سرمایه اجتماعی ایجاد شده برای ایران در جنگ ۱۲ روزه با رژیم صهیونیستی

✍️ علیرضا قربانی _ پژوهشگر اجتماعی

مقدمه :
در شامگاه 13 ژوئن ۲۰۲۵ (۲3 خرداد ۱۴۰۴)، رژیم صهیونیستی بر خلاف تمام قواعد و قوانین بین المللی با عملیات "شیر برخاسته" حملات گسترده ای با بهانه هایی پوچ و واهی به ایران انجام داد که اهدافی چون حذف فرماندهان نظامی (مانند سرداران شهید باقری، سلامی، حاجی زاده) و دانشمندان هسته ای (از جمله شهیدان عباسی دوانی و طهرانچی) و تاسیسات غیرنظامی را دنبال می کرد. بر اساس گزارش ها، این حملات منجر به شهادت بیش از ۶۱۰ نفر و مجروح شدن ۲,۲۲۲ نفر شد که شامل بسیاری غیرنظامیان و حتی امدادگران هلال احمر بودند. در پاسخ، ایران با عملیات "وعده صادق ۳" به دفاع مشروع پرداخت و پایگاه های استراتژیک اسرائیل و آمریکا را هدف قرار داد.

در این یادداشت، با تمرکز بر پدیده شناسی رفتار جمعی، به تحلیل ابعاد اجتماعی جنگ ۱۲ روزه ایران و رژیم صهیونیستی (۲3 خرداد تا 3 تیر ۱۴۰۴) پرداخته می شود. هدف اصلی، واکاوی سرمایه اجتماعی متبلورشده در سه سطح است:

۱. سطح خرد: کنش های داوطلبانه شهروندان

۲. سطح میانی: هماهنگی نهادهای مدنی

۳. سطح کلان: بازتعریف هویت ملی

بر اساس داده های میدانی، این جنگ علی رغم خسارات جانی (۶۱۰ شهید) و زیرساختی، منجر به تشکیل سرمایه اجتماعی بی سابقه ۸۲ درصدی در شاخص همبستگی ملی (برپایه نظرسنجی مرکز پژوهش های مجلس) گردید. این نوشتار با روش تاریخی-تطبیقی، این پدیده را در ادامه ای سنت های همبستگی آفرین ایرانیان از مشروطه تا انقلاب اسلامی قرار می دهد.

بخش ۱: وحدت فراسوی گسل های اجتماعی

۱. مکانیسم شکل گیری وحدت

تهدید وجودی ناشی از حمله ی صهیونیستی، با فعال سازی "حافظه ی تاریخی مقاومت" (از چالدران تا دفاع مقدس)، گسل های اجتماعی را موقتا مسدود کرد. داده های میدانی نشان می دهد ۷۸٪ شهروندان تهرانی در نظرسنجی های خرداد ۱۴۰۴، "حفظ تمامیت ارضی" را فراتر از اختلافات سیاسی اولویت خود اعلام کردند. این پدیده، مصداق عینی نظریه ی "گمن باورتس" در جامعه شناسی جنگ است: "تهدید خارجی، سرمایهی اجتماعی را از حالت نهفته به فعال تبدیل می کند".

۲. تجلی وحدت در گروه های مرجع

- زندانیان سیاسی: بیانیه ی مشترک ۴۱ نفر از فعالان بازداشتی جنبش های ۱۴۰۱-۱۴۰۲ (از جمله اعضای "دانشگاه نشینان آزاد") با عنوان "دشمن مشترک، وطن مشترک" در حمایت از نیروهای مسلح، نشان دهنده ی گذار از گفتمان انتقادی به گفتمان بقا بود.

- اقلیت های دینی: کلیمیان تهران و ارامنهی اصفهان با بیانه ها و تجمعات خود ، هویت ایرانی را بر هویت مذهبی مرجح دانستند.

- جریان های فکری متعارض: طیف "اصلاح طلب" با انتشار سرمقاله ای در روزنامه ی شهروند تحت عنوان "خط سرخ وطن" و طیف "اصول گرا" در خبرگزاری فارس با طرح "جنگ، ممیزه های ساختگی را محو کرد"، گفتمان واحدی ایجاد کردند.

۳. تحلیل روان شناختی کنش ها

بر اساس پژوهش های "موسسه ی روان شناسی اجتماعی تهران"، دو عامل کلیدی این همبستگی را توضیح می دهد:

۱. فشار هنجاری (Normative Pressure): ترس از طرد اجتماعی در صورت عدم پیوستن به جبهه ی وحدت.

۲. همانندسازی فرافکنانه (Projective Identification): تجربه ی جمعی رنج غیرنظامیان (به ویژه شهادت کودکان)، حس "سرنوشت مشترک" را تقویت کرد.

مثال عینی: کاربران توییتر با هشتگ #من_هم_ایرانی_ام ، عکس های حجاب دار و بی حجاب را در کنار پرچم ایران منتشر کردند.

۴. شکست استراتژی تفرقه افکنی دشمن

اسناد به دست آمده از عوامل موساد در کرمانشاه (تیر ۱۴۰۴) نشان می دهد برنامه ریزی برای:

- تحریک اعتراضات با شعارهای ضدحکومتی در ایستگاه های مترو

- حمله به پاسداران با سلاح های سرد توسط گروه های نفوذی

با مقاومت شهروندان مواجه شد.
نمونه ی بارز: گزارش سردار فدوی از دستگیری ۳ عامل در مشهد که با هشدار مغازه دار محل شناسایی شدند.

۵. الگوی تاریخی: از مشروطه تا امروز

این وحدت، بازتولید سه الگوی تاریخی است:

رویداد تاریخی

نمونه ی همبستگی

نتیجه

جنبش مشروطه (۱۲۸۵)

اتحاد علما (بهبهانی) و روشنفکران (دهخدا) علیه استبداد

تدوین قانون اساسی

شکست کودتای ۲۸ مرداد (۱۳۳۲)

همکاری چپ ها (حزب توده) و ملی ها (جبهه ی ملی)

توقف برنامه های فروپاشی نهضت اعتقادی مردم ایران

دفاع مقدس (۱۳۶۵)

پشتیبانی همه گروههای اقوام و ملی از عملیات والفجر ۸

فتح فاو

۶. چالش های آینده در حوزه وحدت اجتماعی

طبق هشدار "مرکز پژوهش های استراتژیک ریاست جمهوری"، این وحدت با دو تهدید روبه روست:

- بحران معیشت: ۶۸٪ مردم در نظرسنجی ها، "تورم" را مانع تداوم همبستگی می دانند.

- سیاست زدگی: بازگشت گفتمان های قطبی در فضای مجازی طی ۳ ماه پس از جنگ.

۷. نظریه پردازی جامعه شناختی

پدیده ی جنگ ۱۲ روزه، موید نظریه ی "وحدت چرخه ای" (Cyclical Unity) در جوامع چندپاره است:

"ملت های با پیشینه ی تمدنی عمیق، در مواجهه با تهاجم خارجی، گسل های داخلی را در چرخه های موقت وحدت آفرین مهار می کنند" (پروفسور حسین بشیریه، ۱۴۰۳).

در نهایت باید گفت "هویت ایرانی" به مثابه ی ابرساختاری فرافکن، توانایی تحکیم پیوندهای اجتماعی حتی در متعارض ترین شرایط را دارد.

بخش ۲: اقتصاد مقاومتی مردمی: بنیان های نظری و تجلی عملی در ایران

اقتصاد مقاومتی مردمی، الگویی بومی است که بر مشارکت فعال آحاد جامعه در عرصه های تولید، توزیع و مصرف تاکید دارد. این مفهوم نخستین بار در سال ۱۳۸۹ توسط آیت الله خامنه ای به عنوان راهبردی برای مقابله با تحریم ها و تقویت «اقتصاد درون زا» مطرح شد . برخلاف ریاضت اقتصادی که بار مشکلات را بر دوش مردم می گذارد، اقتصاد مقاومتی با تکیه بر ظرفیت های داخلی و عدالت محوری، بحران ها را به فرصت تبدیل می کند . پنج رویکرد کلیدی آن عبارتند از:

- درون زایی (تولید مبتنی بر دانش و منابع داخلی)

- برون گرایی (تعامل هوشمند با اقتصاد جهانی)

- مردمی سازی (افزایش سرمایه گذاری های خرد و تعاونی ها)

- عدالت بنیانی (توزیع عادلانه منابع)

- دانش بنیانی (اتکا به فناوری و نوآوری) .

1. نقش مردم در تولید و زنجیره ارزش

تجربه جنگ ۱۲ روزه (خرداد ۱۴۰۴) نشان داد که اقتصاد مردمی می تواند شکنندگی سیستم های متمرکز را جبران کند:

- تعاونی های خودجوش: تشکیل ۵۶۰۰ نانوایی تحت «اتحادیه نان رایگان» که روزانه ۱۲ میلیون نان در مناطق توزیع کردند .

- صنعتگران داوطلب: تعمیرگاه های خودرویی که با اولویت دهی رایگان به آمبولانس ها و خودروهای نظامی، زنجیره لجستیک را حفظ نمودند.

- کشاورزان خرده پا: افزایش ۴۰٪ تولید گندم در استان های مرزی طی جنگ، با وجود قطع واردات نهاده ها . این الگو، بازتولید تجربه «جهاد سازندگی» در دفاع مقدس بود که کشاورزان خوزستان ۴۰٪ غلات کشور را در شرایط محاصره تامین کردند.

2. مصرف مردمی: از شعار تا عمل

مصرف کالای داخلی به گفتمان مسلط اجتماعی تبدیل شد:

- تحریم محصولات خارجی: کاهش ۳۵٪ واردات کالاهای اساسی در سال ۱۴۰۴ پس از بسیج رسانه ای مردم .

- اصلاح الگوی مصرف: شهروندان ایرانی خرید عمده و زیاد کالا را در کمپین های ایجاد شده یک ضد ارزش تلقی می کردند و به دلیل اعتمادی که به نظام اقتصادی مدیریت جنگ در کشور داشتند صرفا به خرید روزانه خود می پرداختند . لذا کشور با بحران آذوقه مواجه نگردید .

- فرهنگ عملی خدمت : پزشکان داوطلب با راه اندازی ۲۳۰۰ «کمپ سلامت سیار»، درمان رایگان مجروحان جنگ را برعهده گرفتند ؛ نمونه ای از تبدیل «تولید ملی» به فرهنگ عملی.

3. نهادهای مردمی: پیشگامان اقتصاد مقاومتی

تشکیل شورای سیاست گذاری پیشگامان اقتصاد مقاومتی در ذیل «جبهه مردمی گام دوم انقلاب»، نمونه ای از ساختارهای نوین است:

- زنجیره های اقتصادی: ایجاد اتحادیه های استانی متشکل از تعاونی ها برای افزایش تولید و اشتغال .

- شفافیت مالی: الزام به گزارش دهی حسابرسی سالانه به شورای مرکزی و دستگاه های نظارتی .

- حمایت از کارگران: اقدامات قضایی برای جلوگیری از بیکاری ۴,۲۸۰ کارگر در فارس طی ۹ ماه .

۵. چالش ها و افق پیش رو در حوزه اقتصاد مقاومتی مردمی

علیرغم دستاوردها، دو تهدید جدی وجود دارد:

- فاصله نظریه تا عمل: منتقدان معتقدند اقتصاد مقاومتی در غیاب شفافیت مالی و مبارزه با فساد، به شعار تبدیل می شود .

- ریسک بازگشت به اقتصاد نفتی: وابستگی ۶۸٪ بودجه به نفت، انگیزه های مردمی را تضعیف می کند .

راهکار کلیدی: تبدیل «حماسه اقتصادی» به گفتمان دائم با سه اقدام:

> ۱. توسعه تعاونی ها: اختصاص ۳۰٪ تسهیلات بانکی به شرکت های مردمی.

> ۲. آموزش همگانی: گنجاندن مفاهیم اقتصاد مقاومتی در کتب درسی.

> ۳. شفافیت: انتشار عمومی عملکرد دستگاه ها در اجرای سیاست های ۲۴ گانه .

اقتصاد مقاومتی مردمی در ایران، فراتر از یک نظریه، الگویی زنده مبتنی بر تجربه های تاریخی (دفاع مقدس) و نوین (جنگ ۱۲ روزه) است. موفقیت آن منوط به تبدیل «مشارکت اضطراری» به «فرهنگ دائمی» و عبور از اقتصاد تک محصولی با محوریت مردم است.

بخش ۳: انقلاب در روابط شهروند-حاکمیت: تحول ساختاری در بحران جنگ ۱۲ روزه

۱. تغییر گفتمان از نقد به اعتماد

پیش از جنگ، روابط شهروندان با نهادهای حاکمیتی غالبا مبتنی بر گفتمان انتقادی بود، بهویژه در رسانه های اصلاح طلب و فضای مجازی. اما حملهی صهیونیستی با فعالسازی حس "تهدید مشترک"، این پویایی را دگرگون کرد:

- همکاری داوطلبانه با نیروهای امنیتی: بر اساس گزارش ها ، همکاری فعال در ایست های بازرسی به صورت عملی شکل گرفت و مردم به طور فعال در کنترل ترددها و همچنین گزارش موارد مشکوک مشارکت کردند، با این شعار که: «اینان برای امنیت ما میجنگند» .

- افزایش حضور داوطلبانه در بسیج: پایگاههای بسیج محلات با رشد ۴ برابری داوطلبان مواجه شدند، از جمله جوانان طبقه متوسط شهری که پیشتر گرایشی به نهادهای نظامی نداشتند.

۲. ظهور الگوی «حاکمیت سه ضلعی» در عمل

نظریه ی حاکمیت در جمهوری اسلامی مبتنی بر سه ضلع الهی، مردمی، و کارگزاری است . جنگ ۱۲ روزه این نظریه را عینیت بخشید:

- ضلع الهی: رهبری با صدور فرمان دفاع مشروع، در مقام "نائب الامام" ، دفاع از وطن را به تکلیف شرعی ارتقا داد.

- ضلع مردمی: حضور گسترده در راهپیمایی ها و بیانیه های حمایتی زندانیان سیاسی، تجلی اصل «حاکمیت خدادادی ملت» (اصل ۵۶ قانون اساسی) بود.

- ضلع کارگزاری: سپاه و دولت نه به عنوان نهادهای تحمیلی، بلکه به مثابه کارگزاران مردمی پذیرفته شدند که مشروعیتشان وابسته به کارآمدی در دفاع است.

۳. رسانه ها: از نقادی به همسویی گفتمانی

رسانه های منتقد پیشین، گفتمان خود را به "وحدت ملی" تغییر دادند:

- روزنامه ی شرق (ارگان اصلاح طلبان) با انتشار سرمقاله ی «سپاه؛ سد شکننده ی تجاوز»، گفتمان پیشین را متوقف کرد.

- شبکه های اجتماعی با هشتگ #همه_با_سپاه ، فضای مجازی را از نقد به ستایش عملکرد نظامی سوق دادند.

۴. مکانیسم روانشناختی: گذار از فردگرایی به جمعگرایی

بر اساس پژوهش های موسسه ی روانشناسی اجتماعی تهران، دو عامل این تحول را توضیح میدهد:

۱. فشار هنجاری (Normative Pressure): ترس از طرد اجتماعی در صورت عدم پیوستن به جبهه ی وحدت.

۲. همانندسازی فرافکنانه (Projective Identification): تجربه ی رنج مشترک (مانند شهادت زنان و کودکان در حمله رژیم صهیونیستی )، حس "سرنوشت جمعی" را تقویت کرد .

۵. بازتعریف حقوق متقابل بر اساس منشور شهروندی

منشور حقوق شهروندی (۱۳۹۵) بر وظایف دوطرفه تاکید دارد :

وظایف مردم

وظایف حاکمیت

حمایت از تمامیت ارضی (ماده ۱)

تامین امنیت جانی و مالی (اصل ۲۲ قانون اساسی)

مشارکت در دفاع نظامی (ماده ۷)

ارائه خدمات بهداشتی رایگان (ماده ۱۰۴)

حفظ هویت فرهنگی (ماده ۳)

شفافیت عملکرد نهادها (ماده ۲۳)

در جنگ ۱۲ روزه، این تعهدات از متن قانون به عرصه ی عمل انتقال یافت؛ مثلا پزشکان داوطلب، ماده ۱۰۴ (حق بر سلامت) را عملیاتی کردند.

۶. الگوی تاریخی: از انقلاب ۵۷ تا دفاع مقدس

این تحول، تکرار الگوی همبستگی در نقاط عطف تاریخی ایران است:

- انقلاب ۱۳۵۷: ائتلاف گروههای متعارض (چپ، مذهبی، ملیگرا) حول محور "سرنگونی شاه".

- دفاع مقدس: بسیج مردمی برای تامین لجستیک جنگ، از اهدای جواهرات تا تولید سلاح در کارگاههای خودجوش.

- جنگ ۱۲ روزه: ظهور نسل جدیدی از همبستگی فراسوی اختلافات ایدئولوژیک .

۷. چالشهای آینده؛ تهدید بازگشت به گسلهای پیشین دربحث روابط شهروند-حاکمیت

طبق هشدار مرکز پژوهشهای استراتژیک ریاست جمهوری، دو خطر این وحدت را تهدید میکند:

- سیاستزدگی: بازگشت گفتمانهای قطبی در فضای مجازی طی ۳ ماه پس از جنگ.

- کاهش اعتماد نهادی: بخشی از مردم در نظرسنجی ها معتقدند "همکاری با نهادهای امنیتی پس از جنگ تداوم خواهد یافت".

۸. نظریه پردازی: مدل "وحدت چرخهای" در جوامع چندپاره

پدیده ی جنگ ۱۲ روزه موید نظریه ی «وحدت چرخهای» (Cyclical Unity) است:

> «ملتهای با پیشینه ی تمدنی عمیق، در مواجهه با تهاجم خارجی، گسلهای داخلی را در چرخه های موقت وحدت آفرین مهار میکنند» (پروفسور حسین بشیریه، ۱۴۰۳).

در نهایت و در خاتمه این بخش تحول رابطه ی شهروند-حاکمیت در جنگ ۱۲ روزه، نشان داد که "تهدید وجودی" میتواند:

- گفتمان انتقادی را به همکاری عملیاتی تبدیل کند.

- نظریه های انتزاعی حاکمیت (مانند سه ضلعی الهی-مردمی-کارگزاری) را عملیاتی نماید.

- سرمایه ی اجتماعی نهفته را به سلاح استراتژیک دفاعی بدل سازد.

اما تداوم این دستاورد، منوط به پرهیز حاکمیت از بازتولید گسلهای پیشین و پاسخگویی به مطالبات معیشتی است.

بخش ۴: زن به مثابه محور همبستگی

۱. مدیریت معنوی و عاطفی خانواده ها

- تثبیت کانون گرم خانوادگی: زنان با حفظ آرامش روانی در شرایط جنگ، کاهش ۴۰٪ درگیری های خانوادگی را بر اساس گزارش اورژانس اجتماعی رقم زدند.

- مدیریت منابع اقتصادی: توزیع عادلانهی مواد غذایی در خانوارها با وجود کمبودها، جلوگیری از هدررفت ۳۵٪ منابع (برپایه آمار وزارت رفاه).

۲. روحیه بخشی به نسل آینده

- خلق فضای امن روانی: مادران با تبدیل پناهگاه های خانگی به "فضاهای آموزشی-تفریحی" برای کودکان، اضطراب جنگ را به فرصت مهارت آموزی تبدیل کردند.

- تداوم تحصیل: آموزش دروس به کودکان توسط مادران ، تضمین تداوم ۹۲٪ی آموزش (سند وزارت آموزش و پرورش).

۳. حضور در خط مقدم بهداشت و درمان

- پایداری در بیمارستان ها: ۸۵٪ کادر درمان زن (پرستاران، پزشکان، بهیاران) علیرغم بمباران ها در محل خدمت باقی ماندند و خدمات حیاتی ارائه دادند.

- مراقبت از مجروحان: شب زنده داری مادرانه برای نگهداری از کودکان مجروح در بخش های ICU، کاهش ۳۰٪ی مرگ ومیر را موجب شد (گزارش سازمان بهداشت جهانی).

۴. اقتصاد مقاومتی در خانوار

- بهینه سازی مصرف: برنامه ریزی هوشمندانه برای استفاده از ذخایر غذایی ، تضمین امنیت غذایی ۱۵ روزه در ۷۸٪ خانواده ها.

- مدیریت منابع : مدیریت اقتصاد خانواده و نگاه آینده نگر در صورت ادامه جنگ .

۵. نقش محوری در وحدت ملی

- پیوند نسل ها: مادران با نقل خاطرات دفاع مقدس برای جوانان، تداوم گفتمان مقاومت را تضمین کردند.

- کاهش شکاف های اجتماعی: میزبانی زنان از خانواده های مختلف در پناهگاه های خانگی (حتی با تفاوت های فکری)، الگوی عملی "وحدت در تنوع".

پیوست حاشیه ای ایجاد شده برای زن در دفاع 12 روزه از ایران : بازتعریف شعار «زن، زندگی، آزادی» در گفتمان جنگ

۱. زن: معمار پایداری

- الگوی جدید: زنان ایران ثابت کردند "قدرت زن" نه در شعارهای سیاسی، بلکه در مدیریت عینی بحران معنا می یابد.

- آمار گویا: ۹۱٪ مردم در نظرسنجی ISPA، "مادران" را موثرترین گروه در حفظ امید جامعه دانستند.

۲. زندگی: از فردیت به جمع گرایی

- تحول معنایی: "زندگی" در گفتمان زن ایرانی، نه مصرفگرایی غربی بلکه "صیانت از حیات جمعی" تعریف شد:

نمونه: مادرانی که به کودکان و افراد آسیب دیده در جنگ با تمام توان کمک کردند.

۳. آزادی: رهایی از گفتمان تقلیدی

- پاسخ عملی به شعار: زنان نشان دادند آزادی حقیقی = رهایی از سلطه ی خارجی است:

- شهادت و ایثار زنان ایرانی در کنار مردان نماد "آزادی انتخاب" در دفاع از استقلال ملی.

۴. مثلث راهبردی بومی

> "زن → محور تاب آوری | زندگی → حفظ کرامت انسانی | آزادی → استقلال ملی"

این الگو در قطعنامه ی پایانی "همایش مادران مقاومت" (تیر ۱۴۰۴) تصویب شد.

۵. دستاورد ماندگار

- تولد گفتمان "زن محور تاب آوری": ترکیب هویت مذهبی، مسئولیت پذیری مادرانه و دفاع از وطن.

- بازتعریف ارزش ها: جامعه ی جهانی در گزارش یونسکو (ژوئیه ی ۲۰۲۵) از الگوی زنان ایران به عنوان "پارادایم جدید توانمندسازی" یاد کرد.

زن، قلب تپنده ی همبستگی : جنگ ۱۲ روزه اثبات کرد:

- زنان نه با شعارهای سیاسی، بلکه با مسئولیت پذیری در خانواده و جامعه هویت خود را ساختند.

- "حیات اجتماعی" در گرو مدیریت زنان است، نه تقلید از الگوهای بیگانه.

- سرمایه ی اجتماعی زنان بزرگ ترین دستاورد ملی برای عبور از بحران های آینده است.

نتیجه گیری و پیشنهادات علمی پژوهش :

۱. یافته های کلیدی

جنگ ۱۲ روزه ثابت کرد در حوزه سرمایه ی اجتماعی باید گفت که این سرمایه :

- کارکرد دوگانه دارد: هم به عنوان سلاح دفاعی (تقویت تاب آوری) و هم سرمایه ی توسعه ای (پایه ریزی اقتصاد مقاومتی).

- در شرایط تهدید وجودی، گسل های داخلی ۸۷٪ کاهش می یابد (برپایه شاخص شکاف اجتماعی مرکز پژوهش های مجلس).

- زنان با مدیریت معنوی خانواده ها و خط مقدم بهداشت، کاتالیزور وحدت هستند.

۲. چارچوب نظری: مدل ICM

نظریه ی «همبستگی چرخه ای ایرانی» (Iranian Cyclical Model - ICM) را می توان براساس سه اصل طراحی کرد:

📷

۳. پیشنهادات علمی راهبردی

الف) نهادسازی (سطح کلان)

1-تشکیل شورای عالی پایش سرمایه ی اجتماعی:

• ترکیب: جامعه شناسان، نمایندگان گروه های مرجع، روحانیون.

• وظیفه: اندازه گیری فصلی شاخص های وحدت بخش (اعتماد نهادی، مشارکت مدنی).

2- صندوق توسعه ی مشارکت های مردمی:

• تامین ۳۰٪ منابع از محل عوارض کالاهای لوکس.

• اولویت دهی به پروژه های تعاونی های زنان.

ب) آموزش (سطح میانی)

3- گنجاندن مفاهیم اقتصاد مقاومتی در کتب درسی:

• طراحی «کتاب کار تاب آوری» برای مقطع متوسطه.

• ایجاد رشته ی دانشگاهی «مدیریت بحران اجتماعی».

4- طرح ملی مهارت افزایی خانواده ها:

• آموزش اصول مدیریت منابع در بحران (بهینه سازی مصرف، کمک های اولیه روانی).

ج) فناوری (سطح خرد)

5- اپلیکیشن «هم ظرفیت»:

• نقشه ی واقعیت افزوده برای شناسایی مراکز امداد مردمی.

• سیستم امتیازدهی به مشارکت های اجتماعی (تبدیل به تسهیلات بانکی).

6- پلتفرم «شبکه ی مادران»:

• اشتراک گذاری الگوهای مدیریت بحران خانوادگی.

۴. هشدارهای علمی

- تورم می تواند ۶۸٪ از سرمایه ی اجتماعی را ظرف ۶ ماه تخریب کند (پژوهش دانشگاه تهران).

- بازتولید گفتمان های قطبی در فضای مجازی، مهم ترین تهدید برای وحدت پساجنگی است.

۵. الگوی جهانی سازی ICM

- ارائه ی مدل ICM به عنوان راهکار جوامع چندپاره در:

• کنفرانس بین المللی «جامعه شناسی جنگ» (لاهه ۲۰۲۶).

• گزارش ویژه ی یونسکو با عنوان «تاب آوری اجتماعی در بحران ها».

جمع بندی نهایی:

«سرمایه ی اجتماعی جنگ ۱۲ روزه، میراث ملموس انقلاب اسلامی است که با تبدیل آن به ساختارهای نهادی پاسخگو، می تواند الگویی برای عبور از بحران های آینده باشد. موفقیت این مدل منوط به پرهیز از شعارزدگی و تمرکز بر سه محور است:

> ۱. عدالت (توزیع عادلانه ی منابع)

> ۲. شفافیت (پاسخگویی نهادها)

> ۳. مردمی سازی (واگذاری قدرت به سطوح محلی)»

نظریه پردازی پایانی:

"مدل همبستگی ایرانی" (Iranian Cohesion Model) به عنوان الگویی جهانی برای جوامع چندقطبی تحت تهدید خارجی، قابلیت ارائه به مجامع بین المللی را دارد.

منابع :

الف) منابع مکتوب

۱. دفتر مطالعات اجتماعی مرکز پژوهش های مجلس (۱۴۰۴). گزارش سرمایه اجتماعی در جنگ ۱۲ روزه.

۲. سنجش، پرویز (۱۳۹۸). جامعه شناسی مقاومت در ایران. انتشارات دانشگاه تهران.

۳. هالیدی، فرد (۱۳۷۹). ایران: دیکتاتوری و توسعه. ترجمه محسن یلفانی.

ب) منابع رسانه ای

۱. آرشیو بیانیه های "اتحادیه نان رایگان" در خبرگزاری تسنیم (خرداد ۱۴۰۴)

۲. مستند "۱۲ روز تا ابدیت" محصول سازمان هنری سپاه (تیر ۱۴۰۴)

۳. گزارش ویژه شبکهPress TV: "Women on the Frontlines" (ژوئن ۲۰۲۵)

ج) منابع علمی

۱. Putnam, R. (2020). Bowling Alone: The Collapse of American Community. Simon & Schuster. (چارچوب نظری)

۲. موسوی زاده، سیدرضا (۱۴۰۳). "سرمایه اجتماعی در جنگ های نامتقارن". فصلنامه مطالعات راهبردی.

۳. داده های نظرسنجی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ISPA) - موج ژوئن ۲۰۲۵