روش کار در مرحله تحلیل عملکرد در مهندسی ارزش
🖋 به قلم: هادی زرقانی
یکی از پایه های اصلی موفقیت در اجرای مهندسی ارزش، مرحله تحلیل عملکرد است. در این مرحله، تیم مهندسی با هدف شناسایی، دسته بندی و ارزیابی عملکردهای اجزای مختلف پروژه، بستری برای خلق ایده های بهینه ساز فراهم می آورد.
تعریف عملکرد در مهندسی ارزش
در مهندسی ارزش، عملکرد به نقش یا هدفی گفته می شود که یک جزء یا سیستم در پروژه ایفا می کند. به زبان ساده، عملکرد پاسخ به این سوال است: «این جزء چه کاری انجام می دهد؟»
مثلا در یک ساختمان:
- عملکرد دیوار: جدا کردن فضاها
- عملکرد پنجره: ایجاد دید و عبور نور
هر جزء ممکن است چند عملکرد داشته باشد؛ این چندگانگی باید به دقت بررسی شود تا ارزش افزوده واقعی درک شود.
طبقه بندی عملکردها
در این مرحله، عملکردها به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:
- عملکرد اصلی (Basic Function)
این عملکرد، دلیل وجودی آن جزء در پروژه است. حذف یا تغییر آن، ماهیت پروژه را تغییر می دهد.
مثال: برای یک آسانسور، عملکرد اصلی جابجایی عمودی افراد است. - عملکرد ثانویه (Secondary Function)
این ها عملکردهایی هستند که به بهبود تجربه، ایمنی یا زیبایی پروژه کمک می کنند اما حذف آن ها مانع بهره برداری نمی شود.
مثال: در همان آسانسور، عملکرد ایجاد زیبایی در کابین یک عملکرد ثانویه است.
روش تحلیل عملکرد
در مرحله تحلیل عملکرد، تیم مهندسی به صورت سیستماتیک مراحل زیر را طی می کند:
- شناسایی تمام اجزای پروژه
هر جزء فنی، معماری، سازه ای و تاسیساتی باید به طور مستقل بررسی شود. - بیان عملکرد با افعال ساده و دقیق
عملکرد هر جزء باید با فرمول «فعل + اسم» بیان شود.
مثال: «نگهداری بار»، «عبور نور»، «ایجاد ارتباط» - تفکیک عملکردهای اصلی و ثانویه
با استفاده از نظر ذی نفعان (کارفرما، کاربران، مشاوران) عملکردها دسته بندی می شوند. - ارزیابی ارزش عملکردها
تیم تحلیل، عملکردهای پرهزینه با ارزش کم را شناسایی کرده و برای بهینه سازی آن ها هدف گذاری می کند. - ترسیم دیاگرام FAST (اگر مناسب باشد)
در برخی پروژه ها، از نمودار عملکرد (FAST Diagram) برای ارتباط بین عملکردها و ترتیب آن ها استفاده می شود.
نتیجه گیری
مرحله تحلیل عملکرد پایه گذار واقعی خلاقیت در مهندسی ارزش است. با تعریف صحیح عملکردها و تشخیص اولویت ها، می توان پروژه ای ساخت که هم از نظر فنی قوی باشد، هم از نظر اقتصادی مقرون به صرفه. گروه ساختمانی زرقانی با تکیه بر این روش علمی، توانسته در پروژه های متعدد به بهبود طراحی و کاهش هزینه دست یابد.