بررسی هزینه های جنگ ایران واسراییل وتاثیر آن بر اقتصاد طرفین

1- مقدمه

در میانه ژوئن ۲۰۲۵، ایران و اسرائیل وارد یک منازعه مستقیم نظامی شدند که در جریان آن دو کشور به تبادل حملات موشکی و هوایی پرداختند. این جنگ که به مدت ۱۲ روز طول کشید، با دخالت ایالات متحده و فشارهایی که به بازارهای انرژی و مالی وارد کرد، تاثیرات اقتصادی متعددی داشت. در این یادداشت، ابتدا به هزینه های مستقیم جنگ پرداخته، سپس تاثیر بر بازارهای نفت، ارز و سهام را بررسی کرده و در نهایت به پیامدهای سیاسی-اقتصادی بلندمدت و منطقه ای می پردازیم.

۲. هزینه های مستقیم جنگ

• هزینه نظامی اسرائیل

• بر اساس گزارش ها، اسرائیل روزانه حدود ۷۲۵ میلیون دلار در جریان جنگ هزینه کرده؛ این شامل هزینه های تهاجمی و دفاعی می شود .
• در مجموع در طول ۱۲ روز احتمالا بیش از ۱۲ میلیارد دلار برای تولید و استفاده از سیستم های پدافندی ضد موشک و بمب افکن ها هزینه صرف شد .
• علاوه بر این، حملات موشکی ایران برخی زیرساخت ها مانند پالایشگاه بزرگ بازان را مختل کرد، که تنها در یک روز نزدیک به ۳ میلیون دلار خسارت وارد کرد .

• خسارات اقتصادی اسرائیل

• بانک مرکزی اسرائیل هزینه کل جنگ را حدود ۶ میلیارد دلار برآورد کرده ، معادل حدود ۱٪ تولید ناخالص داخلی .
• تقاضای جبرانی برای بازسازی باعث افزایش کسری بودجه و فشار بر مالیات دهندگان شد. پیش بینی شده کسری بودجه تا ۶ درصد و نسبت بدهی به درآمد ملی افزایش یابد .

• هزینه ایران

• طبق منابع، برنامه موشکی سپاه پاسداران ایران طی ۱۲ روز حدود ۱۴۷ میلیون تا ۴٫۷ میلیارد دلار هزینه بردار بوده؛( شلیک بیش از ۵۹۱ موشک بالیستیک) .
• صادرات نفت ایران به دلیل جنگ تا ۹۴٪ کاهش یافت، که معادل از دست رفتن ۱٫۴ میلیارد دلار درآمد نفتی بود .

۳. بازار انرژی و نفت

• نوسانات قیمت نفت

• در بحبوحه حملات هوایی، قیمت نفت برنت بیش از ۸٪ افزایش یافت و سقفی بیش از ۷۸ دلار در هر بشکه را تجربه کرد، سپس با آتش بس تا حدود متوسط بازگشت .
• با بسته نشدن تنگه هرمز و بازیابی عرضه نفت، شوک قیمتی موقتی بود؛ افزایش اولیه ناشی از ریسک بود، نه کاهش واقعی عرضه .

• کاهش صادرات ایران

• میزان صادرات روزانه نفت ایران با افت ناگهانی مواجه شد، این آسیب یارانه ای مستقیم بیش از ۱٫۴ میلیارد دلار در مدت جنگ بود .
• اثر بلندمدت کاهش منابع ارزی،تضعیف ذخایر ارزی و تشدید تورم خواهد بود.

۴. بازارهای مالی و ارز

• نوسان شاخص ها

• بازار سهام ایران برای ۹ روز تعطیل شد و پس از بازگشایی با افت ۲٫۱٪ شاخص TSE و حضور حدود ۷۰۰ میلیون دلار صف فروش و خروج سرمایه مواجه شد .
• شاخص بورس اسرائیل (TA‑125) علی رغم جنگ، تا به امروز ۲۱٪ رشد داشته، به دلیل اطمینان سرمایه گذاران به پشتیبانی آمریکا و قدرتمندی بخش دفاعی .

• نرخ ارز

• قیمت دلار تا نزدیک 1 میلیون ریال افزایش قیمت داشت (یعنی بی ثباتی شدید) .
• در مقابل، نرخ شیگل/دلار به اوج دو ساله رسید و حدود ۷٪ افزایش داشت .

۵. تاثیر بر اقتصاد منطقه ای و جهانی

• نگرانی ها در حوزه انرژی خاورمیانه

• توقف صادرات گاز اسرائیل تاثیرقابل توجهی بر مصر داشت و به تعطیلی موقت تولید کود و جایگزینی با گاز داخلی گران تر منتهی شد .
• نگرانی عمومی درباره امنیت تنگه هرمز، که حدود ۲۰٪ تجارت نفت جهانی از آن عبور می کند، افزایش یافت .

• واکنش بازارهای جهانی

• با وجود نگرانی ها، تقاضای محسوس برای دارایی های امن (طلا، فرانک سوئیس) افزایش یافت، ولی دلار و اوراق خزانه آمریکا محبوبیت کمتری یافت؛ دلار در پایین ترین سطح سه ساله و بهره ۱۰ ساله آمریکا صعود کرد .
• بازارهای بین المللی پس از آرامش نسبی، سهام جهانی رشد کرد، شاخص MSCI ACWX بیش از ۱۳٪ در سال ۲۰۲۵ بازده داشت، در مقابل تنها ۱٪ افزایش در S&P 500 reuters.com.

۶. پیامدهای بلندمدت و سیاسی-اقتصادی

• افزایش تنش های تحریمی و فشار بین المللی

• آسیب به تاسیسات هسته ای ایران وحملات چرخشی، احتمال تشدید تحریم های بین المللی را افزایش داد. قطع همکاری ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی، ریسک انزوای اقتصادی بیشتر را بالا برد .

• بحران مالی داخلی ایران

• با کاهش شدید صادرات نفت، تورم و کسری بودجه، دولت ناگزیر به اجرای سیاست “اقتصاد مقاومتی” شد که تامین کالا و خدمات را به داخل سوق داد، ولی رفاه عمومی را کاهش داد .

• بازخورد منطقه ای

• خلیج فارس بار دیگر آسیب پذیری خودرا نشان داد؛ این مساله دولت ها را وادار کرد تا به سمت تنوع بخشی انرژی، شراکت با چین/روسیه و کاهش وابستگی به آمریکا حرکت کنند .