فلسفه عزاداری برای امام حسین (ع) و آثار تربیتی و معنوی آن

فلسفه عزاداری برای امام حسین (ع) و آثار تربیتی و معنوی آن

فلسفه عزاداری برای امام حسین (ع) و آثار تربیتی و معنوی آن

نویسنده: وحید نژدساعی

مقدمه

عزاداری برای امام حسین (ع) و یاران باوفای ایشان، تنها یک سنت تاریخی نیست، بلکه تجلی عشق و وفاداری به مکتب اهل بیت (ع) و زنده نگه داشتن ارزش های جاویدان عاشوراست. این سنت حسنه، ریشه در تعالیم دینی و سفارش های ائمه معصومین (ع) دارد و آثار عمیق تربیتی و معنوی برای فرد و جامعه به همراه می آورد. امام علی (ع) در این زمینه می فرمایند:
«ان الله تعالی اطلع الی الارض فاختارنا، و اختار لنا شیعه ینصروننا، و یفرحون لفرحنا، و یحزنون لحزننا، و یبذلون انفسهم و اموالهم فینا، فاولئک منا و الینا و هم معنا فی الجنان.»؛

امام علی (علیه السلام): خداوند متعال به زمین نگریست و ما را انتخاب کرد و برای ما پیروانی برگزید که یاریمان کنند و از شادی ما، شادمان شوند و از اندوه ما، اندوهناک، و در راه ما جان و مال خود را نثار کنند، آنان از مایند و رو به سوی ما دارند و در بهشت با ما هستند. (۱).

علل و آثار عزاداری برای امام حسین (ع)

۱. تکریم انسان های شایسته و الگوهای الهی

یکی از اهداف مهم عزاداری، بزرگداشت مقام والای اهل بیت (علیهم السلام) و زنده نگه داشتن یاد و نام آن بزرگواران است. قرآن کریم با اشاره به حضرت ابراهیم (ع) می فرماید:
«واذکر فی الکتاب ابراهیم ۚ انه کان صدیقا نبیا»؛ و در این کتاب، [سرگذشت] ابراهیم را یاد کن، یقینا او بسیار راستگو و پیامبر بود. (مریم: ۴۱). (۲).
یادکرد نیک از اولیای الهی، نه تنها سبب الگوگیری از آنان می شود، بلکه پیوند نسل ها با ارزش های اصیل اسلامی را استوار می سازد.

۲. ابراز محبت و وفاداری به اهل بیت (علیهم السلام)

محبت به خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله) از دستورات صریح قرآن کریم است:
«قل لا اسالکم علیه اجرا الا الموده فی القربی» (شوری: ۲۳). (۳).
عزاداری برای سیدالشهدا (علیهم السلام)، تجلی این محبت و مودت و نشان دهنده همدردی با امامان معصوم است. همان گونه که دوستداران راستین در شادی و غم عزیزان خود شریک می شوند، شیعیان نیز با شرکت در مراسم سوگواری، عشق خویش را به اهل بیت (علیهم السلام) ابراز می دارند.

۳. تعظیم شعائر الهی

اهل بیت (علیهم السلام) از بزرگ ترین مظاهر شعائر الهی هستند و احترام به آنان، نشانه تقوای قلبی است:
«ذلک ومن یعظم شعائر الله فانها من تقوی القلوب» (حج: ۳۲). (۴).
عزاداری برای امام حسین (ع)، نه تنها یک وظیفه دینی، بلکه حرکتی معنوی برای پاسداری از ارزش های الهی است.

۴. پیوند عاطفی با مکتب امام حسین (ع) و اعتراض به ستم

سوگواری بر شهیدان کربلا، تنها گریه بر گذشته نیست، بلکه بیانیه ای زنده علیه ظلم و تجدید عهد با آرمان های عاشوراست. این مراسم، روحیه ظلم ستیزی و حماسه آفرینی را در جامعه زنده نگه می دارد و انسان ها را به الگویی تبدیل می کند که «نه ستم می کنند و نه ستم می پذیرند.».

رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران در این باره می فرمایند:

در زیارت عاشورا، شما به امام حسین (علیه السلام) عرض می کنید: «یا ابا عبد الله انی سلم لمن سالمکم و حرب لمن حاربکم الی یوم القیامه.».

«الی یوم القیامه» یعنی چه؟ یعنی این کارزار میان جبهه ی حسینی و جبهه ی یزیدی تمام نشدنی است؛ این کارزار ادامه دارد. جبهه ی حسینی خودش را معرفی کرده؛ امام حسین (علیه السلام)، در همین سفر کربلا، در چند جا مشخص کرده که حرفش چیست، هدفش چیست. فرمود: ان رسول الله صلی الله علیه و آله قال من رای سلطانا جائرا؛ مسئله، مسئله ی ظلم است، مسئله ی جور است. مستحلا لحرم الله ناکثا لعهد الله ... یعمل فی عباد الله بالجور و العدوان؛مسئله این است. این جبهه ی حسینی است که در مقابله ی با ظلم فعالیت میکند و جهاد می کند. نقطه ی مقابلش هم جبهه ی جور است، جبهه ی ظلم است، جبهه ی شکستن عهد الهی است.

امروز شما در دنیا این را می بینید، قبل از دوران امام حسین (علیه السلام) هم این دو جبهه ای وجود داشت، در زمان بعد از ایشان هم وجود داشته، امروز هم وجود دارد، تا آخر هم وجود خواهد داشت. در همه ی اینها «انی سلم لمن سالمکم»؛ با هر کسی که در جبهه ی شما است، من خوبم؛ «حرب لمن حاربکم »، با هر کسی که با جبهه ی شما می جنگد، می جنگم. (۵).

۵. انتقال فرهنگ شیعی به نسل های آینده

مراسم عزاداری، بهترین فرصت برای آموزش معارف دینی و معرفی سیره اهل بیت (علیهم السلام) به نسل جوان و کودک و نوجوان است. از طریق روضه خوانی، مداحی و تعزیه، درس های آزادگی، شجاعت و ایثار امام حسین (ع) به آیندگان منتقل می شود.

۶. آثار معنوی و اخروی عزاداری

بر اساس روایات، گریه بر مصائب امام حسین (علیهم السلام) موجب آمرزش گناهان و تقرب به خداوند می شود. حتی یک قطره اشک در عزای اباعبدالله الحسین (علیه السلام)، پاداشی بزرگ در پی دارد. همچنین، این سوگواری ها مایه همراهی با شهدای کربلا در قیامت و زمینه ساز فرج امام زمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) و موجب خشنودی ایشان است.

نتیجه گیری

عزاداری برای امام حسین (ع)، فراتر از یک رسم مذهبی، جنبشی زنده و پویا است که همبستگی امت اسلامی را تقویت می کند و ارزش های جاودانه عاشورا را در طول تاریخ حفظ می نماید. این سنت حسنه، هم تکلیفی دینی است و هم حرکتی تربیتی که روحیه ظلم ستیزی، ایثار و شهادت طلبی را در جوامع اسلامی نهادینه می سازد. بنابراین، احیای مراسم عاشورا، به معنای زنده نگه داشتن مکتب مقاومت و پرورش انسان های آزاده و عدالت خواه است، همو که ملت ایران با الگوگیری از مکتب عاشورا در مقابل ظلم استکبار جهانی و رژیم پلید صهیونی ایستادگی نموده اند.

منابع

۱. غرر الحکم، ۳۵۵۴؛ کتابخانه احادیث شیعه: https://www.hadithlib.com/hadithtxts/view/23010090.

۲. قرآن کریم، سوره مریم، آیه ۴۱، ترجمه استاد حسین انصاریان؛ دانشنامه اسلامی: https://wiki.ahlolbait.com.

۳. قرآن کریم، سوره شوری، آیه ۲۳، ترجمه استاد حسین انصاریان؛ دانشنامه اسلامی: https://wiki.ahlolbait.com.

۴. قرآن کریم، سوره حج، آیه ۳۲، ترجمه استاد حسین انصاریان؛ دانشنامه اسلامی: https://wiki.ahlolbait.com.

۵. بخشی از بیانات در پایان مراسم عزاداری اربعین حسینی، ۱۴۰۳/۰۶/۰۴، پایگاه اطلاع رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت الله العظمی سیدعلی خامنه ای (مد ظله العالی): https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=57406.

نویسنده: وحید نژدساعی ابدیان