امنیت زنان؛ از مسئولیت پذیری اجتماعی تا فرهنگ سازی پیشگیرانه
✍️ علیرضا قربانی _ پژوهشگر اجتماعی
در چند روز اخیر خبر تاسف باری در رسانه های عمومی بخصوص فضای مجازی نشر یافت که قلب هر ایرانی را به درد می آورد . الهه حسین نژاد بانوی ایرانی در یک حادثه با نیت سرقت از جانب یک راننده سواری شخصی مورد آزار و اذیت قرار گرفته و به قتل رسید . رسانه های زیادی به انتشار این خبر پرداخته و سعی بر آن داشتند تا فضای امنیت اجتماعی بانوان را در ایران تیره و تار نشان دهند .
در این یادداشت بر آن شدیم تا ابعاد اجتماعی و رسانه ای این حادثه را بررسی کنیم تا با نگاهی بی طرفانه ببینیم که آیا فضای امنیت زنان در ایران تا این حد نا امن است ؟ و چه عواملی می تواند در بهبود شرایط موجود کمک نماید ؟
۱. همه دختران ایران، ناموس این سرزمینند
همان گونه که از فحوای کلام نورانی شهید حاج قاسم سلیمانی(ره) بر می آمد : «همه دختران این سرزمین، دختران ما و ناموس ما هستند.» این جمله، تنها یک شعار نیست، بلکه یک باور عمیق اسلامی-ایرانی است که زن را به عنوان کرامت دارترین عضو جامعه می شناسد. برای مردان غیرت مند ایران، فرقی بین دختران اسیر و شهید دوران دفاع مقدس که دهها نفر شهید می شدند تا کرامت یک دختر خرمشهری حفظ شود ، الهه حسین نژاد، یا حتی مهسا امینی وجود ندارد. هر ظلمی به یک زن، ظلم به همه جامعه است و هر جنایتی، وجدان جمعی را می آزارد.
اما تفاوتی که در نگاه گزینشی رسانه های جهت دار در ترند سازی یک حادثه اجتماعی تلخ وجود دارد در این بین حائز اهمیت است .
بررسی یک حادثه مشابه :
درست یک ماه قبل در اردیبهشت ماه 1404 دختری به نام زهرا امیری که کارشناس صدا وسیما هم بود به قتل رسید و طلا و جواهراتش به سرقت رفت . چرا هیچ یک از خوانندگان این یادداشت از قتل زهرا امیری خبر ندارند و کمپینی برای زهرا امیری راه نیفتاد ؟؟
آیا وجهه رسانه ای زهرا امیری برای ترند شدن قابلیت بیشتری داشت یا الهه حسین نژاد به عنوان یک شهروند عادی ؟
چرا در میان این همه اخبار فقط برخی موارد ترند می شوند و در فضای رسانه ای داغ می شوند ؟؟
آیا دلیلی جز هدف شوم دشمنان قسم خورده مردم ایران برای ایجاد سناریوی آشوب آن هم در مقطع حساس کنونی مذاکرات ایران – امریکا می توان برای این موضوع پیدا کرد ؟
در کنار نگاه به فعالیت های مغرضانه رسانه ای دشمن برای مردم ایران سوال اینجاست: آیاسوار بر موج رسانه های جهت دار شدن و یا حتی محکوم کردن برای ماجرای الهه حسین نژاد کفایت می کند؟ یا باید به دنبال راهکارهایی باشیم که چنین فجایعی تکرار نشوند؟
۲. حوادث تلخ، مختص یک کشور نیست
برخی با بزرگ نمایی رسانه ای برخی حوادث، تصور می کنند که ایران از نظر امنیت اجتماعی در وضعیت بحرانی تری نسبت به کشورهای غربی قرار دارد. اما آمارهای جهانی چیز دیگری می گویند:
- آمریکا: بر اساس گزارش مرکز کنترل جرائم (FBI)، از هر ۶ زن آمریکایی، یک نفر در طول عمر خود مورد تجاوز یا آزار جنسی قرار می گیرد. همچنین، روزانه بیش از ۲۰۰۰ تماس با پلیس در مورد خشونت خانگی ثبت می شود. ( گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO): - گزارش FBI دادههای برنامه UCR (Uniform Crime Reporting))
- اروپا: در فرانسه، هر ۳ روز یک زن توسط شریک زندگی خود به قتل می رسد. در آلمان، سالانه بیش از ۱۰۰ هزار مورد آزار جنسی گزارش می شود. ( گزارش آژانس حقوق بنیادین اتحادیه اروپا (FRA):- سازمان ملل متحد گزارش جهانی سال 2022 درباره قتل زنان)
- سکوت رسانه ای در غرب: در بسیاری از کشورهای اروپایی، انتشار اخبار مرتبط با تجاوز یا خشونت های جنسی با محدودیت های شدید همراه است تا «آبروی اجتماعی» قربانی حفظ شود. اما آیا این سکوت، به معنای حل مسئله است؟
نتیجه: حوادثی مثل ماجرای الهه حسین نژاد در همه جوامع رخ می دهد، اما در ایران به دلیل آزادی نسبی رسانه ها، برخی موارد پررنگ تر دیده می شود، درحالی که در غرب، بسیاری از اخبار مشابه سانسور یا کم اهمیت جلوه داده می شود.
۳. آیا حجاب می تواند امنیت زنان را افزایش دهد؟
یکی از موضوعات مطرح شده درباره الهه حسین نژاد، انتشار عکس های بی حجاب او در فضای مجازی است. بدون قضاوت درباره سبک زندگی افراد، باید پرسید: آیا رعایت حجاب می تواند عاملی بازدارنده در برابر مزاحمت ها باشد؟
- تئوری کاهش ریسک: روانشناسی اجتماعی ثابت کرده که مجرمان معمولا به سراغ اهدافی می روند که در معرض دید و آسیب پذیرتر باشند. حجاب اسلامی، با ایجاد حریم امن برای زن، می تواند به عنوان یک عامل بازدارنده عمل کند.
- تجربه تاریخی: در جوامعی که زنان با پوشش متعادل تر حضور اجتماعی دارند، آمار مزاحمت های خیابانی کاهش یافته است.
اما نکته کلیدی این است که حجاب، تنها بخشی از راهکار است و به تنهایی کافی نیست. اگر جامعه به سمت فرهنگ سازی پیشگیرانه نرود، حتی با وجود حجاب نیز ممکن است خشونت هایی رخ دهد.
۴. راهکارهای پیشنهادی: از اقدامات پلیسی تا فرهنگ سازی
۱. تقویت نظارت بر حمل ونقل عمومی:
- نصب دوربین در خودروهای مسافربری.
- ایجاد سامانه های اضطراری برای گزارش مزاحمت در لحظه.
۲. فرهنگ سازی مردان جامعه:
- آموزش مهارت های احترام به حریم زنان از مدارس.
- تشویق مردان به نقش حمایتی در جامعه.
۳. مسئولیت رسانه ها:
- پرهیز از بزرگ نمایی صرف حوادث و ارائه راهکارهای عملی.
- ترویج الگوهای رفتاری امن برای زنان.
۴. اقدامات اقتصادی:
- کاهش فشار معیشتی که گاه به افزایش جرائم منجر می شود.
- ایجاد اشتغال پایدار برای کاهش بزهکاری.
۵. امنیت زنان، مسئولیت همگانی
حادثه الهه حسین نژاد، یک زنگ خطر است، اما نه فقط برای پلیس یا دولت، بلکه برای همه ما. امنیت زنان زمانی تضمین می شود که:
- مردان غیرت خود را در حمایت از زنان نشان دهند، نه در کنترل آنان. - مسئولین زیرساخت های نظارتی را تقویت کنند.
- رسانه ها به جای هیجان آفرینی، به آموزش بپردازند.
زنان این سرزمین، خواه با حجاب یا بی حجاب، خواه سنتی یا مدرن، خواه مذهبی یا سکولار، همه جزئی از پیکره این ملت هستند و امنیت آنان، شرافت ملی ماست.
به امید روزی که هیچ زنی در این سرزمین، نه در خیابان، نه در تاکسی، و نه در هیچ جای دیگری، احساس خطر نکند.