محله تاب آور: سنگ بنای جامعه پایدار

17 تیر 1404 - خواندن 4 دقیقه - 23 بازدید

محله تاب آور: سنگ بنای جامعه پایدار

دکتر جواد طلسچی یکتا: بنیانگذار رسانه تاب آوری ایران


محله تاب آور مفهومی رو به رشد در حوزه برنامه ریزی شهری و توسعه اجتماعی است که بر تقویت ظرفیت یک محله برای مقاومت، بازیابی و سازگاری در برابر شوک ها و استرس های مختلف تمرکز دارد. این شوک ها می توانند شامل بلایای طبیعی (مانند سیل و زلزله)، بحران های اقتصادی، تغییرات اقلیمی، آسیب های اجتماعی (مانند جرم و اعتیاد)، و حتی رویدادهایی مانند پاندمی ها باشند.

به عبارت ساده، یک محله تاب آور، محله ای است که می تواند در مواجهه با مشکلات، نه تنها سرپا بماند، بلکه قوی تر و با انسجام بیشتری از قبل ظاهر شود.


ویژگی های کلیدی یک محله تاب آور

ایجاد یک محله تاب آور نیازمند رویکردی چندوجهی و جامع است که ابعاد مختلف زندگی اجتماعی و فیزیکی را در بر می گیرد:


همبستگی و سرمایه اجتماعی قوی

شبکه های اجتماعی فعال: وجود ارتباطات قوی بین همسایگان، گروه های محلی، و سازمان های مردم نهاد.

اعتماد متقابل: حس اعتماد و تمایل به همکاری بین ساکنان محله.

مشارکت مردمی: فعال بودن ساکنان در تصمیم گیری ها و برنامه های محله.

حمایت اجتماعی: سیستم های حمایتی غیررسمی که افراد در زمان نیاز می توانند روی آن حساب کنند.


زیرساخت های مقاوم و هوشمند

زیرساخت های فیزیکی مقاوم: ساختمان های مستحکم، سیستم های آب و فاضلاب پایدار، شبکه های برق و گاز مقاوم در برابر حوادث.

زیرساخت های سبز: وجود فضای سبز کافی، سیستم های مدیریت آب باران و مناطق سیلابی که به کاهش اثرات بلایای طبیعی کمک می کنند.

سیستم های ارتباطی اضطراری: وجود راه های ارتباطی جایگزین در زمان بحران (مانند رادیو یا سیستم های پیام رسان محلی).

حمل ونقل متنوع: دسترسی به گزینه های مختلف حمل ونقل برای جابجایی آسان در شرایط عادی و اضطراری.


اقتصاد محلی پویا و متنوع

فرصت های شغلی محلی: دسترسی به مشاغل متنوع در داخل یا نزدیک محله که وابستگی به یک صنعت خاص را کاهش می دهد.

اقتصاد مشارکتی: وجود کسب وکارهای کوچک محلی، بازارهای فصلی و حمایت از تولیدات بومی.

دسترسی به خدمات اساسی: فروشگاه های مواد غذایی، داروخانه ها و خدمات ضروری در نزدیکی محل زندگی.


برنامه ریزی و آمادگی در برابر بحران

سنجش ریسک و آسیب پذیری: شناسایی تهدیدات احتمالی و نقاط ضعف محله.

طرح های اضطراری محلی: وجود برنامه های مدون برای واکنش در برابر حوادث (مثلا مکان های امن، مسیرهای تخلیه، نقاط تجمع).

آموزش و مانور: آموزش ساکنان در زمینه کمک های اولیه، پناه گیری و نحوه واکنش در بحران ها.

سیستم های هشدار سریع: امکان اطلاع رسانی سریع به ساکنان در زمان وقوع خطر.


سلامت و رفاه اجتماعی

دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی: وجود مراکز بهداشتی، کلینیک ها و امکانات درمانی کافی.

برنامه های سلامت روان: ارائه حمایت های روان شناختی و مشاوره ای برای افزایش تاب آوری فردی و جمعی.

فضاهای عمومی امن و قابل دسترس: پارک ها، مراکز تفریحی و فضاهایی که به تقویت تعاملات اجتماعی کمک می کنند.


چرا محله تاب آور اهمیت دارد؟

ایجاد محله های تاب آور مزایای فراوانی دارد:

کاهش آسیب پذیری: با تقویت زیرساخت ها و افزایش آگاهی، میزان خسارات جانی و مالی در زمان بحران به حداقل می رسد.

بازیابی سریع تر: محله های تاب آور می توانند پس از یک شوک، سریع تر به حالت عادی بازگردند و زندگی روزمره را از سر بگیرند.

افزایش کیفیت زندگی: بهبود زیرساخت ها، فضاهای عمومی و شبکه های اجتماعی، به طور کلی به ارتقاء کیفیت زندگی ساکنان منجر می شود.

تقویت همبستگی اجتماعی: بحران ها می توانند فرصتی برای تقویت پیوندهای اجتماعی و همکاری بین همسایگان باشند.

کاهش فشار بر منابع بیرونی: با افزایش خودکفایی محله، نیاز به کمک های بیرونی در زمان بحران کاهش می یابد.




در نهایت، محله تاب آور رویکردی پیشگیرانه و توانمندساز است که به جای انتظار برای وقوع بحران و سپس واکنش نشان دادن، بر افزایش توانمندی های درونی جامعه برای مقابله با چالش ها و رشد پایدار تمرکز دارد. این رویکرد، سنگ بنای ساختن شهرهای پایدار و مقاوم در آینده است.