معماری بیوفیلیک و مدیریت آب باران در بازآفرینی فضاهای شهری

رواناب های شهری: تهدیدی پنهان

گسترش شهرنشینی و استفاده گسترده از سطوح غیرقابل نفوذ مانند آسفالت و بتن، مدیریت آب باران را به چالشی بزرگ تبدیل کرده است. این سطوح از نفوذ آب به خاک جلوگیری کرده و رواناب های شهری را افزایش می دهند، که منجر به سیلاب های ناگهانی و کاهش منابع آب زیرزمینی می شود. تغییرات اقلیمی با افزایش شدت بارش ها، این مشکل را تشدید کرده و سیستم های فاضلاب سنتی را تحت فشار قرار داده است. آلودگی رواناب ها با زباله ها و مواد شیمیایی نیز کیفیت آب را کاهش داده و اکوسیستم های محلی را تهدید می کند. نیاز به راهکارهای پایدار برای مدیریت این حجم از آب باران بیش از پیش احساس می شود.

طبیعت در خدمت شهر: رویکرد بیوفیلیک

معماری بیوفیلیک با ادغام عناصر طبیعی مانند بام های سبز، باغ های بارانی، و تالاب های مصنوعی، راه حلی نوآورانه برای مدیریت آب باران ارائه می دهد. بام های سبز با استفاده از خاک و گیاهان بومی، تا 70 درصد آب باران را جذب می کنند و از ورود آن به سیستم فاضلاب جلوگیری می کنند (Oberndorfer et al., 2020). باغ های بارانی با فیلتر کردن آلاینده ها، کیفیت آب را بهبود می بخشند و به تغذیه سفره های زیرزمینی کمک می کنند. تالاب های مصنوعی نیز با استفاده از گیاهان آبزی و میکروارگانیسم ها، رواناب ها را تصفیه می کنند. این سیستم ها نه تنها پایدار هستند، بلکه با کاهش دمای محیط از طریق تبخیر، مصرف انرژی سرمایشی را نیز کاهش می دهند. این رویکرد همچنین مناظر طبیعی زیبایی ایجاد می کند که کیفیت زندگی ساکنان را بهبود می بخشد.

الهام از شهرهای سبز

پروژه پارک Zaryadye در مسکو (2021) نمونه ای برجسته از کاربرد معماری بیوفیلیک است که با استفاده از تالاب های مصنوعی و پوشش های گیاهی، رواناب های شهری را تا 40 درصد کاهش داد. در سنگاپور (2023)، محله ای با باغ های بارانی و سطوح نفوذپذیر، مصرف آب شهری را تا 25 درصد کاهش داد و منابع زیرزمینی را تقویت کرد (Tan & Wang, 2023). در تهران (2024)، پروژه ای آزمایشی با بام های سبز در پارک های شهری، رواناب ها را تا 30 درصد کاهش داد و کیفیت هوای منطقه را بهبود بخشید (Ebrahimi, 2024). این پروژه ها نشان می دهند که معماری بیوفیلیک می تواند به عنوان راهکاری جامع برای مدیریت آب باران و بازآفرینی پایدار شهری مورد استفاده قرار گیرد. پیشنهاد می شود در شهرهای ایران، با توجه به اقلیم خشک، از گیاهان مقاوم به کم آبی در این سیستم ها استفاده شود.