نقش رسانه ها در بحران جنگ ایران و اسرائیل؛جنگ واقعی در میدان یا در ذهن مردم؟

نقش رسانه ها در بحران جنگ ایران و اسرائیل؛ جنگ واقعی در میدان یا در ذهن مردم؟

⸻

چکیده

در جنگ های مدرن، رسانه ها نقش تعیین کننده ای در شکل دهی به درک عمومی از بحران، احساسات اجتماعی و رفتار مردم دارند. مقاله حاضر با تمرکز بر جنگ ایران و اسرائیل، به بررسی نقش رسانه های رسمی، شبکه های اجتماعی، پیام رسان ها و پلتفرم های تصویری در جهت دهی افکار عمومی، تقویت یا کاهش اضطراب اجتماعی، مدیریت شایعات و تولید “جنگ روانی” می پردازد. بر پایه مدل های روان شناسی رسانه و تحلیل گفتمان، این مقاله به دنبال تبیین این نکته است که رسانه ها چگونه می توانند هم ابزاری برای تشویق صلح و هم عاملی برای تشدید تنش باشند.

⸻

۱. مقدمه

با وقوع جنگ ایران و اسرائیل، یکی از نخستین میدان های نبرد، فضای رسانه ای و اطلاعاتی بود. مردم از طریق اخبار تلویزیونی، کانال های تلگرامی، توییتر، اینستاگرام و پیام های تصویری در معرض حجم گسترده ای از اطلاعات قرار گرفتند. این اطلاعات گاه واقعیت داشتند، گاه تحریف شده یا ساختگی بودند. در چنین فضایی، مرز میان واقعیت و ادراک ذهنی مخاطب بسیار باریک می شود.

⸻

۲. تاثیر رسانه ها بر شکل گیری ادراک عمومی

۲.۱. اخبار فوری و اضطراب عمومی

پوشش های لحظه ای حملات، هشدارهای امنیتی، تصاویر هوایی از انفجارها یا موشک ها، گرچه جنبه اطلاع رسانی دارند، اما در صورت عدم رعایت اصول روانی، منجر به اضطراب و ترس جمعی می شوند.

۲.۲. روایت سازی و ساختن دشمن

بسیاری از رسانه ها از “روایت سازی جنگی” استفاده می کنند. آن ها دشمن را به صورت اغراق آمیز خطرناک نشان می دهند یا پیروزی های خودی را به صورت فراواقعی برجسته می کنند. این باعث می شود تحلیل عقلانی جای خود را به هیجان و دشمن سازی دهد.

۲.۳. نابرابری دسترسی به منابع معتبر

در ایران، بسیاری از مردم برای دریافت اطلاعات به منابع غیررسمی مانند کانال های تلگرام یا صفحات اینستاگرامی وابسته اند. این منابع نه تنها کنترل شده نیستند، بلکه گاه منبع تولید شایعات و اطلاعات نادرست هستند که آرامش روانی جامعه را مختل می کنند.

⸻

۳. جنگ روانی؛ سلاح رسانه ای قرن ۲۱

۳.۱. تکنیک های نفوذ روانی

برخی پلتفرم ها از تکنیک هایی مانند انتشار تدریجی شایعه، ایجاد ترندهای ترسناک (مثلا هشتگ های تهدید حمله)، یا پخش تصاویر تحریف شده استفاده می کنند تا ذهن مخاطب را کنترل کنند.

۳.۲. اثرات روانی درازمدت

قرار گرفتن مداوم در معرض محتوای بحران زا می تواند منجر به اختلالات روانی مانند اضطراب مزمن، افسردگی، بی اعتمادی عمومی و ناامیدی اجتماعی شود.

۳.۳. تاثیر بر رفتار جمعی

مطالعات نشان داده اند که شدت گیری پوشش رسانه ای می تواند باعث ایجاد صف های خرید، احتکار خانگی، کوچ دسته جمعی به مناطق امن و حتی ناآرامی های شهری شود.

⸻

۴. نقش رسانه های مسئول در کاهش آسیب روانی جنگ

• تاکید بر واقعیت بدون ایجاد رعب: رسانه ها باید رویدادها را با دقت، بدون هیجان زدگی و در چارچوب تحلیل عقلانی پوشش دهند.

• آموزش سواد رسانه ای عمومی: مردم باید بیاموزند چگونه اطلاعات را تحلیل کنند، منبع آن را بسنجند و در برابر شایعه مقاومت نشان دهند.

• مدیریت بحران اطلاعاتی: نهادهای مسئول باید از طریق ایجاد سامانه های رسمی اطلاع رسانی، امکان دسترسی سریع و دقیق به اطلاعات معتبر را فراهم کنند.

⸻

۵. نتیجه گیری

در جنگ ایران و اسرائیل، رسانه ها نه تنها انتقال دهنده پیام، بلکه خود بخشی از میدان نبرد هستند. آن ها می توانند به تسکین اضطراب اجتماعی کمک کنند یا برعکس، آتش بحران را شعله ور سازند. درک قدرت رسانه و مسئولیت پذیری در قبال سلامت روان جامعه، از مهم ترین وظایف رسانه ها و مخاطبان در عصر جنگ های ترکیبی است.