عبدالرزاق لاری فرمانده شجاع ایرانی در حکومت قطب شاهیان هند

معرفی یک فرمانده دلاور لارستانی در قرن هفدهم میلادی

عبدالرزاق لاری: قهرمان مقاومت در قلعه گلکنده هندوستان

چکیده

عبدالرزاق لاری، مشهور به مصطفی خان، یکی از فرماندهان وفادار به سلطنت قطب شاهی در دکن هند بود کهدر واپسین روزهای حیات این حکومت، در برابر امپراتوری مغول و پادشاه مقتدر آن، اورنگ زیب، ایستادگی کرد. در حالی که بسیاری از رجال وقت به طمع جاه و مال به سپاه مغول پیوستند، عبدالرزاق با غیرت و وفاداریمثال زدنی، در کنار شاه خویش ماند و از قلعه گلکنده دفاع کرد. این مقاله با تکیه بر منابع فارسی و انگلیسی،زندگی، نبرد و سرنوشت این چهره برجسته را بررسی می کند.

مقدمه

قرن هفدهم میلادی، دوره ای پرآشوب در تاریخ هند بود. دولت های مستقل منطقه ای چون بهمنیان، عادل شاهیان،و قطب شاهیان یکی پس از دیگری در برابر قدرت گرفتن مغولان سقوط می کردند. یکی از واپسین مقاومت ها دردکن، دفاع جانانه از قلعه گلکنده بود. در این میان، عبدالرزاق لاری نامی است که به نماد وفاداری و ایستادگیدر برابر قدرت مهاجم تبدیل شد.

زندگینامه مختصر

عبدالرزاق لاری اصالتا ایرانی تبار و از سادات لاری بود که به عنوان یکی از فرماندهان ارشد ارتش قطب شاهیدر دکن هند خدمت می کرد. به دلیل شایستگی نظامی و وفاداری، لقب مصطفی خان را از دربار تانه شاه دریافتکرد.

محاصره قلعه گلکنده (۱۶۸۷ میلادی و برابر با ۱۰۹۸ قمری و ۱۰۶۵ خورشیدی )

در سال ۱۶۸۷ میلادی، اورنگ زیب، پادشاه مغول، تصمیم به تسخیر دکن و حذف حکومت قطب شاه گرفت. قلعهگلکنده، با برج و باروی سنگی و تدابیر دفاعی، به کانون مقاومت بدل شد. محاصره این قلعه نزدیک به هشت ماهبه طول انجامید. عبدالرزاق لاری در این دوران، نقش فرمانده اصلی خطوط دفاعی را ایفا کرد.

بر اساس برخی منابع، او در نبردی بیرون از قلعه در ناحیه باغ نگینه مجروح شد اما با وجود زخم سنگین، ازمبارزه دست نکشید. مقاومت قلعه در نهایت نه با شکست نظامی، بلکه با خیانت عبدالله پنی، یکی از سرداران،پایان یافت.

ایستادگی در برابر مغولان

پس از سقوط قلعه، اورنگ زیب برای جلب وفاداری عبدالرزاق، مقام و منصب در دربار پیشنهاد داد؛ اماعبدالرزاق آن را رد کرد و با عزت و سربلندی کنار کشید. او از جمله معدود سردارانی بود که حاضر نشد عزتخود را در برابر قدرت مغول بفروشد.

نتیجه گیری

عبدالرزاق لاری نه تنها فرمانده ای دلیر، بلکه شخصیتی با ایمان، وفادار و ضد استعماری بود. او نماینده نسلیاز ایرانیان مهاجر به هند است که با تکیه بر منش اسلامی، آزادمنشی و وفاداری به اصول، در برابر استبدادایستادند. در تاریخ دکن، نام او هم ردیف با شخصیت های افسانه ای مقاومت جای دارد.

منوچهر عابدی راد خرداد ماه ۱۴۰۴ خورشیدی

منابع و مآخذ

1. Ferishta, Muhammad Qasim. Tarikh-i-Ferishta (History of the Deccan), translated by John Briggs. London: 1829.

2. Sarkar, Jadunath. History of Aurangzeb, Vol. IV. Calcutta: M.C. Sarkar & Sons, 1920.

3. Historic Landmarks of the Deccan. Wikisource. Link

4. Blog: The Siege of Golconda – End of an Era - Hyderabad Story (2017). Link

5. Golkonda Fort: My Communion with History. Blog post by Jyantee (2013). Link

6. پژوهش های دانشگاهی در حوزه تاریخ استعمار هند و نقش ایرانیان مهاجر در دولت های محلیجنوب هند.

1. ع‍ب‍دال‍رزاق لاری ق‍ه‍رم‍ان وف‍ادار و ش‍ج‍اع در ت‍اری‍خ ه‍ن‍د. هندوستان - محمد حسین نخبه الفقهایی