لندسکیپ حرارتی: طراحی منظر برای کاهش دمای شهر

لندسکیپ حرارتی: طراحی منظر برای کاهش دمای شهر

در میانه بحران گرمایش جهانی و افزایش دمای شهرها، مفهومی نوین با عنوان «لندسکیپ حرارتی» یا «thermal landscape» در معماری منظر شهری مطرح شده است. این رویکرد تلاش دارد تا با طراحی آگاهانه فضاهای سبز، پوشش های سطحی و جریان باد، دمای محیط شهری را کنترل و تجربه حرارتی شهروندان را بهبود بخشد. به عبارتی، لندسکیپ حرارتی به جای تمرکز صرف بر زیبایی شناسی، بر عملکرد دمایی فضاهای باز تمرکز دارد.

شهرها به ویژه در اقلیم های گرم خشک و نیمه خشک ایران با پدیده جزیره حرارتی شهری (UHI) مواجه اند؛ جایی که دمای شهر تا چند درجه بالاتر از مناطق اطراف است. پوشش آسفالتی، سطوح تاریک، تراکم بالای ساختمان ها و کاهش فضاهای سبز از عوامل اصلی این پدیده اند. طراحی لندسکیپ حرارتی با استفاده از درختان سایه انداز، مسیرهای نفوذپذیر، آب نماهای تبخیری و پوشش گیاهی بومی، این اثرات را به طرز چشمگیری کاهش می دهد (Ziter et al., 2019).

مطالعات نشان می دهد که افزایش فقط 10 درصدی پوشش درختی در محله های شهری می تواند تا 1-2 درجه دمای محیط را کاهش دهد (Armson et al., 2012). انتخاب گونه های مناسب، چیدمان صحیح درختان، و ترکیب آن با مصالح خنک کننده نظیر سنگ فرش های بازتابنده خورشید، نقش حیاتی در این طراحی ها دارد.

در برخی پروژه های نمونه، مانند پارک «Millennium» در شیکاگو یا میدان «Al Shaheed» در کویت، طراحی منظر به گونه ای انجام شده که جریان باد تقویت شود، سطوح تبخیری افزایش یابد، و الگوهای سایه موثر باشند. در ایران نیز شهرهایی نظیر یزد، شیراز و تبریز با بهره گیری از باغ های سنتی، بادگیرهای شهری و درخت کاری های تاریخی، میراثی غنی در زمینه مدیریت حرارتی فضا دارند که می تواند پایه ای برای مدل های نوین باشد.

معماری منظر آینده باید خود را در برابر بحران اقلیمی تجهیز کند؛ نه صرفا با فضای سبز، بلکه با فهمی عمیق از تبادل انرژی، باد، سایه و انسان. لندسکیپ حرارتی، نه یک مد گذرا، بلکه بخشی از برنامه ریزی آب وهوایی شهرهای آینده خواهد بود.