کاربرد نانولیپوزوم های هدفمند در افزایش اثربخشی داروی رالتی ترکسد در درمان سرطان کولورکتال

در دهه های اخیر، پیشرفت های چشمگیری در حوزه فناوری نانو منجر به توسعه روش های نوینی در زمینه دارورسانی شده است. یکی از مهم ترین این پیشرفت ها، طراحی و استفاده از نانولیپوزوم ها به عنوان حامل های هوشمند دارویی است که می توانند اثربخشی درمان را افزایش داده و عوارض جانبی را کاهش دهند. این ساختارهای نانومقیاس، با داشتن هسته آب دوست و پوسته ی دولایه ی فسفولیپیدی، قادر به بارگیری هم زمان داروهای محلول در آب و چربی هستند و از این رو، گزینه ای مناسب برای انتقال بسیاری از ترکیبات دارویی، به ویژه داروهای شیمی درمانی به شمار می روند.
یکی از داروهای موثر در درمان سرطان کولورکتال، رالتی ترکسد (Raltitrexed) است که با مهار آنزیم تیمیدین سنتتاز، باعث اختلال در سنتز DNA و در نتیجه توقف چرخه سلولی در سلول های توموری می شود. با وجود اثربخشی بالای این دارو، توزیع غیرهدفمند آن در بدن، منجر به بروز سمیت گسترده در بافت های سالم و کاهش کیفیت زندگی بیمار می گردد. به همین دلیل، پژوهشگران به دنبال روش هایی هستند تا رالتی ترکسد را به گونه ای هدفمند به بافت سرطانی برسانند و از عوارض جانبی آن بکاهند.
در این راستا، استفاده از نانولیپوزوم های هدفمند به عنوان سامانه ای نوین برای انتقال رالتی ترکسد مورد توجه ویژه قرار گرفته است. با اصلاح سطح لیپوزوم ها توسط لیگاندهای خاص (نظیر فولات، پپتیدهای ضدتومور یا آنتی بادی ها)، امکان اتصال انتخابی این ساختارها به گیرنده های بیش بیان شده روی سلول های سرطانی فراهم می شود. این اتصال اختصاصی، منجر به جذب بهتر دارو در بافت تومور و کاهش تجمع آن در اندام های سالم می گردد. همچنین، اندازه کوچک نانولیپوزوم ها (معمولا زیر 200 نانومتر) موجب نفوذ بهتر به درون بافت تومور و دور زدن موانع بیولوژیکی می شود.
نتایج حاصل از مطالعات پیش بالینی و آزمایشگاهی نشان داده اند که استفاده از رالتی ترکسد به صورت بارگیری شده در نانولیپوزوم ها، نه تنها منجر به افزایش غلظت دارو در محل تومور می شود، بلکه به شکل چشمگیری میزان سمیت آن را کاهش می دهد. علاوه بر این، رهایش آهسته و کنترل شده دارو از درون نانولیپوزوم، امکان حفظ سطح درمانی دارو در گردش خون را برای مدت طولانی تری فراهم می کند که خود به بهبود پاسخ درمانی کمک می نماید.
با توجه به نتایج مثبت این رویکرد، می توان آینده ی درمان سرطان کولورکتال را در استفاده ترکیبی از فناوری نانو و شیمی درمانی هدفمند دانست. طراحی نانولیپوزوم های هوشمند برای انتقال داروی رالتی ترکسد نه تنها به بهبود اثربخشی دارو کمک می کند، بلکه افق های تازه ای در مسیر درمان ایمن تر و موثرتر سرطان ها می گشاید.