سیاست های تامین کالاهای ضروری "گندم، برنج، روغن" در برخی کشورها

مقدمه

تامین کالاهای ضروری مانند گندم، برنج، و روغن از اولویت های اصلی سیاست گذاری در کشورها، به ویژه در مناطق در حال توسعه است. این کالاها به دلیل نقش حیاتی در امنیت غذایی و معیشت مردم، تحت سیاست هایی مانند تولید داخلی، واردات، ذخیره سازی استراتژیک، و محدودیت های تجاری قرار دارند. با توجه به افزایش قیمت ها و نوسانات جهانی ناشی از بحران هایی مانند جنگ اوکراین از ۲۰۲۲، کشورها رویکردهای متفاوتی برای مدیریت عرضه این کالاها اتخاذ کرده اند.

سیاست های تامین کالاهای ضروری

کشورها برای تامین کالاهای اساسی از ترکیبی از تولید داخلی، واردات، ذخیره سازی، و تنظیم بازار استفاده می کنند. در سال ۲۰۲۲، پس از آغاز جنگ اوکراین، ۳۴ کشور محدودیت های صادراتی بر مواد غذایی و کود اعمال کردند که قیمت گندم، برنج، و روغن را به ترتیب ۹، ۱۲.۳، و ۱۴ درصد افزایش داد. هند با ۳۳ درصد از صادرات برنج و روسیه با ۱۷.۵ درصد از صادرات گندم، با سیاست های محدودکننده، عرضه جهانی را تحت تاثیر قرار داده اند. این اقدامات امنیت غذایی داخلی را تقویت کرده، اما تورم جهانی را تشدید کرده است. ذخیره سازی استراتژیک نیز در کشورهایی مانند چین با بیش از نیمی از ذخایر جهانی غلات در ۲۰۲۳ به عنوان سپری در برابر شوک های عرضه عمل کرده است.

از نظر تحلیلی، این سیاست ها اغلب به نفع منافع ملی طراحی می شوند و همکاری جهانی را تضعیف می کنند. این رویکرد ممکن است در کوتاه مدت مفید باشد، اما در بلندمدت به بی ثباتی بازارهای جهانی منجر می شود، به ویژه برای کشورهایی که به واردات وابسته اند.

مطالعه موردی: ایران

ایران به دلیل تحریم های بین المللی و کاهش منابع آبی، به سیاست های تامین داخلی و واردات وابسته است. گندم به عنوان کالای استراتژیک با یارانه های دولتی و ذخیره سازی مدیریت می شود، اما تولید داخلی حدود ۱۳.۲ میلیون تن در سال ۲۰۲۴ پاسخگوی نیاز ۱۸.۵ میلیون تنی نیست. برنج عمدتا از هند، پاکستان، و تایلند وارد می شود، و روغن به دلیل کمبود دانه های روغنی مانند سویا و کلزا، بیش از ۸۰ درصد به واردات وابسته است. در سال ۲۰۲۴، بندر امام خمینی ۸۵ درصد از کالاهای اساسی را تامین کرد، اما کاهش ذخایر استراتژیک به دلیل خشکسالی و سوءمدیریت، نگرانی هایی را ایجاد کرده است. افزایش قیمت روغن در بازار سیاه تا ۵۰ درصد بالاتر از نرخ رسمی در برخی مناطق نشان دهنده ضعف در توزیع است.

ایران با اتکا بیش از حد به واردات و عدم برنامه ریزی بلندمدت، خود را در برابر شوک های جهانی آسیب پذیر کرده است. سیاست های فعلی بیشتر واکنشی هستند و نیاز به بازنگری اساسی دارند.

مطالعه موردی

چین

چین با هدف خودکفایی ۹۵ درصدی در غلات گندم و برنج، از ذخیره سازی گسترده بیش از ۵۵ درصد ذخایر جهانی در ۲۰۲۴ و سرمایه گذاری در فناوری کشاورزی استفاده می کند. با این حال، وابستگی به واردات روغن به ویژه سویا از برزیل و آرژانتین نشان دهنده ضعف در تنوع تولید داخلی است. این سیاست ها به ثبات داخلی کمک کرده، اما تنش های تجاری با صادرکنندگان را افزایش داده است.

هند

هند با تولید ۱۲۲ میلیون تن برنج در سال ۲۰۲۴، صادرکننده اصلی است، اما محدودیت های صادراتی مانند ممنوعیت صادرات برنج در ۲۰۲۳ برای کنترل قیمت داخلی اعمال کرده است. این سیاست امنیت غذایی داخلی را تقویت کرده، اما قیمت جهانی برنج را تا ۱۵ درصد افزایش داده است.

ایالات متحده

ایالات متحده با صادرات ۲۰ درصد از تولید کشاورزی شامل گندم و روغن سویا و واردات میوه ها، از تجارت آزاد حمایت می کند. سیاست های بیواتانول استفاده از ذرت برای سوخت تقاضای روغن و غلات را افزایش داده و قیمت ها را تحت فشار قرار داده است. این رویکرد به سود صادرکنندگان، اما به ضرر کشورهای واردکننده است.

تحلیل ها نشان می دهد که چین و هند با تمرکز بر خودکفایی، ریسک های جهانی را کاهش داده اند، اما ایالات متحده با تکیه بر بازار آزاد، وابستگی خود را به سیاست های جهانی افزایش داده است.

چالش ها و فرصت ها

چالش ها

نوسانات قیمت: محدودیت های صادراتی و وابستگی به واردات، قیمت ها را بی ثبات کرده است.

مدیریت ضعیف: در ایران، سوءمدیریت ذخایر و توزیع ناعادلانه، بحران ها را تشدید می کند.

تغییرات اقلیمی: خشکسالی و کاهش تولید، تامین را دشوارتر کرده است.

فرصت ها

همکاری منطقه ای: تبادل منابع بین ایران، هند، و پاکستان می تواند ریسک را کاهش دهد.

فناوری: استفاده از کشاورزی هوشمند برای افزایش تولید داخلی.

تنوع: کاهش وابستگی به یک منبع با تنوع بخشی به محصولات.

فرصت اصلی در کنار گذاشتن سیاست های خودمحورانه و حرکت به سمت همکاری جهانی نهفته است، اما این نیازمند اعتمادسازی بین کشورهاست که در شرایط فعلی بعید به نظر می رسد.

نتیجه گیری

سیاست های تامین کالاهای ضروری مانند گندم، برنج، و روغن ترکیبی از تولید داخلی، واردات، و تنظیم بازار است که هر کشور با توجه به شرایط خود آن را اجرا می کند. ایران با چالش های داخلی و چین با استراتژی خودکفایی، رویکردهای متفاوتی دارند. با این حال، بدون همکاری جهانی و مدیریت پایدار منابع، این سیاست ها نمی توانند به طور موثر امنیت غذایی را تضمین کنند. آینده به توانایی کشورها در تعادل بین منافع ملی و جهانی بستگی دارد.

منابع:

 گزارش های سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد FAO, 2023 و تحلیل های بازار جهانی پس از بحران اوکراین World Bank, 2024.

 گزارش های وزارت جهاد کشاورزی ایران 2024 و تحلیل های بازار داخلی از منابع خبری معتبر IRNA, 2024.

 داده های چین از گزارش های وزارت کشاورزی چین 2024.

گزارش های وزارت بازرگانی هند 2024.

گزارش های وزارت کشاورزی آمریکا USDA, 2024.

تحلیل بر اساس روندهای جهانی و گزارش های FAO 2023.