بیان حدیثی ارزشمند در مورد نقش تقوا در قبولی اعمال به مناسبت شهادت امام سجاد (ع)

نقش تقوا در قبولی اعمال در حدیثی از امام سجاد (علیه السلام)

نقش تقوا در قبولی اعمال در حدیثی از امام سجاد (علیه السلام)

نویسنده: وحید نژدساعی

مقدمه

تقوا به عنوان یکی از ارکان اصلی در پذیرش اعمال، همواره در احادیث مورد تاکید قرار گرفته است. در روایات متعددی اشاره شده است که عملی که با تقوا همراه باشد، هرچند کوچک، ارزشمند و مورد پذیرش است. مقاله حاضر به مناسبت سال روز شهادت امام سجاد علیه السلام حدیثی را در همین زمینه تقدیم می کند.

متن و ترجمه حدیث:

امام سجاد (علیه السلام) فرمود: «لایقل عمل مع تقوی وکیف یقل مایتقبل.».
کاری که با تقوا همراه باشد اندک نیست، چگونه آنچه مقبول خدا قرار گرفته، اندک محسوب شود. (۱) (۲).

شرح و توضیح حدیث شریف:

در این کلام نورانی از امام زین العابدین (ع) آمده است که عمل همراه با تقوا هرگز بی ارزش نخواهد بود و همواره مورد قبول قرار می گیرد. این موضوع نشان می دهد که تقوا نه تنها باعث افزایش ارزش اعمال می شود، بلکه ضامن پذیرش آن ها در نزد پروردگار است.

حدیث فوق برگرفته از قرآن کریم است؛ در داستان فرزندان آدم (هابیل و قابیل) می فرماید: «(انما یتقبل الله من المتقین); خداوند تنها اعمال پرهیزگاران را قبول می کند».

قرآن می فرماید «خداوند تنها اعمالی را می پذیرد که با تقوا و نیت پاک همراه باشد»، بنابراین باید بیش از هر چیز به پاکی نیت و اخلاص و تقوا توجه کرد نه به کمیت عمل؛ زیرا چنین عملی هر قدر هم کم باشد، پر ارزش است، چون مقبول درگاه خداست. آیا عملی که مقبول درگاه او باشد، کم محسوب می شود!؟ کوتاه سخن این که، انبوه اعمال تو خالی و ناخالص و ریا کارانه، بی ارزش است و کم وزن، ذره ای عمل پاک و خالص و صادقانه، پر ارزش است و سنگین قدر! (۳).

«... انما یتقبل الله من المتقین» (مائده، ۲۷)؛ (... خداوند، تنها از متقین قبول می کند.).

طبق آیه شریفه، در قبول یا عدم قبول اعمال، انگیزه ها و خصلت ها موثرند و ملاک پذیرش اعمال، تقواست. (۴).

در احادیث دیگری نیز تاکید شده است که قلب مملو از تقوا، عامل موفقیت و رستگاری در اعمال است.

امیرالمومنین علی (علیه السلام) در حدیثی می فرمایند: «من اشعر قلبه التقوی فاز عمله» (۵)؛

کسی که تقوا را شعار دل خویش گرداند عمل او به پیروزی رسد. (۶).

آقا جمال خوانساری (جمال الدین محقق خوانساری) در شرح حدیث فوق چنین می فرماید: هر که شعار دل خود گرداند پرهیزگاری را فیروزی یابد عمل او، یعنی فیروزی یابد بقبول و مقبول گردد، و «شعار» چنانکه مکرر مذکور شد جامهایست که ملاصق بدن و موی آن باشد و «شعار گردانیدن پرهیزگاری از برای دل» اینست که آنرا لازم دل خود سازد و از آن جدا نسازد مانند آن جامه. (۷).

دعای ابوحمزه ثمالی دعایی است که از امام سجاد (ع) نقل شده و در آن به مضامین مختلفی از جمله طلب مغفرت، توبه، و درخواست از خداوند برای دوری از ریا و شرک پرداخته شده است.

امام سجاد (علیه السلام) در همین دعای شریف «ابوحمزه»، در عبارتی می فرماید: «اللهم خصنی منک بخاصه ذکرک و لاتجعل شیئا مما اتقرب به فی آناء اللیل و اطراف النهار ریاء ولا سمعه ولا اشرا و لابطرا»؛ «خداوندا! کاری کن که کارهای انجام شده از طرف من، ریا و سمعه نباشد.

انسان خیلی کارهای خوب انجام می دهد؛ اما با اندکی ریا و سمعه، آن کارها را «هباء منثورا» می کند. دود می کند و به هوا می فرستد. معصومین علیهم السلام به ما توجه می دهند و می فرمایند: «مواظب باشید این طور نشود!» «و اجعلنی لک من الخاشعین» (۸).

نتیجه گیری

حدیث ارزشمند امام زین العابدین علیه السلام بیانگر آن است که تقوا تنها به انجام ظاهری اعمال محدود نمی شود، بلکه نیت و قلبی پاک که از تقوا سرچشمه می گیرد، نقش اساسی در قبولی اعمال دارد. بنابراین، تقوا به عنوان محوری اساسی، ارتباط مستقیمی با کیفیت و پذیرش اعمال انسان دارد.

منبع

۱. تحف العقول، ص ۳۱۸؛ کتابخانه احادیث شیعه: https://www.hadithlib.ir.

۲. میزان الحکمه، ج۱۳، ص ۳۸۵؛ پایگاه اطلاع رسانی حدیث شیعه: https://hadith.net.

۳. کتاب یکصد و پنجاه درس زندگی، آیت الله ناصر مکارم شیرازی؛ پایگاه اطلاع رسانی حوزه، گنجبنه معارف (یادداشت: کار خوب کم نیست): https://hawzah.net.

۴. قرآن کریم، آیه ۲۷ سوره مائده، تفسیر نور، استاد قرائتی، ج ۲، ص ۲۷۶؛ دانشنامه اسلامی: https://wiki.ahlolbait.com.

۵. غرر الحکم و درر الکلم، ج ۱، ص ۶۲۵؛ جامع الاحادیث(مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی): https://hadith.inoor.ir

۶. غرر الحکم، ترجمه رسولی محلاتی، ج ۲، ص ۵۶۹؛ جامع الاحادیث(مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی): https://hadith.inoor.ir

۷. شرح غرر الحکم و دررالکلم، جمال الدین محقق خوانساری، ج ۵، ص ۳۲۸؛ جامع الاحادیث(مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی): https://hadith.inoor.ir

۸. بخشی از بیانات رهبر انقلاب اسلامی در خطبه های نمازجمعه، ۱۳۷۳/۱۱/۲۸، یادآوری نقاط ضربه پذیر معنوی در دعاها؛ پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی سیدعلی خامنه ای (مد ظله العالی):https://farsi.khamenei.ir.

نویسنده: وحید نژدساعی ابدیان