معلمی از جنس فناوری: بررسی تجربه آموزشی ربات سایا در ژاپن

ربات سایا (Saya) یکی از نخستین تلاش ها در جهت ورود ربات های انسان نما به حوزه آموزش است که توسط پروفسور هیروشی کوبایاشی در دانشگاه علوم توکیو ساخته شد. این ربات با هدف ایفای نقش یک معلم، به مدارس ابتدایی ژاپن معرفی شد و توانست توجه جهانی را به خود جلب کند.

سایا دارای توانایی هایی همچون سخن گویی، شناسایی چهره، پاسخ گویی به پرسش های ساده درسی، و نمایش شش حالت چهره انسانی (از جمله شادی، تعجب، خشم و غم و...) بود. این ویژگی ها به او امکان می داد تا در کلاس های درس، نقش تعاملی محدودی ایفا کرده و به طور ابتدایی با دانش آموزان ارتباط برقرار کند.

گرچه سایا از نظر هوش مصنوعی بسیار ساده تر از فناوری های نوین امروزی مانند مدل های زبانی بزرگ (مثل GPT) یا ربات های واقعیت ترکیبی است، اما اهمیت آن در نشان دادن امکان حضور ربات ها در محیط آموزشی و آغاز گفت وگوهای گسترده درباره آینده آموزش با فناوری بود. سایا نمادی از گذر آموزش از روش های سنتی به سمت فضاهای فناورانه است؛ جایی که انسان و ماشین می توانند در کنار یکدیگر به یادگیری و آموزش معنا ببخشند.

🔚 سرنوشت سایا چه شد؟

با وجود هیجانی که در ابتدای معرفی سایا به وجود آمد، این پروژه در نهایت ادامه نیافت و توسعه آن متوقف شد. دلایل این توقف عبارت بودند از:

• محدودیت های فنی: سایا تنها می توانست دستورات از پیش تعیین شده را اجرا کند و فاقد هوش تحلیلی یا انعطاف پذیری لازم برای تدریس واقعی بود.
• هزینه های بالا: تولید و نگهداری این ربات بسیار گران بود و برای استفاده گسترده در مدارس صرفه اقتصادی نداشت.
• پیشرفت سریع نرم افزارها و هوش مصنوعی: با ظهور اپلیکیشن های هوشمند و چت بات های آموزشی، دیگر نیازی به ربات های فیزیکی پرهزینه نبود.
• عدم استقبال بلندمدت مدارس: سایا جذاب بود اما نمی توانست تعامل انسانی لازم برای آموزش موثر را فراهم کند.

در نتیجه، سایا تنها به عنوان یک پروژه ی نمایشی در تاریخ فناوری آموزشی باقی ماند، اما همچنان به عنوان یکی از نخستین گام ها در مسیر ربات های آموزشی شناخته می شود.