تحول بزرگ در حقوق ورزش تحلیل رای C-۶۰۰/۲۳ -CJEU

به نام خدا

تحول بزرگ در حقوق ورزش

تحلیل رای C-600/23 -CJEU

پیشگفتار: 

در حکمی که زلزله ای در معماری حقوقی ورزش جهانی ایجاد کرد، دیوان دادگستری اتحادیه اروپا (CJEU) در اول اوت ۲۰۲۵ با رای خود در پرونده شماره C-600/23 باشگاه رویال سرن علیه فیفا، به سه دهه خودمختاری بی چون وچرای دیوان داوری ورزش (CAS) پایان داد. این تصمیم تاریخی نه تنها رابطه نهادهای ورزشی با نظم حقوقی اروپا را بازتعریف می کند، بلکه عصری نوین در حاکمیت ورزش بین المللی را رقم می زند. 

۱. زمینه سازی: طوفان از سرن آغاز شد 

ماجرا به دهه پیش بازمی گردد زمانی که باشگاه بلژیکی سرن با چالش قوانین فیفا در ممنوعیت "مالکیت شخص ثالث" (TPO) مواجه شد. جریمه سنگین ۱۵۰,۰۰۰ فرانکی فیفا و محرومیت از ثبت بازیکن، سرن را به مسیر پرپیچ وخم داوری ورزشی کشاند: 

- تایید مجازات در دیوان CAS (سوییس) 

- تایید مجدد در دادگاه فدرال سوئیس به عنوان بالاترین مرجع 

- اما نقطه انفجار: چالش در دادگاه بلژیک با این پرسش بنیادین: 

 "آیا رای نهاد داوری خارج از اتحادیه اروپا می تواند مانع بررسی مغایرت آن با حقوق بنیادین اتحادیه شود؟" 

۲. جوهره تاریخی رای: سه انقلاب حقوقی 

دیوان اروپا با نفی مطلق گرایی "اعتبار امر مختوم" (res judicata) در آرای CAS، سه اصل انقلابی را مستقر کرد: 

۲.۱. نظارت جامع بر مبنای "نظم عمومی اروپایی" 

- دادگاه های ملی موظف به بررسی "عمیق و چندلایه" آرای CAS هستند. 

- "نظم عمومی" صرفا محدود به اخلاقیات نیست، بلکه شامل اصول پایه ای حقوق اتحادیه می شود: 

 ▸ قوانین رقابت (مواد ۱۰۱ و ۱۰۲ TFUE) 

 ▸ آزادی حرکت کارگران (ماده ۴۵ TFUE) 

 ▸ آزادی ارائه خدمات (ماده ۵۶ TFUE) 

۲.۲. نقد ساختاری "داوری اجباری" 

- دیوان با واکاوی ماهیت صلاحیت تحمیلی CAS استدلال کرد: 

 "شرط داوری اجباری در اساسنامه فیفا، انتخاب واقعی را از ذینفعان سلب می کند. این الزام، حق دسترسی به محاکمه عادلانه (ماده ۴۷ منشور حقوق اساسی اتحادیه) را تهدید می نماید." 

۲.۳. گسترش اختیارات دادگاه های ملی 

- دادگاه ها صرفا به ابطال رای محدود نیستند. 

- می توانند هر اقدام جبرانی موثری شامل پرداخت خسارت، اصلاح مقررات یا صدور دستور موقت را صادر کنند. 

۳. پیامدهای زلزله وار: افول حاکمیت مطلق فدراسیون ها 

برای دیوان داوری ورزش (CAS): 

- ✅ بقای مشروط: به رسمیت شناخته شدن به عنوان ناظر "اختلافات ورزشی یکپارچه" 

- ❌ پایان انزوای حقوقی: آراء آن اکنون در معرض بررسی تقاطعی (cross-examination) توسط ۲۷ نظام قضایی اروپایی است 

برای فدراسیون های بین المللی (فیفا، یوفا و ...): 

- تهدید دوگانه: 

 ▸ ریسک چالش مقررات در ۲۷ دادگاه ملی 

 ▸ الزام به بازنگری ساختارها برای انطباق با حقوق رقابت اروپایی 

- هشدار دیوان: 

 "فدراسیون ها نمی توانند با توسل به 'ویژگی خاص ورزش' قوانین بنیادین بازار واحد را نادیده بگیرند."

برای ذینفعان ورزشی: 

- باشگاه ها و ورزشکاران اروپایی صاحب سلاح حقوقی جدیدی برای مقابله با تصمیمات ناعادلانه 

- امکان طرح دعاوی جبرانی در دادگاه های داخلی برای خسارات ناشی از مقررات مغایر با حقوق اتحادیه 

۴. چشم انداز آینده: سپیده دم حاکمیت ترکیبی 

این رای آغازگر تحولی پارادایمی است: 

- گذار از "حاکمیت خودتنظیم گر" به "حاکمیت مشروط" 

- تولد مدل نظارتی چندسطحی: ترکیب نهادهای ورزشی + نظارت قضایی اروپایی 

- پیش بینی تحولات: 

 ▸ موج جدید دعاوی علیه فدراسیون ها در دادگاه های اروپایی 

 ▸ بازنگری فیفا در سازوکارهای حل اختلاف 

 ▸ تقویت جایگاه دادگاه های ملی به عنوان دژهای دفاع از حقوق بنیادین 

ختام: 

رای سرن تنها یک تصمیم قضایی نیست؛ مانیفستی برای گذار به عصر مسئولیت پذیری در حاکمیت جهانی ورزش است. دیوان با مهار خودمختاری بی قید CAS، پیامی روشن صادر کرد: "ویژگی خاص ورزش" سپری برای نقض قواعد بنیادین اروپا نیست. اکنون ورزش بین المللی در تقاطع تاریخی سازگاری با حاکمیت قانون یا مقاومت بی حاصل قرار دارد. سرنوشت این تحول را آینده خواهد نوشت، اما آنچه مسلم است، پایان سلطنت بلامنازع "جزیره حقوقی ورزش" است. 

مصطفی لطفی.پژوهشگر حقوق ورزشی