وضعیت معمای زندانی در نظریه بازی ها و اهمیت و مزیت های مشورت ایران و اسراییل برای حل مسایل فلسطین

مقدمه
مساله مناقشه اسراییل و فلسطین و نقش ایران در این متاقشه، یکی از پیچیده ترین و طولانی ترین مناقشات بین المللی است که ریشه در تاریخ، مذهب، سیاست و روابط بین الملل و حقوق بین الملل دارد. در این میان، نقش قدرت های منطقه ای مانند ایران و اسراییل به عنوان دو بازیگر کلیدی غیرقابل انکار است. با وجود روابط خصمانه و ایدئولوژی های متضاد، یک فرضیه نظری قابل بررسی این است که مشورت و گفت وگوی غیرمستقیم یا مستقیم بین ایران و اسراییل می تواند به ایجاد راه حلی جامع و پایدار برای مساله فلسطین کمک کند. این یادداشت به بررسی مزیت های نظری و علمی چنین تعاملی می پردازد.

۱. کاهش تنش های امنیتی و ژئوپلیتیک
از دیدگاه نظریه بازی ها، ایران و اسراییل در یک وضعیت معمای زندانی قرار دارند که در آن عدم همکاری به تشدید هر چه بیشتر درگیری و تخاصم می انجامد. اگر این دو کشور به جای تقابل، به سمت گفت وگوی استراتژیک و راهبردی حرکت کنند، می توانند از تعادل ناکارآمد فعلی خارج شوند. مشورت پنهانی یا آشکار می تواند به کاهش حمایت از گروه های ستیزه جو بینجامد و فضایی برای مذاکرات سازنده بین اسراییل و ایران و فلسطینیان را فراهم کند.

۲. ایجاد توازن در معادلات منطقه ای
بر اساس نظریه موازنه قدرت، ایران به عنوان حامی اصلی جنبش های ستیزه گر با اسراییل (مانند حماس و حزب الله و حوثی ها) و اسراییل به عنوان قدرت پرنفوذ نظامی در منطقه، در یک رقابت امنیتی و نظامی گیر کرده اند. در صورت وجود کانال های مشورتی، امکان کاهش شکاف های امنیتی و حرکت به سمت سیستم های اعتمادساز (مطابق نظریه سازه انگاری) فراهم می شود. این امر می تواند به کاهش خشونت ها در اسراییل و فلسطین و ایران منجر شود.

۳. تقویت دیپلماسی چندجانبه
از منظر نظریه لیبرال روابط بین الملل، تعامل ایران و اسراییل و فلسطین می تواند زمینه ساز مشارکت بازیگران فرامنطقه ای (مانند اتحادیه اروپا و آمریکا و سازمان ملل متحد) در فرآیند صلح منطقه ای و بین المللی شود. ایران با نفوذ خود بر گروه های فلسطینی و اسراییل با توان چانه زنی بالا در سطح ایالات متحده می توانند به یک چارچوب دیپلماتیک مشترک برسند که در نهایت به دسترسی صلح ایران و اسراییل و فلسطین بینجامد.

۴. حل مساله امنیت و تاثیر آن بر سطح منطقه ای
یکی از موانع اصلی ثبات منطقه، مساله برنامه موشکی و پهپادی و هسته ای ایران و تهدیدات امنیتی مرتبط با اسراییل است. در صورت ایجاد حلقه های مشورتی آشکار یا پنهان (مطابق مدل دیپلماسی پشت صحنه)، امکان مبادله امتیازات امنیتی (مانند محدودیت های موشکی و هسته ای در برابر کاهش تحریم ها و حمایت از حقوق فلسطینیان) وجود دارد. این امر مبتنی بر نظریه مبادله رئالیستی است.

۵. تغییر گفتمان ایدئولوژیک به عقلانیت سیاسی
طبق نظریه گفتمان، گفتمان های ضدیت آمیز ایران و اسراییل، فضای حل مساله را مسدود کرده است. در صورت شکل گیری گفت وگو و دسترسی به توافق، امکان تغییر چارچوب های ادراکی از دشمنی به همزیستی و تعامل محدود یا گسترده فراهم می شود. این تحول گفتمانی می تواند بر افکار عمومی دو طرف تاثیر گذاشته و مسیر را برای پذیرش راه حل های فدرال با حضور طرف اسراییلی و فلسطینی را هموار کند.

جمع بندی
اگرچه مشورت ایران و اسراییل بر سر ترتیبات امنیتی و نظم منطقه ای و موضوع فلسطین، در شرایط فعلی دور از برخی واقعیت های میدانی به نظر می رسد، اما از منظر تئوریک، چنین تعاملی می تواند کاهش هزینه های امنیتی، تقویت دیپلماسی منطقه ای و افزایش احتمال توافق اسراییل -فلسطین و کاهش تحریم های اقتصادی ایران را در پی داشته باشد. البته این امر مستلزم تغییر در محاسبات راهبردی دو طرف و میانجی گری بازیگران معتبر منطقه ای و بین المللی است. در نهایت، این ایده بیشتر یک فرضیه علمی است که نیازمند آزمون در چارچوب های عملیاتی است.


نگارش و تنظیم: بنیامین صادقی(پژوهشگر صلح و حل و فصل منازعات و میانجی گری بین المللی)
6 اگوست 2025( 15 امرداد 1404)
Bensad5800@gmail.com