کیتوسان و فراتر از آن: نسل نوین دارورسانی هدفمند ایبوپروفن

ایبوپروفن یکی از پرکاربردترین داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی به حساب می آید؛ دارویی که به خاطر تاثیر قابل توجهش در کاهش درد و التهاب، جایگاه خاصی در درمان های پزشکی پیدا کرده. با این حال، چند مانع جدی سر راهش قرار دارد: انحلال پذیری کم در آب، فراهمی زیستی پایین و نیمه عمر کوتاه در بدن. این ویژگی ها باعث می شوند برای رسیدن به اثر مناسب، نیاز به دوزهای بالاتری باشد؛ موضوعی که احتمال عوارض جانبی، به خصوص مشکلات گوارشی، را بالا می برد.

در سال های اخیر، نانوفناوری پزشکی به عنوان یک راهکار نوین وارد عمل شده تا این محدودیت ها را پشت سر بگذارد. یکی از مواد کلیدی در این مسیر، کیتوسان است. پلیمر طبیعی ای که هم زیست سازگار و زیست تخریب پذیر است، هم توانایی بالایی در حمل دارو و کنترل رهایش آن دارد. به همین دلیل، ساختارهای نانویی مبتنی بر کیتوسان حسابی مورد توجه قرار گرفته اند.

روش های مختلفی برای به کارگیری کیتوسان در بهبود عملکرد ایبوپروفن توسعه پیدا کرده اند؛ از جمله ژل زایی یونوتروپیک، ترکیب با مونت موریلونیت (MMT) برای ساخت بیوکامپوزیت ها، و روش رسوب دهی ضدحلال. هر کدام از این رویکردها ویژگی های خاص خودشان را دارند: برخی باعث افزایش انحلال پذیری دارو می شوند، برخی دیگر شرایطی برای آزادسازی کنترل شده و تدریجی دارو فراهم می کنند.

فراتر از این ها، ایده های خلاقانه تری هم وارد میدان شده اند: مثل استفاده از نانوالیاف، ترکیب با نانوذرات فلزی، یا حتی روش های سبز و پایدار برای سنتز این سامانه ها. اما یکی از رویکردهای جالب، طراحی کپسول های دولایه ی هوشمند با پاسخ دهی به محرک های فیزیولوژیکی مثل pH و دماست. در این ساختار، یک لایه نسبت به تغییرات pH حساس است و لایه ی دیگر با دما واکنش نشان می دهد (مثلا بر پایه ی پلیمر PNIPAAm). این سیستم به شکلی هدفمند دارو را دقیقا در زمان و محل مناسب آزاد می کند و در نتیجه، هم اثربخشی درمانی افزایش پیدا می کند، هم عوارض جانبی کاهش می یابد.

ترکیب علم مواد، نانو، و داروسازی حالا این فرصت را ایجاد کرده تا حتی داروهای قدیمی مثل ایبوپروفن، با کارایی بیشتر و آسیب کمتر به بدن، وارد دوره ای تازه از استفاده ی بالینی شوند.