روز مول و عدد آووگادرو؛ جشن جهانی شیمیدان ها

✍️نویسنده:جمال عبدالله زاده 📚 دانشجوی شیمی محض و عاشق تاریخ شیمی ،محاسبات شیمی و مبانی فکری و انتزاعی علم شیمی✍️هر ساله شیمیدان ها در سراسر جهان و به خصوص در مدارس و دانشگاه های آمریکا در روز ۲۳ اکتبر یا همان روز یک آبان ماه از ساعت ۶:۰۲ صبح تا ساعت۶.۰۲ عصر برای ارج نهادن و یادآوری جایگاه خطیر بنیادین علم شیمی در زندگی و صنعت و جهان هستی مراسم و جشنواره های علمی متنوعی را برگزار می کنند.اما چرا در روز ۲۳ اکتبر برگزار می شود و چرا در این ساعات مشخص برگزار می شود؟ جواب آن ساده است؛ عدد۲۳  و ساعات برگزاری آن و ماه آن همگی از عدد آووگادرو اقتباس شده است. این جشن نمادین ابتدا در بعضی از مدارس آمریکا برگزار می شد ولی بعدها در اقصی نقاط جهان به عنوان یک مناسبت تاریخی و جشن جهانی توسط اساتید، پژوهشگران و دانشجویان شیمی رسمیت یافت.اولین کسی که این مناسب تاریخی را بنا نهاد معلم شیمی آمریکایی آقای موریس اوهلر بود.اگرچه این عدد به نام آمدئو آووگادرو شیمیدان ایتالیایی شده است ولی در حقیقت اولین کسی که به مفهوم و معنای این عدد در علم شیمی پی برد شیمیدان برجسته استانیسلاو کانیزارو بود که پیشنهاد داد این عدد آووگادرو نامیده شود.البته در علم شیمی ثابت دیگری به نام ثابت لوشمیت هم داریم که تقریبا معنا و مفهوم عدد آووگادرو را دارد و از نام یوهان یوزف لوشیمیت شیمیدان اتریشی گرفته شده است؛ همان شیمیدان برجسته ای که اولین بار قطر و ابعاد تقریبی مولکول ها را محاسبه کرد و تاثیر زیادی بر دانشمندان معاصر خود از جمله  دانشمند فرانسوی جان باپتیست پرین و آلبرت اینشتین گذاشت.ولی ثابت لوشمیت رسمیت و اعتبار جهانی مشابه عدد آووگادرو ندارد و تنها در آلمان و بعضی نقاط آلمانی زبان سوئیس و اتریش رسمیت دارد.عدد آووگادرو به معنای ۶.۰۲۲ ضرب در ۱۰ به توان۲۳ عدد ذره موجود در یک مول از یون ها،مولکول ها و یا اتم هاست.به عنوان مثال در هر مول از یک یون کلسیم ۶.۰۲۲ ضرب در ۱۰ به توان ۲۳ یون کلسیم وجود دارد.مهم ترین کاربرد عدد آووگادرو ساده کردن محاسبات شیمی است.عدد آووگادرو در علم شیمی نقش یک سنجه و کفه ثابت در محاسبات را بازی می کند.همچنین دومین دلیل اهمیت عدد آووگادرو ارتباط بین خواص میکروسکوپی و ریز سیستم های شیمیایی در مقیاس اتمی_مولکولی و خواص توده ای و ماکروسکوپی سیستم ها و واکنش ها و فرایندهای شیمیایی می باشد.سومین دلیل اهمیت عدد آووگادرو ایجاد ارتباط معنادار بین تعداد اجزای واکنش دهنده و فراورده در محاسبات استوکیومتری است.به عنوان مثال خیلی راحت با استفاده از عدد آووگادرو می توانیم محاسبه کنیم که ۴.۵ گرم اتانوئیک اسید یا استیک اسید موجود در یک ارلن در آزمایشگاه شیمی آلی دارای چند مولکول استیک اسید می باشد.پس داستان و ماجرای اینکه جامعه شیمی هر ساله روز مول را جشن می گیرد و عدد آووگادرو را نماد و جلوه گاه شیمی می داند مجموعه دلایل تاریخی و علمی فوق می باشد.در ایران یکی از دانشمندان برجسته شیمی که برای اولین بار جشن و مناسبت مول را ارج نهاد شیمیدان تجزیه آقای دکتر رضا سبزی بود که در سال ۱۳۹۵ در دانشکده شیمی ارومیه در جمع دانشجویان شیمی سخنرانی کرد و روز مول را به عنوان عید و جشن شیمیدان ها عنوان کرد؛آن موقع یعنی سال ۱۳۹۵ شمسی آقای دکتر سبزی رئیس دانشکده شیمی ارومیه بود و دانشجویان شرکت کننده اکثرا ورودی های جدید شیمی کاربردی بودند.

✍️✍️دوستان عزیز می توانید ما را در کانال تلگرام اندیشه ورزی و فلسفه شیمی جمال به نشانی t.me/JimiChem دنبال کنید؛ ایستگاه اندیشه ورزی و فلسفه شیمی جمال رسانه ای جالب و جذاب برای علاقه مندان و عاشقان علم شیمی است به ویژه آنان که همواره به معنا و ماهیت و فلسفه شیمی می اندیشند و از آن لذت می برند ✍️✍️جمال عبدالله زاده تاریخ:۱۲ مرداد ۱۴۰۴ خورشیدی