مولفه های اصلی تاب آوری در بحران
مولفه های اصلی تاب آوری در بحران
تاب آوری (Resilience) توانایی فرد، سازمان یا جامعه برای تاب آوردن، بازیابی و تطابق با اختلالات است. پژوهش های دهه اخیر نشان می دهد که تاب آوری نه یک ویژگی ثابت، بلکه مجموعه ای از فرایندهای پویا است که می توان آن را تقویت کرد apa.org.
در این مقاله با رویکردی تحقیقاتی به مهم ترین مولفه های تاب آوری در بحران می پردازیم و کاربردهای عملی آن را برای حرفه مددکاری اجتماعی تشریح می کنیم.
سرمایه روان شناختی (Psychological Capital)
امید و خوش بینی
افراد امیدوار در بحران سناریوهای جایگزین طراحی و به اهداف خرد دست می زنند. خوش بینی ادراک تهدید را متعادل می کند و مانع درماندگی آموخته شده می شود.
خودکارآمدی
باور به قابلیت انجام وظایف احتمال استفاده از راهکارهای مقابله مسئله‑محور را بالا می برد.
نکته کاربردی: برنامه های آموزشی CBT و ذهن آگاهی می توانند این مولفه ها را طی ۸–۱۲ جلسه گروهی بهبود دهند theguardian.com.
حمایت اجتماعی چندلایه
حمایت عاطفی (خانواده)، اطلاعاتی (همکاران)، و ابزاری (نهادهای خدماتی) با هم شبکه ای می سازند که ضریب ریسک فروپاشی را تا ۳۵٪ کاهش می دهد link.springer.com. مددکار اجتماعی نقش کلیدی در پیوند این لایه ها دارد.
رهبری و حکمرانی منعطف
رهبران منعطف با تصمیم گیری چابک و ارتباط شفاف، تردید را کاهش و اعتماد سازمانی را افزایش می دهند. مطالعه ای در ۲۰۲۴ روی ۱۴۲ سازمان نشان داد چابکی تصمیم گیری قوی ترین پیش بینی کننده دوام کسب وکار پس از بحران است ijmem.com.
زیرساخت و منابع تکرارپذیر
- تنوع منابع (Financial, Digital, Human)
- پهنای باند ارتباطی جایگزین برای مواقع قطع شبکه
- پشتیبان گیری داده در مکان جغرافیایی دوم
گزارش PwC (۲۰۲۴) سه ستون «مالی، عملیاتی و سایبری» را برای تاب آوری سازمانی برشمرده است pwc.com.
آمادگی (Preparedness) و مدل READINESS
مدل READINESS (Jin et al., ۲۰۲۴) هشت گام را از پیش بینی تا یادگیری پس از بحران پوشش می دهد و نقش آموزش و سنجش مستمر را تقویت می کند emerald.com.
یادگیری سازمانی و بازتاب (Reflective Practice)
ثبت درس آموخته ها و شبیه سازی بحران، چرخه یادگیری را می بندد و خطاهای تکرارشونده را مهار می کند. مرور چتری ۴۸ برنامه آموزشی نشان داد ترکیب «آموزش شبیه ساز + بازخورد آنی» بالاترین اثربخشی را دارد sciencedirect.com.
سرمایه اجتماعی و مشارکت جامعه محور
تاب آوری واقعی از پایین به بالا ساخته می شود. مطالعات British Red Cross (۲۰۲۵) نشان می دهد شبکه همسایگی نخستین خط دفاع است و باید در برنامه های رسمی دیده شود thetimes.co.uk.
نتیجه گیری و توصیه های اجرایی برای مددکاران اجتماعی
- ارزیابی چندبعدی: در طرح های مداخله، همزمان سرمایه روانی، شبکه اجتماعی و زیرساخت ها را بسنجید.
- تسهیلگر یادگیری جمعی شوید: جلسات بازتابی پس از مانورهای بحران را مدیریت کنید.
- لینک سازی منابع محلی: فهرست مراکز مثبت زندگی و کلینیک های روانی اجتماعی را در اختیار مراجعان قرار دهید.
- پشتیبانی سیاستی: مشارکت در تدوین خط مشی های شهری که زیرساخت ارتباط اضطراری را گسترش می دهد.
پرسش های متداول (FAQ)
پرسش پاسخ تاب آوری چیست؟ توانایی سازگاری، بازیابی و رشد پس از مواجهه با تهدید یا آسیب. مهم ترین مولفه های تاب آوری کدامند؟ سرمایه روانی، حمایت اجتماعی، رهبری منعطف، منابع پایدار، آمادگی و یادگیری سازمانی. چگونه تاب آوری یک سازمان را افزایش دهیم؟ با آموزش منظم، زیرساخت چندلایه، فرآیند بازنگری پس از بحران و تقویت فرهنگ یادگیری.
مولفه های اصلی تاب آوری در بحران
انتشار یافته در وبسایت رسمی مددکاری اجتماعی ایرانیان