امپراتوری هوش مصنوعی

14 تیر 1404 - خواندن 6 دقیقه - 3171 بازدید

📝

عنوان مقاله:

امپراتوری هوش مصنوعی: استعمار داده، بحران اخلاق و انحصار فناوری در پرتو روایت Karen Hao

✍️ نویسنده: دکتر مومنه باصری

📅 تاریخ نگارش: تیر ۱۴۰۴

🟡 چکیده

کتاب Empire of AI نوشته Karen Hao، یک اثر ژورنالیستی-تحلیلی کم نظیر درباره تحول OpenAI از یک موسسه غیرانتفاعی شفاف به ساختاری انحصارطلب در عرصه هوش مصنوعی است. این مقاله با اتکا به مضامین اصلی کتاب، به بررسی سه محور بنیادین می پردازد: استعمار دیجیتال (استخراج داده و نیروی کار ارزان)، بحران اخلاقی و زیست محیطی، و تمرکز قدرت در ساختار AGI. بر اساس گزارش های مستند و روایت های درون سازمانی، نویسنده نشان می دهد که ظهور «امپراتوری های AI» می تواند دموکراسی داده، عدالت الگوریتمی و آینده انسانی فناوری را تهدید کند. در پایان، پیشنهاداتی برای شکل گیری ساختارهای آلترناتیو هوش مصنوعی ارائه می شود.

واژگان کلیدی: هوش مصنوعی، AGI، استعمار داده، اخلاق فناوری، Karen Hao، OpenAI، سم آلتمن، حکمرانی الگوریتمی

🔶 ۱. مقدمه

در سال های اخیر، هوش مصنوعی از ابزارهای پژوهشی صرف فراتر رفته و به یکی از نیروهای ساختاری در سیاست، اقتصاد و فرهنگ جهانی تبدیل شده است. OpenAI، به عنوان یکی از بازیگران اصلی این عرصه، الگویی نمادین از تحول سریع ایدئولوژیک از شفافیت علمی به انحصار تجاری به شمار می رود. کتاب Empire of AI، با تکیه بر اسناد، مصاحبه ها و داده های میدانی، از درون این نهاد پرده برداری می کند. این مقاله تلاش دارد محتوای کتاب را به صورت تحلیلی استخراج کرده و از منظر اخلاق، سیاست داده و محیط زیست، تفسیر کند.

🔷 ۲. روش شناسی

این مطالعه از رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی بهره می برد و به روش مطالعه موردی تفسیری (Interpretive Case Study) به تحلیل روایت های کتاب می پردازد. کتاب Empire of AI به عنوان منبع اولیه و منابع مکمل خبری، آمار انرژی و قراردادهای OpenAI با شرکت های بزرگ به عنوان داده های ثانویه تحلیل شده اند.

🔵 ۳. یافته های تحلیلی

۳.۱. استعمار دیجیتال و منابع خام انسانی

Hao در فصل های ابتدایی کتاب، استعاره “امپراتوری” را با دقت پرورده می کند. او استدلال می کند که AI برای بقای خود نیازمند منابعی است که مانند امپراتوری های سنتی از «حاشیه ها» استخراج می شود:

  • داده های کاربران بدون رضایت واقعی
  • نیروی انسانی در کشورهای آفریقایی و آسیای جنوب شرقی (کنیایی ها با ۲ دلار در ساعت)
  • مصرف منابع زیستی مانند آب و برق در مناطق فقیر

Hao این فرآیند را «استعمار الگوریتمی» می نامد و آن را مشابه با استعمار کلاسیک ولی با ابزارهای دیجیتال می داند.

۳.۲. فروپاشی ساختار غیرانتفاعی OpenAI

OpenAI در ۲۰۱۵ با شعار «AI برای همگان» تاسیس شد. اما ورود سرمایه های هنگفت از سوی مایکروسافت (۱۳ میلیارد دلار)، ساختار را دگرگون کرد.

  • ساختار دوگانه LP (با سقف سود) و بنیاد غیرانتفاعی به ظاهر اخلاقی، اما عملا انحصارطلب
  • از دست رفتن شفافیت در انتشار داده ها و مدل ها (مانند GPT-4 که هیچ دیتاستی برای آن معرفی نشد)

Hao این تغییر را نه فقط یک روند تجاری، بلکه یک چرخش کامل ایدئولوژیک توصیف می کند.

۳.۳. بحران اخلاقی و امنیت داده

با ظهور AGI، مسئله فقط «هوش» نیست، بلکه قدرت تصمیم سازی الگوریتمی است.

  • مدل ها با ارزش های خاص غربی آموزش دیده اند
  • گروه های آسیب پذیر (زنان، اقلیت ها، مردم جنوب جهان) در طراحی مدل ها نادیده گرفته شده اند
  • Hao نشان می دهد که امنیت در OpenAI بیش از آنکه علمی باشد، سیاسی است: تصمیمات مهم، پشت درهای بسته، بدون حضور جامعه مدنی یا دانشگاهیان انجام می شود.

۳.۴. هزینه های زیست محیطی و انرژی

هوش مصنوعی نیاز به انرژی گسترده ای دارد. Hao گزارش می دهد:

  • مراکز داده OpenAI مصرفی معادل شهرهای متوسط دارند
  • برای خنک سازی، حجم زیادی از آب در مناطق کم آب مانند شیلی استفاده می شود
  • هیچ پاسخگویی زیست محیطی شفاف وجود ندارد

این موارد نشان می دهد که توسعه AI بدون طراحی پایدار، با آینده زمین در تضاد است.

۳.۵. شکست در حکمرانی اخلاقی

در نوامبر ۲۰۲۳، هیئت مدیره OpenAI، سم آلتمن را اخراج کرد و در بیانیه ای او را فاقد صداقت و اعتماد دانست.

اما با فشار مایکروسافت و کارمندان، آلتمن بازگردانده شد.

این رخداد نشان داد که تصمیمات استراتژیک نه در سطح علمی یا مردمی، بلکه توسط فشار سرمایه تعیین می شوند.

۳.۶. پیشنهادات Karen Hao برای آینده

در بخش پایانی کتاب، نویسنده پیشنهادهایی برای بازسازی آینده AI ارائه می دهد:

  • ساخت مدل های کوچک تر و باز
  • تاکید بر شفافیت داده
  • الگوریتم هایی با نظارت عمومی و بین فرهنگی
  • مهندسان و جامعه مدنی باید در کنار هم تصمیم گیر باشند، نه مقابل هم

🟢 ۴. نتیجه گیری

کتاب Empire of AI، مستندی تحلیلی درباره سقوط آرمان گرایی فناوری و ظهور ساختارهای انحصاری جدید است. در عصری که AI تصمیم می گیرد چه ببینیم، چه بخریم، یا حتی چه بنویسیم، نیاز به بازاندیشی در سازوکارهای تولید قدرت فناوری ضروری است. این مقاله نشان داد که بدون شفافیت، مشارکت اجتماعی و پایبندی به عدالت، هوش مصنوعی به جای خدمت، به سلطه بدل می شود.

📚 منابع

  1. Hao, K. (2025). Empire of AI: Dreams and Nightmares in Sam Altman’s OpenAI. Penguin Random House.
  2. Hao, K. (2024). “How the AI Boom Became the New Imperialism.” MIT Tech Review.
  3. Bender, E., & Hanna, A. (2025). The AI Con: How to Fight Big Tech’s Hype. Verso Books.
  4. Zuboff, S. (2019). The Age of Surveillance Capitalism. PublicAffairs.
  5. Russell, S. (2019). Human Compatible: AI and the Problem of Control. Viking.
  6. Tegmark, M. (2017). Life 3.0. Knopf