مددکاری اجتماعی در دوران جنگ | مددکاران اجتماعی چگونه به کمک آحاد مختلف جامعه می شتابند؟
دکتر جواد طلسچی یکتا؛ بنیانگذار رسانه های مددکاری اجتماعی و تاب آوری ایران
چگونه مددکاران اجتماعی به کمک آحاد جامعه می شتابند؟ جنگ و درگیری های نظامی همواره یکی از بزرگ ترین چالش ها برای سلامت روان و ساختار اجتماعی جوامع محسوب می شوند.
آسیب های ناشی از جنگ، علاوه بر صدمات جسمی، تبعات روانی و اجتماعی فراوانی بر جای می گذارند که نیازمند اقدامات تخصصی، هدفمند و فراگیر است.
در چنین شرایط بحرانی، مددکاران اجتماعی به عنوان پیشگامان حمایت های روانی-اجتماعی، نقش بی بدیلی در کاهش آلام انسانی و ارتقای تاب آوری فردی و جمعی ایفا می کنند.
مددکاری اجتماعی؛ پلی میان بحران و بهبودی
مددکاران اجتماعی متخصصانی هستند که با شناخت عمیق از مسائل روانی، اجتماعی و اقتصادی، توانمندسازی افراد و جوامع را در شرایط دشوار تسهیل می کنند.
در دوران جنگ، نقش مددکاران اجتماعی فراتر از یک حرفه معمولی بوده و به یک ضرورت اجتماعی تبدیل می شود تا:
- آلام روانی ناشی از جنگ را کاهش دهند
- حمایت های عاطفی و اجتماعی ارائه کنند
- زمینه بازسازی و بازتوانی اجتماعی را فراهم آورند
حمایت های روانی-اجتماعی چیست؟
حمایت روانی-اجتماعی مجموعه ای از خدمات، برنامه ها و مداخلات است که به افراد و جوامع آسیب دیده در دوران بحران های بزرگ کمک می کند تا:
- هیجانات و استرس های ناشی از بحران را مدیریت کنند
- عزت نفس و اعتماد به نفس خود را بازیابند
- منابع حمایتی خود را بشناسند و به آن دسترسی پیدا کنند
- تاب آوری فردی و اجتماعی خود را افزایش دهند
نقش مددکاران اجتماعی در حمایت روانی-اجتماعی در دوران جنگ
ارزیابی و شناسایی نیازهای روانی-اجتماعی
مددکاران اجتماعی در نخستین گام به ارزیابی دقیق نیازهای روانی، اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی افراد و گروه های آسیب پذیر می پردازند. این ارزیابی شامل:
- شناسایی افراد با آسیب روانی حاد یا مزمن
- تشخیص گروه های در معرض خطر مانند زنان سرپرست خانوار، کودکان بی سرپرست، سالمندان و معلولان
- شناسایی مشکلات معیشتی و فقدان منابع حمایتی
ارائه خدمات مشاوره و حمایت عاطفی
مددکاران با برقراری جلسات فردی و گروهی، به بازسازی روانی افراد کمک می کنند. این خدمات شامل:
- آموزش مهارت های مقابله با استرس و اضطراب
- تسهیل ابراز هیجانات و کاهش تنش های درونی
- ایجاد فضای امن برای گفتگو و حمایت
توانمندسازی خانواده ها و جوامع
با آموزش مهارت های حل مسئله، تقویت روابط خانوادگی و ارتقاء تعاملات اجتماعی، مددکاران اجتماعی به بازسازی شبکه های حمایتی کمک می کنند و تاب آوری اجتماعی را افزایش می دهند.
تسهیل دسترسی به منابع حمایتی
مددکاران به عنوان واسطه میان افراد نیازمند و نهادهای حمایتی عمل می کنند و به تامین منابع مادی، خدمات بهداشتی و درمانی، آموزشی و حمایتی می پردازند.
همکاری با نهادهای دولتی و سازمان های مردم نهاد
مددکاران اجتماعی نقش کلیدی در هماهنگی بین نهادهای مختلف برای ارائه خدمات روانی-اجتماعی و معیشتی ایفا می کنند و به عنوان مشاور در تدوین برنامه های حمایتی عمل می نمایند.
فعالیتهای عملی مددکاران اجتماعی در دوران جنگ
- ایجاد مراکز مشاوره و حمایت روانی در اردوگاه های آوارگان
- برگزاری کارگاه های آموزشی مهارت های زندگی و مقابله با استرس
- حمایت ویژه از کودکان و نوجوانان جهت جلوگیری از آسیب های روانی طولانی مدت
- کمک به بازسازی نقش های اجتماعی و خانوادگی در شرایط آوارگی
- ایجاد گروه های خودیاری و حمایت متقابل در میان آسیب دیدگان
- مشارکت در برنامه های امدادرسانی و توزیع کمک های مادی به خانواده های آسیب دیده
چالش ها و فرصت ها
چالش ها:
- محدودیت منابع و امکانات در مناطق جنگ زده
- آسیب های روانی پیچیده و نیاز به تخصص بالا
- موانع فرهنگی و اجتماعی در پذیرش خدمات روانی
- ناامنی و محدودیت های جغرافیایی
فرصت ها:
- تقویت همکاری میان مددکاران اجتماعی و دیگر متخصصان سلامت روان
- استفاده از فناوری های نوین برای ارائه خدمات از راه دور
- ارتقاء آگاهی عمومی درباره اهمیت سلامت روان در بحران
- توسعه برنامه های تاب آوری فردی و اجتماعی
نتیجه گیری
مددکاران اجتماعی در دوران جنگ، با ایفای نقش چندوجهی خود، پل ارتباطی میان آسیب دیدگان و منابع حمایتی هستند و به افزایش تاب آوری روانی-اجتماعی جامعه کمک می کنند.
توجه به آموزش، حمایت تخصصی و تقویت زیرساخت های مددکاری اجتماعی در بحران های جنگی، کلید پیشگیری از پیامدهای روانی-اجتماعی طولانی مدت و بهبود کیفیت زندگی آسیب دیدگان است.
منابع پیشنهادی برای مطالعه بیشتر:
- WHO. (2020). Mental health and psychosocial support in emergency settings.
- International Federation of Social Workers (IFSW) guidelines on social work in humanitarian crises.
- مقالات تخصصی مددکاری اجتماعی در بحران ها و جنگ ها (مطالعات ایران و جهان)