اهمیت ژئوپلیتیکی و استراتژیک مرز سیستان بین ایران و افغانستان

مرز سیستان، در شمال شرقی استان سیستان و بلوچستان، یکی از حساس ترین و استراتژیک ترین نواحی مرزی ایران با کشور افغانستان است. این مرز نه تنها دارای اهمیت جغرافیایی، بلکه برخوردار از ابعاد ژئوپلیتیکی، امنیتی، فرهنگی و اقتصادی است.

۱. اهمیت ژئوپلیتیکی
منطقه سیستان به عنوان پل ارتباطی میان ایران و کشورهای آسیای میانه، همواره در مسیر تعاملات منطقه ای قرار داشته است. مجاورت با ولایت نیمروز افغانستان، این مرز را به نقطه ای کلیدی در سیاست همسایگی ایران تبدیل کرده است. کنترل این مرز نقش مهمی در مدیریت تحولات افغانستان و پیشگیری از نفوذ گروه های افراطی دارد.

۲. اهمیت امنیتی
تقویت حضور نظامی، امنیتی و توسعه سامانه های نظارتی در این منطقه برای حفظ امنیت ملی ایران ضرورت دارد. همچنین کنترل تحرکات گروه های تروریستی و شبه نظامی در جنوب افغانستان، مستلزم مدیریت دقیق این ناحیه مرزی است.

۳. اهمیت اقتصادی
با وجود ظرفیت های اقتصادی در حوزه کشاورزی و تجارت مرزی، منطقه سیستان با چالش های توسعه ای جدی مواجه است. گسترش بازارچه های مرزی، احیای جاده های ترانزیتی و فعال سازی پروژه هایی نظیر راه آهن چابهار–زرنج، می تواند این مرز را به کانونی برای تبادلات اقتصادی و تجاری بدل کند.

۴. اهمیت زیست محیطی و منابع آبی
مساله حق آبه هیرمند از چالش برانگیزترین مسائل میان ایران و افغانستان است. تامین پایدار آب برای منطقه سیستان که به شدت به رود هیرمند وابسته است، بعدی حیاتی از امنیت ملی و پایداری اجتماعی این منطقه به شمار می رود.

نتیجه گیری
مرز سیستان نه تنها یک خط جغرافیایی، بلکه یک فضای ژئوپلیتیکی فعال است که در معادلات امنیتی، اقتصادی و زیست محیطی ایران نقش مستقیم دارد. تقویت زیرساخت ها، مدیریت هوشمند منابع، و تعامل سازنده با افغانستان، از اولویت های کلیدی در سیاست گذاری برای این منطقه مرزی است.