مابه ازای غیرنقدی چیست؟

مابه ازای غیرنقدی (Non-cash Consideration)

این مفهوم در حسابداری به معنای مابه ازای غیرنقدی است. مابه ازای غیرنقدی (Non-cash Consideration) به هرگونه ارزش یا دارایی غیرنقدی اطلاق می شود که یک واحد تجاری در ازای انتقال کالا یا خدمات به مشتری دریافت می کند، مانند دارایی های فیزیکی (مانند تجهیزات)، دارایی های نامشهود (مانند حق اختراع)، یا خدمات (مانند تبلیغات متقابل). این نوع مابه ازا برخلاف پرداخت های نقدی یا معادل نقدی، نیازمند ارزیابی ارزش منصفانه برای تعیین قیمت معامله است. در چارچوب بخش تعیین قیمت معامله استاندارد حسابداری شماره ۴۳ ایران و قسمت مشابه در IFRS 15، مابه ازای غیرنقدی به عنوان بخشی از قیمت معامله در نظر گرفته شده و تاثیر مستقیمی بر مبلغ درآمد شناسایی شده دارد. این مفهوم برای اطمینان از ثبت دقیق ارزش اقتصادی معامله در صورت های مالی و جلوگیری از تحریف درآمد حیاتی است.

ویژگی ها و اهمیت:
مابه ازای غیرنقدی دارای ویژگی های زیر است:
• تنوع در شکل: شامل دارایی های مشهود (مانند ماشین آلات)، دارایی های نامشهود (مانند نرم افزار یا برند)، یا خدمات (مانند مشاوره) می شود.
• اندازه گیری به ارزش منصفانه: مابه ازای غیرنقدی باید به ارزش منصفانه در تاریخ دریافت یا تعهد به دریافت ارزیابی شود.
• نیاز به برآورد: در صورت نبود بازار فعال برای دارایی یا خدمت دریافت شده، ارزش گذاری ممکن است به روش های برآوردی وابسته باشد.
• تاثیر بر قیمت معامله: ارزش مابه ازای غیرنقدی مستقیما در قیمت معامله لحاظ شده و برای تخصیص به تعهدات عملکردی استفاده می شود.
اهمیت این مفهوم در بخش تعیین قیمت معامله استاندارد حسابداری شماره ۴۳ ایران و قسمت مشابه در IFRS 15 به این دلیل است که مابه ازای غیرنقدی می تواند مبلغ درآمد گزارش شده را به طور قابل توجهی تحت تاثیر قرار دهد. عدم ارزیابی صحیح ارزش منصفانه مابه ازای غیرنقدی ممکن است به بیش اظهاری یا کم اظهاری درآمد منجر شود، که تصویر نادرستی از عملکرد مالی ارائه می دهد. طبق الزامات استاندارد حسابداری شماره ۴۳ ایران (IFRS 15)، مابه ازای غیرنقدی باید به ارزش منصفانه اندازه گیری شود تا ارزش اقتصادی واقعی معامله منعکس گردد. این مفهوم در صنایعی مانند فناوری، رسانه، تولید، و تجارت مبادله ای (Barter Transactions) که پرداخت های غیرنقدی رایج هستند، کاربرد گسترده ای دارد.

کاربرد در استاندارد حسابداری:
طبق الزامات استاندارد حسابداری شماره ۴۳ ایران (IFRS 15)، مابه ازای غیرنقدی در مرحله سوم چارچوب پنج مرحله ای شناسایی درآمد (تعیین قیمت معامله) برای محاسبه قیمت معامله مورد توجه قرار می گیرد. فرآیند حسابداری مابه ازای غیرنقدی شامل مراحل زیر است:
1. شناسایی مابه ازای غیرنقدی: واحد تجاری باید دارایی ها یا خدمات غیرنقدی وعده داده شده توسط مشتری را، مانند تجهیزات، حق اختراع، یا خدمات متقابل، شناسایی کند.
2. اندازه گیری ارزش منصفانه: مابه ازای غیرنقدی باید به ارزش منصفانه در تاریخ دریافت یا تعهد به دریافت اندازه گیری شود. ارزش منصفانه بر اساس استاندارد حسابداری شماره ۴۲ ایران معادل IFRS 13 تعیین می شود. اگر ارزش منصفانه مستقیما قابل تعیین نباشد، ارزش منصفانه کالا یا خدمات ارائه شده توسط واحد تجاری مبنا قرار می گیرد.
3. تخصیص به قیمت معامله: ارزش مابه ازای غیرنقدی به عنوان بخشی از قیمت معامله در نظر گرفته شده و به صورت متناسب به تعهدات عملکردی تخصیص می یابد.
4. شناسایی درآمد و دارایی: درآمد بر اساس ارزش منصفانه مابه ازای غیرنقدی در زمان ایفای تعهدات عملکردی شناسایی می شود. دارایی غیرنقدی دریافت شده (مانند تجهیزات) طبق استانداردهای مربوطه (مانند استاندارد شماره ۱۱ یا ۱۷ ایران) ثبت شود.