج یکجانبه آمریکا از برجام، به این کشور اجازه داد در حالی که خود نقض کننده توافق بوده ، از مکانیسم اسنپ بک استفاده این بار به صورت نیابتی استفاده کند.این پیش فرض و رویکردهای عملیاتی طرف های برجامی ما بدین سمت و سوء سوق می دهد که این مکانیسم یک تله سیاسی حرفه ای بوده است که با پوششی حقوقی و به اصطلاح ضمانت اجرای برجام ایران گرفتار آن شده است .

ساعد نیوز : به نظر شما وقتی آمریکا یک جانبه از برجام خارج شد، اما باز هم تلاش کرد اسنپ بک را فعال کند، آیا این نشان نمی دهد که این سازوکار اساسا در برابر سوءاستفاده حقوقی آسیب پذیر است؟

موسوی فرد : به نظرم اگر دقت کنید در همان سوال اول پاسخ شما را دادم ابتدا ایالات متحده که از برجام خارج شد سعی کرد آنرا فعال کند ولی وقتی که از منظر حقوقی به قضیه نگریسته می شود چونکه دیگر عضو برنامه جامع اقدام مشترک (برجام ) نبود حق استفاده از آنرا خودش یکطرفه فسخ کرده بود، پس نمی توانست اقدامی صورت دهد ولی به نظر می رسد آلان کشورهای اروپایی به نیابت از آمریکا چنین اقدامی را انجام می دهند حال شاید سوالی که در ذهن شما پیش بیاید این باشد چرا برای کشورهای اروپایی در این قضیه هویت مستقلی را قائل نیستیم در پاسخ شما را ارجاع می دهم به تحلیل برخی از کارشناسان که معتقدند در دور اول مذاکرات ایران و آمریکایی تئوریکای اروپا تحقیر شده است عملا اروپایی ها تحت فشار آمریکا هستند. کلید جلوگیری از فعال شدن مکانیسم ماشه دست آمریکاست. من هم به شخصه بر این امر صحه می گذارم همانطوریکه در پاسخ سوال شما شفاف عرض کردم معتقدم این مکانیسم یک تله سیاسی حرفه ای بوده است که با پوششی حقوقی ست.

ساعد نیوز : آقای موسوی فرد به نظر حضرتعالی چرا تیم مذاکره کننده ایران در زمان امضای برجام با وجود هشدار برخی کارشناسان، با چنین بندی موافقت کرد؟ آیا این به معنای ساده انگاری نبود؟

موسوی فرد : به نظرم به بخش از این سوال شما در همان سوال اول پاسخ دادم ولی مجددا با ارائه توضیحات بیشتری آنرا تکمیل می کنم واقعا نمی خواهم جانبدارانه یا مغرصانه در این خصوص قضاوتی داشته باشم چرا که ما از پشت پرده مسائل سیاسی در آن زمان بی خبر هستیم و اینکه چه عواملی دست به دست هم داده است و در ذهن و فکر مذاکره کنند گان و تصمیم گیرندگان ایرانی چه گذشته است بی خبریم.ولی به تبعیت از حدیث پیامبرگرامی اسلام (ص) که می فرمایید من هم بشری مانند شما هستم و بر اساس آنچه می شنوم و می بینم قضاوت می کنم" به نوعی می توان گفتند حتی در بهترین حالات باید بدترین حالات را نیز در دل آن پیش بینی کرد سپس چنبن تصمیمات سرنوشت سازی را گرفت ، دقیقا مهندسی و خوانش تاریخ اقوام و ملل می تواند همین عبرت ها را پیش روی ما قرار دهد متاسفانه احساس شخصی ام این است که گروه مذاکره کننده با تاسی پذیری بسیار از محیط داخلی و حاکمیت سیاسی دقت کافی را در این ضمانت اجرایی نداشته اند. برخی مواقع لازم به نظرم یک اصل عقلایی است که به صحبت های مخالفان گوش دهیم چرا که آنها سعی دارند نقاط ضعف ما را برای بلا بردن خود اعلان عمومی کنند به نظر دست پاچگی برای رسیدن به فتح و فتوح پایان تحریم ها و بی سناریو بودن برای ادامه مسیر باعث چنین باتلاق سیاسی و حقوقی شده است اگر بخواهم حرف ام را اثبات کنم شما را ارجاع می دهم به سخنان رئیس دفتر رئیس جمهور وقت که به صراحت اعلام کرده است: پیش بینی نمی کردیم آمریکا از برجام خارج شود. این از نظر حقوقی و سیاسی و عقلایی یعنی عدم شناخت دقیق دشمن و نداشتن برنامه برای احتمالات مختلف (سناریورهای بدبینانه و خوش بینانه) و همان سوء مدیریتی که من به شخصه بارها شخصا از آن گله و شکایت داشتم که برخی به اسم تعهد ظاهری و با تخصص های ساختگی مناصبی که شایستگی آنرا ندارند غضب می کنند. که از دل چنین وضعیتی مدیر به ظاهر تراز انقلاب روز بعد یکی از بزرگترین اختالاس گران تاریخ ایران می شود .

ساعد نیوز : آقای دکتر اگر اسنپ بک در عمل فقط به ضرر ایران استفاده می شود، چه دلیلی برای ماندن در توافقی که چنین مکانیزمی دارد باقی می ماند؟

موسوی فرد :اگر بخواهم پاسخی محتاطانه و با منافع حداقلی در وضعیت موجود بدون فعال سازی این مکانیسم برجامی به سوال شما بدهم باید گفت: با وجود چالش های موجود، تداوم تعهد ایران به برجام از منظر استراتژیک و حقوق بین الملل دارای توجیهات متعدد می باشد. این توافق به عنوان سند معتبر بین المللی، پایه ای حقوقی برای مشروعیت بخشی به مواضع ایران در نظام بین الملل فراهم نموده و کانالی برای تعامل سازنده با جامعه جهانی محسوب می گردد. از منظر ژئوپلیتیک، حمایت های راهبردی قدرت های نوظهور نظیر فدراسیون روسیه و جمهوری خلق چین که در نقش تعدیل کننده ای در برابر یکجانبه گرایی غرب عمل می نمایند، همراه با مزایای اقتصادی ناشی از دسترسی به مکانیسم های مالی بین المللی و تداوم مبادلات تجاری، از جمله محاسن ماندن در این چارچوب حقوقی می باشد. در بعد حقوقی، وکلا و حقوقدانان بین المللی استدلال می کنند که کشورهای اروپایی به دلایل متعدد حقوقی از جمله نقض تعهدات خود در چارچوب برجام، صلاحیت قانونی برای فعال سازی مکانیسم ماشه را ندارند. اگرچه این مکانیسم به گونه ای طراحی شده که همواره به عنوان اهرم فشاری علیه ایران عمل نماید، لیکن ارزیابی هزینه-فایده نشان می دهد که خروج از این توافق می تواند پیامدهای سیستماتیک و چندبعدی شدیدتری در پی داشته باشد. بر این اساس، اتخاذ راهبرد مشارکت فعال و هوشمندانه در این توافق بین المللی، علی رغم پیچیدگی های ذاتی آن، همچنان به عنوان بهینه ترین گزینه برای مدیریت بحران های بین المللی، صیانت از دستاوردهای دیپلماتیک و جلوگیری از تشدید تحریم های بین المللی قابل دفاع می باشد.همین حداقل ها به نظرم اگر باعث شود که بحران ها با کلاه مشروع سیاسی و حقوقی همانند قعطنامه های شورای امنیت سازمان ملل تشدید شود در وضع موجود تا پایان مهلت قانونی آن در مهرماه 1404 می تواند مطلوب ترین گزینه دم دستی باشد.

ساعد نیوز : سوال دیگر را چنین مطرح می کنم برخی منتقدان می گویند مکانیسم ماشه نه تنها ابزار حقوقی، بلکه اهرم سیاسی برای مشروعیت بخشی به تحریم های یک جانبه آمریکا شد؛ آیا این نگاه را تایید می کنید؟

موسوی فرد :در پاسخ آنچه به فکرم می رسد این است که آمریکا علیرغم خروج یکجانبه در سال 2018 که به آن اشاره کردیم همچنان مدعی ست طبق قطعنامه ۲۲۳۱شورای امنیت سازمان ملل و موقعیت خود به عنوان یکی از طرفین امضاکننده برجام، هنوز حق فعال سازی مکانیسم ماشه را دارد. این اختلافات باعث شده مکانیسم ماشه نه فقط به یک ابزار حقوقی، بلکه به اهرمی سیاسی برای مشروعیت بخشی به تحریم های یکجانبه آمریکا تبدیل شود. از یک باب این نگاه که نگاه به مکانیسم ماشه به عنوان ابزاری که صرفا حقوقی نیست بلکه به طور سیاسی برای مشروعیت دادن به تحریمهای یکجانبه آمریکا مورد استفاده قرار می گیرد، می تواند قابل اعتناء و بررسی بیشترباشد.

در پایان ضمن تشکر از شما بابت سوالاتی که داشتید مجددا تاکید می کنم امید دارم براساس فک ها و واقعیت های میدانی این تحلیل ها ارائه شده باشد از هرگونه جانبداری مغرضانه توام با تعصبات سیاسی یا حقوقی و امثالهم در قضاوت مسائل مبرا باشد.

مصاحبه قابل دسترسی در ساعد نیوز :

 https://saednews.com/c/10228/492701