چالش های ساختاری و راهبردی ورزش ایران؛ قسمت دوم

مقدمه

ورزش، به عنوان یکی از موثرترین ابزارهای توسعه انسانی و اجتماعی، در دهه های اخیر جایگاه ویژه ای در سیاست گذاری های فرهنگی، آموزشی و اقتصادی کشورها یافته است. در ایران نیز، ورزش به ویژه در سطح قهرمانی، همواره یکی از عرصه های مهم برای بروز توانمندی های ملی و تعاملات بین المللی بوده است. با این حال، ساختار ورزش کشور در سطح حکمرانی، مدیریت، زیرساخت و منابع انسانی با چالش های متعددی روبه روست که نه تنها عملکرد آن را محدود می کند، بلکه در بسیاری موارد مانعی بر سر راه تحقق عدالت ورزشی، توسعه پایدار و مشارکت گسترده مردم در فعالیت های بدنی به شمار می آید.

مجموعه چالش های ورزش کشور، از سیاست گذاری های غیرمتمرکز و ناپایدار تا ضعف در نظام استعدادیابی، نبود حکمرانی داده محور، بی عدالتی در توزیع منابع، و عدم پیوند موثر میان ورزش همگانی، آموزش وپرورش و نهادهای علمی را شامل می شود. علاوه بر این، مشکلاتی مانند فقدان شفافیت مالی، نبود برنامه ارتباطی میان مدیران ارشد با بدنه ورزش، نگاه سلیقه ای به توسعه فدراسیون ها، و بی ثباتی مدیریتی، سبب شده تا ظرفیت های بالقوه این حوزه هرگز به بالفعل تبدیل نشوند. آنچه بیشتر از همه نگران کننده است، گسست میان راهبردهای بلندمدت و اقدامات اجرایی روزمره در سطح وزارت ورزش و نهادهای تابع آن است.

این جزوه با هدف تحلیل دقیق و واقع بینانه 30 چالش اساسی ورزش کشور تدوین شده و در کنار هر چالش، راهکارهای اجرایی و علمی برای بهبود شرایط پیشنهاد گردیده است. رویکرد این نوشتار، فراتر از نقد صرف، ناظر به اصلاح پذیری ساختار ورزش با تکیه بر منابع انسانی متخصص، داده های علمی، و الگوبرداری بومی از تجارب موفق جهانی است. امید است این مجموعه بتواند گامی موثر در جهت آگاهی بخشی، هم افزایی اندیشه ها و بهبود تصمیم سازی در سطوح مختلف مدیریت ورزش کشور باشد.

9. عدم وجود برنامه ریزی در سطح ورزش کشور و عدم جوابگویی مدیران

توضیح: عدم تدوین برنامه های منسجم و مستمر و پاسخگو نبودن مدیران به ذینفعان باعث از بین رفتن اعتبار و کاهش بهره وری در ورزش کشور شده است. فقدان پاسخگویی شفاف، زمینه فساد و سواستفاده را تقویت می کند.

راهکار:

الف) الزام به تهیه و انتشار گزارش های عملکرد سالانه توسط مدیران و ارائه آن به مراجع نظارتی و افکار عمومی.

ب) اجرای برنامه های ارزیابی منظم توسط سازمان های مستقل و افزایش تعاملات مردمی و رسانه ای.

10. مشکلات و کمبودهای مالی و عدم بموقع تخصیص اعتبارات فدراسیون های ورزشی

توضیح: عدم تخصیص به موقع و ناکافی اعتبارات به فدراسیون ها، روند اجرای پروژه ها و برنامه ها را با مشکل مواجه کرده است. همچنین، ضعف در مدیریت منابع مالی باعث هدررفت سرمایه ها می شود.

راهکار:

الف) افزایش شفافیت در تخصیص و مصرف منابع مالی با استفاده از سامانه های هوشمند مالی.

ب) طراحی و پیاده سازی بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد و اهداف مشخص برای هر فدراسیون.

11. ضعف زیرساخت های ورزشی در مناطق محروم و روستاها

توضیح: عدم توسعه زیرساخت های ورزشی مناسب در مناطق محروم، دسترسی عادلانه به ورزش را محدود کرده و باعث کاهش مشارکت و پرورش استعدادها در این مناطق شده است.

راهکار:

الف) تخصیص بودجه ویژه برای توسعه زیرساخت ها و تجهیز اماکن ورزشی در مناطق کمتر توسعه یافته.

ب) همکاری با نهادهای محلی و تشکل های مردمی برای بهره برداری بهتر و ترویج ورزش در این مناطق.

12. ناکافی بودن نیروی انسانی متخصص و مربیان حرفه ای

توضیح: کمبود مربیان، داوران و کارشناسان آموزش دیده و متخصص باعث کاهش کیفیت آموزش و عملکرد ورزشکاران می شود. همچنین نبود برنامه های توسعه حرفه ای برای این نیروها منجر به افت سطح علمی و عملی آنها می گردد.

راهکار:

الف) برگزاری دوره های آموزشی مستمر، تاسیس مراکز تخصصی تربیت مربی و جذب مربیان خارجی مجرب.

ب) تدوین نظام رتبه بندی و انگیزشی برای حفظ و ارتقاء سطح دانش و مهارت نیروی انسانی ورزشی.

13. فقدان نظام یکپارچه استعدادسنجی و استعدادیابی در ورزش پایه

توضیح: در ایران، فرآیند کشف و پرورش استعدادهای ورزشی فاقد یک نظام یکپارچه، علمی و پایدار است. برنامه ها پراکنده، وابسته به سلیقه مدیران محلی یا مربیان شخصی هستند و اغلب فاقد تداوم و پشتوانه حمایتی در سطوح بالاتر می باشند. نتیجه آن، از بین رفتن استعدادهای ناب در مناطق مختلف کشور و تمرکز غیرعادلانه امکانات و فرصت ها در کلان شهرها است.

راهکار:

الف) تدوین و اجرای «نظام ملی استعدادیابی و پرورش قهرمانان» با استفاده از ابزارهای روان سنجی، جسمانی و ورزشی، تحت نظارت وزارت ورزش با همکاری وزارت آموزش و پرورش و دانشگاه ها.

ب) ایجاد پایگاه های منطقه ای استعدادیابی با ساختار داده محور، مجهز به بانک اطلاعاتی سراسری از استعدادهای کشف شده و مسیر هدایت آنان تا رده ملی، با بودجه مشخص و مربیان آموزش دیده.

14. نبود سیاست گذاری بلندمدت برای اشتغال و آینده شغلی ورزشکاران

توضیح: یکی از بحران های خاموش ورزش کشور، بی برنامگی در حوزه اشتغال، بیمه، بازنشستگی و آینده اقتصادی ورزشکاران حرفه ای است. بسیاری از ورزشکاران پس از پایان دوران قهرمانی دچار سردرگمی، مشکلات معیشتی و حتی افسردگی می شوند. در شرایطی که ورزش حرفه ای با آسیب های جسمی و روانی همراه است، نبود حمایت ساختاری و امنیت شغلی موجب کاهش انگیزه و خروج زودهنگام استعدادها از ورزش می شود.

راهکار:

الف) طراحی و اجرای «طرح جامع تامین آتیه ورزشکاران» شامل بیمه جامع، صندوق بازنشستگی ورزشی و برنامه های آموزشی برای ورود به بازار کار پس از دوران قهرمانی.

ب) اتصال نظام ورزش حرفه ای به بدنه صنعت، گردشگری، رسانه و آموزش از طریق کارآفرینی ورزشی، ایجاد برندهای شخصی برای ورزشکاران و برنامه ریزی برای اشتغال پایدار پس از دوران قهرمانی.

15. ضعف فرهنگ سازی و آموزش همگانی در حوزه ورزش و سلامت

توضیح: بسیاری از مردم به دلیل نبود فرهنگ سازی موثر و آموزش های مستمر، به اهمیت ورزش در سلامت و کیفیت زندگی خود توجه کافی ندارند. عدم ترویج رفتارهای سالم و ورزشی، به ویژه در کودکان و نوجوانان، باعث افزایش بیماری های غیرواگیر و کاهش مشارکت در فعالیت های ورزشی می شود.

راهکار:

الف) توسعه کمپین های مستمر رسانه ای و آموزش های رسمی در مدارس و محیط های کاری درباره فواید ورزش و شیوه های صحیح انجام آن.

ب) همکاری با سازمان های بهداشتی و آموزشی برای ادغام ورزش در برنامه های سلامت عمومی و تقویت زیرساخت های آموزشی

16. ضعف در توسعه فناوری و نوآوری در ورزش

توضیح: ورزش مدرن به شدت وابسته به فناوری های نوین در آموزش، تمرین، داوری و مدیریت است اما وزارت ورزش کشور در این زمینه عقب مانده است. فقدان زیرساخت های فناوری، استفاده محدود از داده کاوی و تحلیل عملکرد باعث کاهش رقابت پذیری ورزشکاران و ناکارآمدی مدیریتی می شود.

راهکار:

الف) سرمایه گذاری در توسعه فناوری های ورزشی، ایجاد آزمایشگاه های تخصصی و همکاری با دانشگاه ها و شرکت های فناوری.

ب) ترویج استفاده از سیستم های هوشمند برای پایش سلامت ورزشکاران، تحلیل داده های مسابقات و مدیریت منابع.

17. ضعف در جذب سرمایه گذاری و مشارکت بخش خصوصی

توضیح: ورزش کشور عمدتا وابسته به بودجه دولتی است و جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی بسیار محدود و ناپایدار است. عدم وجود سیاست های تشویقی، نبود امنیت سرمایه گذاری و کمبود زیرساخت های قانونی مانع حضور فعال بخش خصوصی در توسعه ورزش شده است.

راهکار:

الف) طراحی چارچوب قانونی و سیاست های حمایتی شامل معافیت های مالیاتی و تضمین بازگشت سرمایه برای جلب مشارکت بخش خصوصی.

ب) توسعه مدل های مشارکت عمومی-خصوصی (PPP) در پروژه های ورزشی و ایجاد نهاد واسط تخصصی برای جذب سرمایه.

18. ناکارآمدی نظام آموزش مربیان و داوران

توضیح: نظام آموزش مربیان و داوران در ورزش ایران ساختار ناکافی و غیرسیستماتیک دارد که باعث پایین آمدن کیفیت آموزش و قضاوت در مسابقات شده است. همچنین فقدان استانداردهای ملی و بین المللی در این حوزه به ضعف اعتماد عمومی منجر شده است.

راهکار:

الف) تدوین برنامه های آموزشی مبتنی بر استانداردهای بین المللی، ایجاد مراکز آموزش تخصصی و بازآموزی مستمر مربیان و داوران.

ب) اجرای آزمون های صلاحیت حرفه ای دوره ای و اعطای مجوز فعالیت بر اساس نتایج آن.

19. فقدان سیاست های حمایت از ورزش بانوان

توضیح: ورزش بانوان در ایران به دلیل محدودیت های فرهنگی، کمبود زیرساخت ها و نبود برنامه های حمایتی مناسب، رشد کمی و کیفی مطلوبی نداشته است. این موضوع مانع از بهره مندی کامل جامعه از ظرفیت های ورزشی بانوان و مشارکت آنان در عرصه های مختلف شده است.

راهکار:

الف) تدوین و اجرای برنامه های خاص توسعه ورزش بانوان با تامین زیرساخت های اختصاصی و حمایت مالی ویژه.

ب) افزایش حضور بانوان در سطوح مدیریتی و تصمیم گیری ورزشی و تقویت فرهنگ ورزش زنان از طریق رسانه ها و آموزش.

20. نبود سازوکارهای موثر برای حفظ سلامت روان ورزشکاران

توضیح: ورزشکاران حرفه ای با فشارهای روانی شدید ناشی از رقابت های سنگین، آسیب های جسمی و مسائل شغلی روبرو هستند، ولی سیستم های حمایتی کافی برای سلامت روان آنان وجود ندارد. این مسئله می تواند منجر به کاهش عملکرد، اضطراب و حتی ترک ورزش شود.

راهکار:

الف) ایجاد تیم های تخصصی روانشناسی ورزشی در فدراسیون ها و تیم های ملی با خدمات مشاوره مستمر.

ب) آموزش مربیان و کادر فنی برای شناسایی علائم مشکلات روانی و توسعه برنامه های پیشگیرانه و درمانی.