مدیریت دانش چیست؟

مقدمه

مدیریت دانش فرایندی استراتژیک برای شناسایی، خلق، سازمان دهی، ذخیره، اشتراک و کاربرد دانش (صریح و ضمنی) است که به سازمان ها کمک می کند تا بهره وری، نوآوری و مزیت رقابتی را افزایش دهند. در علم اطلاعات و دانش شناسی، مدیریت دانش برای سازمان دهی منابع اطلاعاتی، بهبود دسترسی به دانش و تقویت یادگیری سازمانی حیاتی است.

تعریف مدیریت دانش

مدیریت دانش شامل استراتژی ها، ابزارها و فرآیندهایی برای جمع آوری، سازمان دهی، ذخیره و توزیع دانش در سازمان است. دانش به دو نوع تقسیم می شود:

· دانش صریح: دانش مکتوب و قابل ثبت مانند اسناد، گزارش ها و پایگاه های داده.

· دانش ضمنی: دانش تجربی و شخصی که به سختی قابل انتقال است، مانند مهارت ها و تجربیات.

هدف مدیریت دانش

· بهبود تصمیم گیری و حل مسئله

· تقویت نوآوری و خلاقیت

· کاهش اتلاف منابع (زمان و هزینه)

· حفظ دانش سازمانی در برابر خروج کارکنان

· ارتقای همکاری و یادگیری سازمانی

فرآیندهای اصلی مدیریت دانش

1. خلق دانش: تولید دانش جدید از طریق تحقیق، تجربه و نوآوری.

2. جمع آوری و ذخیره: ثبت دانش صریح در پایگاه های داده و دانش ضمنی از طریق مستندسازی یا داستان سرایی.

3. سازمان دهی: دسته بندی دانش برای دسترسی آسان (مثل سیستم های مدیریت محتوای دیجیتال).

4. اشتراک گذاری: انتقال دانش از طریق آموزش، ابزارهای همکاری (مانند Microsoft Teams) و فرهنگ سازی.

5. کاربرد دانش: استفاده از دانش برای تصمیم گیری، بهبود فرآیندها و حل مسائل.

عوامل کلیدی و چالش ها

1. فرهنگ سازمانی: موفقیت مدیریت دانش به فرهنگ اشتراک گذاری و اعتماد وابسته است. مقاومت کارکنان (به دلیل ترس از کاهش ارزش فردی) یک چالش اصلی است.

2. نقش فناوری: ابزارهایی مانند سیستم های مدیریت دانش (KMS)، هوش مصنوعی، یادگیری عمیق و بلاک چین نقش کلیدی در ذخیره، تحلیل و اشتراک دانش دارند.

3. چالش ها:

o مدیریت دانش ضمنی به دلیل دشواری ثبت.

o یکپارچگی دانش در سازمان های بزرگ.

o حجم عظیم داده ها و ناسازگاری سیستم های فناوری اطلاعات.

o هزینه های اولیه پیاده سازی فناوری های نوین.

مدل های کلیدی مدیریت دانش

1. مدل SECI(نوناکا و تاکه اوچی، 1995): چرخه تبدیل دانش ضمنی به صریح و بالعکس از طریق اجتماعی سازی (انتقال ضمنی)، برون سازی (تبدیل به صریح)، ترکیب (تلفیق دانش صریح) و درونی سازی (یادگیری ضمنی). کاربرد: مستندسازی دانش کتابدارها در کتابخانه های دیجیتال.

2. مدل داونپورت و پروساک (1998): تاکید بر نقش افراد، فناوری و فرهنگ در اشتراک دانش. کاربرد: طراحی سیستم های همکاری در سازمان های دانش محور.

3. مدل بوکوویتز و ویلیامز (2000): چرخه هفت مرحله ای شامل دستیابی، استفاده، یادگیری، اشتراک، ارزیابی، ذخیره سازی و حذف دانش. کاربرد: مدیریت منابع دیجیتال در آرشیوها.

فناوری های نوین در مدیریت دانش

1. هوش مصنوعی (AI):

o تحلیل و استخراج دانش با پردازش زبان طبیعی (NLP) و یادگیری عمیق.

o شخصی سازی دانش با چت بات ها و سیستم های توصیه گر.

o خودکارسازی اشتراک دانش و شناسایی شکاف های دانشی.

o چالش ها: نیاز به داده های باکیفیت و مسائل حریم خصوصی.

2. بلاک چین:

o امنیت و شفافیت با پایگاه های داده غیرمتمرکز.

o مدیریت مالکیت معنوی (مثل ثبت مقالات در کتابخانه های دیجیتال).

o اشتراک گذاری امن دانش بین سازمانی.

o چالش ها: پیچیدگی فنی و پذیرش محدود.

3. کلان داده (Big Data): تحلیل حجم عظیم داده ها برای استخراج دانش جدید و شناسایی الگوها.

بزرگان مدیریت دانش

1. ایکوجیرو نوناکا: خالق مدل SECI، کتاب The Knowledge-Creating Company(1995).

2. توماس داونپورت: نظریه پرداز نقش فناوری در مدیریت دانش، کتاب Working Knowledge (1998).

3. لری پروساک: تاکید بر فرهنگ و شبکه های اجتماعی در اشتراک دانش.

4. پیتر دراکر: مفاهیم سازمان های دانش محور.

5. کارل ویگ: پیشگام در ساختاردهی دانش، کتاب Knowledge Management Foundations.

اندازه گیری موفقیت

موفقیت مدیریت دانش با معیارهایی مانند افزایش بهره وری، کاهش زمان جستجوی اطلاعات (مثلا در کتابخانه های دیجیتال)، میزان مشارکت کارکنان در سیستم های دانش، و تعداد اسناد ثبت شده ارزیابی می شود.

کاربرد در علم اطلاعات و دانش شناسی

مدیریت دانش در مدیریت آرشیوهای دیجیتال، بهبود دسترسی به منابع اطلاعاتی، و اعتبارسنجی داده ها در کتابخانه ها کاربرد دارد.

مثال: استفاده از بلاک چین برای ثبت مالکیت معنوی مقالات یا هوش مصنوعی برای توصیه منابع به کاربران.

جمع بندی

مدیریت دانش فراتر از فناوری، به افراد، فرهنگ و فرآیندها وابسته است. در سازمان های مدرن، به ویژه در علم اطلاعات، مدیریت دانش با استفاده از فناوری های نوین (AI، بلاک چین، کلان داده) و مدل های معتبر (SECI، داونپورت، بوکوویتز) به تحول دیجیتال و ایجاد سازمان های یادگیرنده کمک می کند. برای مصاحبه دکتری، تاکید بر کاربرد مدیریت دانش در نوآوری، تصمیم گیری و مدیریت منابع اطلاعاتی، همراه با مثال های ملموس (مثل کتابخانه های دیجیتال)، پاسخ های شما را حرفه ای تر می کند.

نوشته شده توسط : زهرا رازقی فر

razeghifarz@gmail.com

کانال یوتیوب من در حوزه هوش مصنوعی

https://www.youtube.com/@AIJourneyir