نقش ستاره فرمانفرماییان در توسعه حرفه مددکاری اجتماعی در ایران

نقش ستاره فرمانفرماییان در توسعه حرفه مددکاری اجتماعی در ایران

 پیشگامی خانم ستاره فرمانفرماییان و بنیان گذاری آموزشگاه عالی خدمات اجتماعی 

تاریخچه مددکاری اجتماعی در ایران به سال ۱۳۳۷ شمسی برمی گردد، زمانی که خانم ستاره فرمانفرماییان، متخصص امور اجتماعی سازمان ملل، با تاسیس «آموزشگاه عالی خدمات اجتماعی» در تهران، اولین مرکز رسمی آموزش مددکاری اجتماعی را پایه گذاری کرد . این رویداد انقلابی در حوزه خدمات اجتماعی ایران، نقطه شروعی برای آموزش ساختارمند مددکاران اجتماعی قلمداد می شود. فرمانفرماییان با انتقال دانش بین المللی و تجربیات خود، زمینه را برای تربیت نسل اول مددکاران اجتماعی فراهم کرد، افرادی که در آینده نقش های کلیدی در توسعه سیاست های اجتماعی و خدمات رفاهی کشور ایفا نمودند . 

 آغازین دوره های آموزشی و فارغ التحصیلان مددکار اجتماعی 

پس از تاسیس آموزشگاه، اولین دوره های آموزشی مددکاری اجتماعی با رویکرد تربیت مددکاران اجتماعی متخصص آغاز شد. دانشجویان پس از گذراندن دوره های دو ساله فوق دیپلم و سپس چهار ساله کارشناسی، مدرک رسمی دریافت کردند و در مراکز دولتی و غیردولتی به ارائه خدمات اجتماعی پرداختند . این فارغ التحصیلان اولیه، اساس کار تخصصی مددکاری اجتماعی در ایران را فراهم کردند. آنها در زمینه هایی مانند کاهش فقر، حمایت از کودکان در معرض خطر، و بازتربیتی افراد معلول جسمی و ذهنی فعالیت های چشمگیری انجام دادند . 

شکل گیری انجمن مددکاران اجتماعی ایران 

در دهه ۱۳۴۰، با تلاش گروهی از دانشجویان و فارغ التحصیلان آموزشگاه عالی خدمات اجتماعی، «کانون مددکاران اجتماعی» تاسیس شد که سال ها بعد به «انجمن مددکاران اجتماعی ایران» تبدیل شد . این نهاد به عنوان یک سازمان حرفه ای، نقش مهمی در حمایت از مددکاران اجتماعی، تبلیغ حقوق حرفه ای، و ارتقای استانداردهای کار در حوزه خدمات اجتماعی داشت. انجمن همچنین در سطح بین المللی، ارتباطاتی با سازمان های جهانی مددکاری اجتماعی برقرار کرد و زمینه همکاری های فرهنگی و علمی را فراهم نمود . 

تحولات پس از انقلاب اسلامی و بازتعریف نقش مددکاری اجتماعی 

پس از انقلاب اسلامی ۱۳۵۷، حوزه مددکاری اجتماعی در ایران با تحولات عظیمی روبرو شد. مددکاران اجتماعی در ساختار جدید نظام، نقش هایی در زمینه حمایت از خانواده های معیوب، مدیریت بحران، و ترویج فرهنگ اسلامی را بر عهده گرفتند. در این دوره، انجمن مددکاران اجتماعی ایران به عنوان مرجع صدور مجوز فعالیت ها، سعی در هماهنگی بین نهادهای خدماتی و حرفه ای داشت . با این حال، بحران های اقتصادی و اجتماعی دهه ۶۰ و ۷۰ نیز چالش هایی را برای مددکاران اجتماعی در زمینه برنامه ریزی و اجرای خدمات متنوع ایجاد کرد. 

توسعه آموزش های تخصصی و رشد مددکاری اجتماعی 

در دهه ۱۳۵۰، با گسترش نیاز به مددکاران اجتماعی متخصص، دوره های کارشناسی ارشد مددکاری اجتماعی در دانشگاه های مطرح ایران آغاز شد. این تحول، امکان تربیت مددکاران اجتماعی با دانش نظری و عملی عمیق تر را فراهم کرد . همچنین، راه اندازی مراکز تحقیقاتی و مجلات تخصصی، زمینه را برای توسعه پژوهش های مرتبط با مددکاری اجتماعی فراهم کرد. این نهادها به عنوان منبع اصلی اطلاع رسانی برای مددکاران اجتماعی فعال در میدان های مختلف، نقش برجسته ای ایفا کردند. 

چالش های مدرن و فرصت های نوین برای مددکاران اجتماعی 

در دهه ۱۳۸۰، با ظهور فناوری های دیجیتال و تغییرات اجتماعی، مددکاران اجتماعی در ایران با چالش های جدیدی مانند اعتیاد به فضای مجازی، افزایش بیماری های روانی، و تخریب ساختار خانواده روبرو شدند. با این حال، این تحولات فرصت هایی را نیز برای ابداع روش های نوین خدمات دهی فراهم کرد. مددکاران اجتماعی با استفاده از ابزارهای آنلاین، برنامه های مشاوره ای و آموزشی را در مقیاس وسیعتری اجرا کردند و به توسعه شبکه های حمایتی در جوامع محلی پرداختند . 

نقش مددکاران اجتماعی در مدیریت بحران های اجتماعی 

در سال های اخیر، مددکاران اجتماعی ایران در مدیریت بحران هایی مانند زلزله، سیل، و همه گیری کووید-۱۹ نقش کلیدی داشتند. آنها با همکاری با نهادهای دولتی و غیردولتی، برنامه هایی برای حمایت از آسیب دیدگان، روان درمانی اضطراری، و توزیع کمک های مالی و معیشتی طراحی کردند . این فعالیت ها، مددکاران اجتماعی را به عنصری ضروری در ساختار مدیریت بحران در ایران تبدیل کرد و اهمیت حرفه آنها را در سطح ملی و بین المللی برجسته ساخت. 

با وجود پیشرفت های چشمگیر در حوزه مددکاری اجتماعی، هنوز چالش هایی مانند کمبود منابع مالی، نبود قانون جامع حمایت از حقوق مددکاران اجتماعی، و عدم آگاهی کافی جامعه از نقش این حرفه وجود دارد. با این حال، تلاش های انجمن مددکاران اجتماعی ایران برای راه اندازی دوره های آموزش مداوم و همکاری با دانشگاه های بین المللی، زمینه را برای رشد مستمر این حرفه فراهم کرده است . همچنین، افزایش تقاضا برای خدمات مددکاری در زمینه هایی مانند سلامت روان و حمایت از اقلیت های فرهنگی، آینده ای روشن را برای مددکاران اجتماعی ایرانی پیش بینی می کند. 

اهمیت مددکاران اجتماعی در ساختار توسعه پایدار 

امروزه، مددکاران اجتماعی در ایران به عنوان بازیگران کلیدی در دستیابی به اهداف توسعه پایدار (SDGs) سازمان ملل متحد شناخته می شوند. آنها با تمرکز بر کاهش نابرابری ها، ارتقای سلامت روان، و تقویت و تاب آوری اجتماعی، سهم قابل توجهی در حرکت به سوی آینده ای عادلانه تر دارند . با توجه به تغییرات فزاینده در الگوهای اجتماعی و اقتصادی، نقش مددکاران اجتماعی در طرح های توسعه ملی ایران روز به روز برجسته تر می شود و نیاز به تقویت زیرساخت های حرفه ای را برجسته می کند.