بازطراحی نور شهری برای سلامت روان و خواب بهتر

بازطراحی نور شهری برای سلامت روان و خواب بهتر

نور شب در شهرهای معاصر دیگر تنها ابزار دیدن نیست، بلکه به یکی از عوامل موثر بر سلامت روان، کیفیت خواب و حتی رفتارهای اجتماعی شهروندان تبدیل شده است. مفهومی نوظهور در طراحی شهری با عنوان «نوردرمانی محیطی» (Environmental Light Therapy) در تلاش است تا جایگزین دیدگاه صرفا عملکردی نورپردازی شهری شود و به تنظیم ریتم شبانه روزی بدن (circadian rhythm) و سلامت روان بپردازد.

تحقیقات نشان داده اند که نورهای مصنوعی سرد و پرشدت در شب باعث کاهش ترشح ملاتونین، اختلال خواب، اضطراب و افسردگی می شوند (Falchi et al., 2016). به همین دلیل، در سال های اخیر در بسیاری از شهرهای پیشرو، از جمله آمستردام، مونترال و استکهلم، موجی از پروژه های نورپردازی شبانه با هدف ایجاد محیطی آرام بخش و ریتمیک آغاز شده است.

در بازطراحی نور شهری، پارامترهایی چون دمای رنگ نور (kelvin)، شدت تابش (lux)، زمان بندی خاموشی، و الگوهای پخش نور بررسی و اصلاح می شود. به عنوان مثال، نورهایی با دمای کمتر از 2700K در فضاهای مسکونی و مسیرهای پیاده باعث القای حس امنیت و آرامش روانی بیشتری می شوند (Kyba et al., 2017). همچنین استفاده از سیستم های هوشمند کنترل نور که با حضور افراد یا ساعات شبانه تنظیم می شوند، هم به کاهش آلودگی نوری کمک می کند و هم مصرف انرژی را کاهش می دهد.

در برخی شهرها، مانند لیون فرانسه، جشنواره های نور به گونه ای طراحی می شوند که حس حضور و تعامل شهروندان با فضای عمومی تقویت شود، بدون آنکه زیست شناسی خواب یا سلامت روان دچار اختلال شود. طراحی نور در چنین پروژه هایی، نه فقط ابزار دید، بلکه ابزاری برای بهداشت روان عمومی است.

در شهرهای ایران نیز با توجه به افزایش بی رویه نورهای شدید در معابر، تابلوهای تجاری و برج های بلند، نیاز فوری به تدوین استانداردهایی جدید در طراحی نور شهری وجود دارد. این استانداردها می توانند بر اساس مدل های موفق جهانی و با توجه به شرایط اقلیمی، فرهنگی و اجتماعی کشور تنظیم شوند.

در نهایت، شهر آینده باید نه فقط روشن، بلکه روشن با دقت، طراحی شده برای تندرستی و آرامش شهروندان باشد. نور، اگر درست طراحی شود، می تواند داروی روان شهر باشد.