مواد مخدر در حقوق کیفری

مواد مخدر در حقوق کیفری
مقدمه
پدیده مواد مخدر و اعتیاد به آنها با توجه به گسترش روز افزون جهانی آن و تعداد تبهکارانی که در تولید کشت و تغییرات گوناگون این مواد شرکت دارند و با توجه به شدت آثار مخرب و خانمان سوز اعتیاد به آنها در شرایط کنونی مواد مخدر پدیده ای نابود کننده برای همه ی کشورها تلقی شده و باید به شدت با آن مبارزه کرد. و این مبارزه فقط با همکاری بین المللی همه جانبه و گسترده امکان پذیر است.
مواد مخدر زبان های بزرگی برای سلامت فرد و استحکام و خوشبختی خانواده ها دارد خطر بزرگی نیز برای نظام اقتصادی و اجتماعی انسانها و کشورها محسوب می شود.
بنابر گزارش کمیته ی دائمی مواد مخدر C.P.M.S" هر سال چندین هزار تن تریاک از راههای غیرقانونی و به منظورهای غیرقانونی به بازارهای جهان وارد میشود که یا به صورت اولیه مصرف شده و یا در کارگاههای مخفی به مرفین و هرویین و یا مواد خطرناک دیگر تبدیل میشود.
کشور ایران یکی از کشورهایی است که بیش از همه از مواد مخدر و مصرف آن متضرر شده است. زیرا در مسیر راه تولید کنندگان و مصرف کنندگان این مواد قرار دارد. نخستین قرارداد بین المللی به منظور مبارزه و سرکوبی اعتیاد به مواد مخدر در ۲۳ ژانویه ۱۹۲۲ در لاهه منعقد شد نام این قرار داد قرار داد تریاک است convention de Lopium" به موجب این قرار داد دولت ها موظف شدند که تولید تریاک خام و واردات و صادرات تریاک تغییر شکل یافته و همچنین مصرف تریاک و مواد کشیده شده ی از آن را زیر نظارت و کنترل خود در آورند.
نحوه تعریف جرم
مقررات کیفری مربوط به عهدنامه مواد مخدر بسیار مختصر است زندان یا کیفرهای دیگر سالب آزادی جرایم شدید است مقررات خاص حقوق کیفری به تعریف جرم بستگی دارد و این کار هم نخست مستلزم تعریف مواد مخدر است. این تعریف با احاله به فهرست، ضمیمه ی عهدنامه منفرد صورت گرفته است و این فهرست مواد را با نام علمی آنها و برحسب شدت زیان آنها ذکر می کند. ماده ۳۶ عهدنامه منفرد با مبانی کلی یک سلسله اعمالی را که مطابق با مقررات عهدنامه نباشد جرم می شناسد و به عبارت دیگر عهدنامه دو صفت دارد نخست آئین نامه ای مدنی) برای تولید و تجارت مواد مخدر وضع میکند و سپس تخلف از مقررات این آئین نامه را جرم می شناسد.
کشت مواد مخدر ممکن است منع شود و این در صورتی است که دولتی که این کار را میکند آن را برای حمایت از بهداشت عمومی یا برای ممانعت از مبادله نامشروع مناسب تر بداند.
کشت مواد مخدر اگر ممنوع نیست ساخت و وارد کردن صادر کردن و تجارت و توزیع باید مطابق آئین نامه باشد و تصریحات خاص مواد ۲۹ ۳۰ و ۳۱ عهدنامه ناظر به نوع هر یک از اعمال است. ماده ۴ همین عهدنامه دولتهای عضو را ملزم به رعایت آن می کند دولت باید نظارت در کار کسانی داشته باشد که بدین اعمال اشتغال دارند و اشتغال هم جز با اجازه دولت مقدور نیست.
نگاهداری و استعمال مواد مخدر باید بموجب حکم کلی ماده ۴ عهدنامه تابع قاعده ای باشد ولی تدابیر خاص مربوط به نگهداری یا استعمال یا بسیار مبهم است توفیق برای نگاهداری بدون اجازه قانونی در نظر گرفته نشده است ماده (۳۳) یا وجود ندارد.
چنانچه یکی از کارکنان دادگستری مواد مخدر و مشروبات الکلی کشف شده را که حسب وظیفه در اختیار او بوده است به نفع خود برداشت کند طبق ماده ۲ قانون تشدید مجازات مرتکبان اختلاف ارتشاء و کلاهبرداری مصوب ۱۳۶۷ مجمع تشخیص مصلحت نظام که تحصیل مال یا وجهی که فاقد مشروعیت قانونی باشد را جرم دانسته و علاوه بر اصل مال به مجازات سه ماه تا ۲ سال حبس و یا جریمه نقدی معادل دو برابر مال بدست آمده محکوم خواهد شد.
قاچاق بین المللی مواد مخدر :
گام موفقیت آمیز به سمت تشکیل دیوان کیفری بین المللی از ابتکار عمل ترینیداد و توباگو در مجمع عمومی ملل متحد در ۱۹۸۹ نشات گرفت. این دولت تاسیس یک دیوان کیفری بین المللی را برای تعقیب قاچاق مواد مخدر فرا ملی پیشنهاد کرد. در طول کنفرانس رم ترینیداد و توباگو باراباس دومینیکن و جامائیکا رسما پیشنهاد کردند که این جرم در صلاحیت دیوان کیفری بین المللی قرار گیرد و دولتهایی که در حمایت از گنجاندن این جرم در صلاحیت دیوان کیفری بین المللی سخن گفتند عبارت اند از الجزائر آرژانتین واتیکان (سریر مقدس)، جمهوری قرقیزستان لیبی مقدونیه ماداگاسکار نیجریه تاجیکستان تایلند ترکیه و دولتهای عضو مجمع کارائیب کارائیبی) برعکس قزاقستان نسبت به شمول این جرم به این دلیل که گنجاندن آن اصل تکمیلی بودن را نفی می کند اعتراض کرد.
ریشه های طبیعی و گیاهی مواد مخدر
خشخاش مهم ترین عنصر گیاهی مواد مخدر بوده و بیشتر در خاور دور آسیا در ناحیه ای بین کائوس بیرمانی و تایلند در سرزمینهایی که مثلث طلایی نامیده میشود و نیز در هند و "Triangle d'or" پاکستان ترکیه ایران و افغانستان به عمل می آید. که ترکیه و پاکستان تولید کننده قانونی تریاک به منظورهای پزشکی اند.

استفاده از مواد مخدر در مرحله نخست منجر به احساس فراموشی قدرت نیرو هذیان گویی شادی و خوشحالی می شود ولی در مرحله ی بعد و پس از سپری شدن آثار ماده استعمال شده شخص دچار نوعی خستگی و بی حالی و بی علاقگی به آنچه در اطراف او می گذرد و وضعی بین خواب و بیداری نامطلوب می شود.
حمل و نقل مواد مخدر
راه های حمل و نقل مواد مخدر ثابت نبوده و به طور کامل تابع شرایط در محلهای رفت و آمد این مواد است.
برای مثال اگر در کشوری حمل و نقل این مواد مشکل و با مجازات های شدید روبرو باشد. بدیهی است. قاچاقچیان راه خود را تغییر میدهند. به طور کلی در زمینه ی قاچاق و حمل مواد مخدر راه های مستقیم انتخاب نمیشود. برای مثال هرویین محصول خاور دور یا آسیای جنوب غربی از راههای گوناگون و کشورهای مختلف عبور میکند بخشی از این مواد در اروپا صرف شده و بقیه برای آمریکا فرستاده می شود. به تازگی دیده میشود قاچاقچیان مواد مخدر از کشورهای آفریقای غربی و شرقی به منظور صدور مواد مخدر به آمریکای شمالی استفاده می کنند.
کوکائین اغلب از آمریکای جنوبی مستقیم با هواپیما از طریق آمریکای مرکزی و کاراییب بر آمریکای شمالی و کانادا فرستاده می شود.
کانابیس از خاور دور یا آمریکای مرکزی به آمریکای شمالی صادر میشود ولی اروپا سهم خود را از این مواد از راه خاور نزدیک یا آفریقا به دست می آورد.
در مقابل داروهای شیمیایی پیسکوتراپ که در اروپا تولید می شود به آفریقا یا کشورهای فلور نزدیک و میانه صادر می شود.
ایستگاه های متروی وین پایتخت اتریش ) به محل امنی برای خلافکاران تبدیل شده است و هر لحظه میتوان قاچاقچیانی را دید که به راحتی مواد مخدر مبادله می کنند.
نتیجه گیری
بدیهی است این فعالیتهای جنایات کارانه ی پر درآمد. متضمن اعمال خشونت ،قتل ،خرابکاری توطئه و گسترش فساد بین افرادی است که به طور معمول در کار قاچاق نیستند و....) ..
نباید فراموش کرد که قاچاق یا استفاده از مواد مخدر جرم پرور است. فردی که به استعمال مواد مخدر آلوده شد به هر جنایت و عمل غیر قانونی و نامشروع دست میزند تا پول لازم را برای رفع احتیاج خود به دست آورد و قاچاقچیان و کسانی که در داد و ستد این مواد دخالت دارند از هیچ تبهکاری و جنایتی روی گردان نیستند.
منابع
حقوق بین الملل کیفری تالیف دکتر رضا فیوضی به کوشش زهرا فیوضی انتشارات تهران
حقوق کیفری بین المللی نوشته کریانگساک کینیچایساری ترجمه حسن آقایی جنت مکان انتشارات دانشور
حقوق کیفری بین المللی تالیف و ترجمه دکتر حسینقلی حسینی نژاد نشر میزان
مجله دادگستر شماره ۴۷ و ۴۸