مذاکرات، رویایی که فرو ریخت

پس از چند دور مذاکره میان ایران و ایالات متحده، روند گفت وگوها به مرحله ای از رکود و بن بست رسید. بررسی تحولات اخیر نشان می دهد که این وضعیت نتیجه ی درهم تنیدگی سه عامل کلیدی است: اختلافات فنی، فشارهای سیاسی، و بی اعتمادی دیپلماتیک.

در حوزه فنی، مهم ترین نقطه اختلاف، سطح غنی سازی اورانیوم است. ایران با استناد به حقوق خود در چارچوب معاهدهNPT، غنی سازی تا سطح ۶۰ درصد و حفظ چرخه کامل سوخت هسته ای را غیرقابل مذاکره می داند. آمریکا اما خواستار بازگشت به تعهدات برجامی، کاهش سطح غنی سازی به ۳.۶۷ درصد، و توقف فعالیت سانتریفیوژهای پیشرفته است؛ شکافی که مسیر توافق را دشوار کرده است.

در بعد سیاسی، عوامل منطقه ای همچون رژیم صهیونیستی نقشی بازدارنده ایفا می کنند. اسرائیل به صراحت با اصل مذاکره مخالف است و نابودی کامل زیرساخت هسته ای ایران را خواستار است.

در سطح دیپلماتیک نیز، فضای اعتماد به شدت تضعیف شده است. تهدیدهای مکرر آمریکا مبنی بر اینکه «همه گزینه ها روی میز است» و اقدام متقابل ایران به اخراج بازرسان آژانس، نشان دهنده شدت تنش و تردیدهای متقابل است.

افزون بر این، برخی مقامات آمریکایی با اظهاراتی نظیر «نابودی کامل برنامه هسته ای ایران» رویکردی را نمایندگی می کنند که اساسا به دیپلماسی باور ندارد. این جریان، توان هسته ای و موشکی ایران را ابزار بازدارندگی و استقلال راهبردی کشور دانسته و معتقد است خنثی سازی آن ها می تواند زمینه ساز تضعیف سیاسی و حتی فروپاشی ساختار داخلی ایران باشد.

در چنین چارچوبی، مذاکره صرفا ابزاری برای فرسایش قدرت ملی ایران تلقی می شود و تحریم های اقتصادی، فشارهای روانی و گفت وگوهای بی نتیجه، حلقه هایی از یک راهبرد کلان برای تضعیف انسجام داخلی و فراهم سازی بستر تغییر نظام سیاسی اند.

با وجود این، هزینه های سنگین گزینه نظامی برای آمریکا از جمله بسته شدن احتمالی تنگه هرمز، افزایش بهای نفت، مخالفت افکار عمومی داخلی و ملاحظات بازیگرانی مانند چین، روسیه مانع از اقدام مستقیم شده است. ازاین رو، تداوم مسیر تحریم و دیپلماسی محتمل ترین سناریو به نظر می رسد، هرچند برخی محافل در آمریکا به وضوح اهدافی فراتر از توافق یعنی نابودی و تجزیه ایران را دنبال می کنند.

برای خروج از این بن بست، بازتعریف راهبردها، انعطاف متقابل و بهره گیری از میانجی گری های موثر ضروری است. در غیر این صورت، چشم انداز رسیدن به توافقی پایدار، در آینده ای نزدیک بعید خواهد بود و تنش ها همچنان رو به افزایش خواهد رفت.