بازی واره کردن تدریس چیست؟تفاوت بازی کلاسی با بازی محور کردن تدریس، مزایای بازی محور کردن تدریس

مقدمه

در عصر حاضر و با توجه به سرعت تغییرات در سبک زندگی و به ویژه دنیای کودکان و نوجوانان، که غرق در بازی ها و فضاهای دیجیتال هستند، روش های سنتی تدریس دیگر به تنهایی پاسخگوی نیازهای آموزشی نیستند. یکی از بزرگ ترین چالش های ما به عنوان معلم، حفظ توجه و ایجاد انگیزه در دانش آموزان است. این دغدغه، مرا بر آن داشت تا به دنبال رویکردهای نوین و خلاقانه برای برقراری ارتباط موثر با دنیای آن ها بگردم. اخیرا در وبیناری که برای همکاران گرامی در فضای مجازی برگزار کردم، با تمرکز بر مدیریت کلاس و رفتارهای چالش برانگیز، یکی از راهبردهای کلیدی که به آن پرداختم، "بازی واره کردن (Gamification)" تدریس بود. این یادداشت، خلاصه ای از دیدگاه ها و تجربه هایی است که در آن وبینار مطرح شد، با این هدف که بتوانیم با نگاهی متفاوت به امر آموزش، فضایی پویا و پرانگیزه در کلاس هایمان خلق کنیم.

مفهوم بازی واره کردن: از بازی تا یادگیری
بازی واره کردن به معنای استفاده از عناصر و اصول طراحی بازی ها در یک محیط غیربازی است. این مفهوم را نباید با انجام بازی در کلاس اشتباه گرفت. در بازی واره کردن، ما صرفا یک بازی انجام نمی دهیم؛ بلکه از مکانیزم های جذاب بازی ها برای تقویت یادگیری و انگیزه استفاده می کنیم. عناصری مانند:

امتیاز : کسب امتیاز برای انجام تکالیف، پاسخ به سوالات یا مشارکت فعال.

نشان و مدال : دریافت نشان های افتخار مجازی یا فیزیکی برای دستیابی به مهارت ها یا موفقیت های خاص.

جدول امتیازات: نمایش امتیازات گروهی یا فردی (با احتیاط).

سطح : پیشرفت از یک سطح به سطح بالاتر پس از کسب مهارت های لازم.

چالش ها و ماموریت ها : تعیین وظایف مشخص با اهداف روشن.

روایت و داستان : ایجاد یک داستان جذاب برای کل ترم یا یک واحد درسی.

چرا تدریس را بازی واره کنیم؟ 

فواید آن بازی واره کردن یک ابزار قدرتمند است که می تواند تحولی بزرگ در کلاس درس ایجاد کند. از دیدگاه روانشناسی تربیتی و بر اساس تجربه های عینی من، مهم ترین فواید این رویکرد عبارتند از:

افزایش درگیری و مشارکت دانش آموزان: بازی ها به طور ذاتی جذاب و درگیرکننده هستند. با استفاده از این مکانیزم ها، می توانیم توجه دانش آموزانی را که به سرعت حواسشان پرت می شود، به سمت محتوای درسی جلب کنیم و آن ها را به مشارکت فعال تر تشویق نماییم.

تقویت انگیزه درونی: برخلاف سیستم های پاداش خارجی صرف، بازی واره کردن بر تقویت انگیزه های درونی تمرکز دارد. حس پیشرفت، موفقیت در چالش ها و دستیابی به سطوح بالاتر، خود به خود انگیزه دانش آموز را برای ادامه مسیر یادگیری افزایش می دهد. بازخورد فوری در سیستم های بازی گونه، به دانش آموز حس موفقیت می دهد و او را به تلاش بیشتر تشویق می کند.

بهبود تمرکز و توجه: ساختار هدفمند بازی ها، دانش آموز را وادار می کند تا برای حل مسئله یا انجام یک ماموریت، تمرکز کند. این امر به ویژه برای دانش آموزانی که با مشکل تمرکز مواجه هستند، بسیار مفید است.

توسعه مهارت های کلیدی: بسیاری از بازی واره ها بر کار تیمی، حل مسئله، تفکر انتقادی و خلاقیت تاکید دارند. دانش آموزان در قالب بازی های آموزشی، این مهارت های حیاتی را در یک محیط جذاب و بدون استرس تمرین می کنند.

کاهش رفتارهای نامطلوب: همانطور که در وبینار به تفصیل بیان کردم، بسیاری از رفتارهای چالش برانگیز دانش آموزان، مانند بی نظمی و بی توجهی، ریشه در کسالت و عدم درگیری آن ها با محتوای درسی دارد. با بازی واره کردن تدریس و ایجاد یک محیط پویا و پرانگیزه، عملا فرصت و انگیزه ای برای رفتارهای مخرب باقی نمی ماند. این رویکرد، یک راهبرد پیشگیرانه قوی در مدیریت کلاس است.

چگونه تدریس را بازی واره کنیم؟ راهبردهای عملی
پیاده سازی بازی واره کردن به معنای ایجاد یک سیستم پیچیده و پرهزینه نیست. با گام های کوچک و خلاقانه می توان شروع کرد:

از گام های کوچک شروع کنید: نیاز نیست که کل برنامه درسی را بازی واره کنید. با یک واحد درسی یا یک فعالیت کوچک شروع کنید. مثلا برای یک هفته به یک جدول امتیازات ساده یا یک سیستم مدال دهی برای تکالیف سر وقت بپردازید.

هدف آموزشی را فراموش نکنید: بازی واره کردن یک ابزار است، نه هدف. همواره مطمئن شوید که عناصر بازی به اهداف یادگیری شما خدمت می کنند. برای مثال، امتیازات باید برای درک مفاهیم، نه صرفا حفظ کردن، اعطا شوند.

یک روایت جذاب ایجاد کنید: برای کلاس خود یک تم یا داستان بسازید. مثلا "کارآگاهان ریاضی برای حل معماهای ریاضی، یا کاوشگران برای کشف دنیای علوم. این داستان، فعالیت ها را به هم پیوند می دهد و انگیزه آن ها را تقویت می کند.

بازخورد معنادار ارائه دهید: در بازی ها، بازخورد فوری و مشخص است. این اصل را در کلاس خود به کار بگیرید. به جای گفتن "آفرین"، بگویید: "عالی بود، این راه حلی که برای حل مسئله انتخاب کردی، خیلی هوشمندانه بود."

همکاری را بر رقابت اولویت دهید: در حالی که جدول امتیازات فردی می تواند انگیزه بخش باشد، می تواند باعث دلسردی دانش آموزانی شود که امتیاز کمتری دارند. بهتر است بر چالش های گروهی و تیمی تمرکز کنید تا حس همکاری، تعهد و مسئولیت پذیری را در میان دانش آموزان تقویت کنید. این مورد به صورت مستقیم با تجربه من در مورد واگذاری مسئولیت های گروهی و تیمی در ارتباط است که به نتایج درخشانی منجر شد.

نتیجه گیری
تجربه من در کارورزی و برگزاری وبینار اخیر، به روشنی نشان داد که معلمان امروز نیازمند ابزارهای جدید برای جذب دانش آموزان هستند. بازی واره کردن، فراتر از یک سرگرمی، یک راهبرد آموزشی و مدیریتی است که با پاسخگویی به نیازهای اساسی دانش آموزان (مانند نیاز به قدرت و تعلق خاطر)، آن ها را به قهرمانان یادگیری خود تبدیل می کند. با استفاده از این رویکرد، نه تنها می توانیم رفتارهای چالش برانگیز را مدیریت کنیم، بلکه می توانیم به رشد و شکوفایی پتانسیل های درونی هر دانش آموز کمک کنیم.

امیدوارم این یادداشت الهام بخش همکاران، گرامی باشد تا با شجاعت، خلاقیت و بازی واره کردن، گامی موثر در جهت تحول کلاس های درس برداریم.