آثار سوء نگاه حرام و چشم چرانی بر روابط زوجین و برخی راهکارهای درمانی

آثار سوء نگاه حرام و چشم چرانی بر روابط زوجین و برخی راهکارهای درمانی

نویسنده: وحید نژدساعی

مقدمه

نگاه حرام و چشم چرانی یکی از عوامل تهدیدکننده سلامت روابط زناشویی است که می تواند پیامدهای مخرب روحی، روانی، اخلاقی و اجتماعی به همراه داشته باشد. بر اساس آموزه های دینی و روان شناختی، این رفتار نادرست می تواند به طور مستقیم و غیرمستقیم بر زندگی مشترک تاثیر منفی بگذارد. برخی از مهم ترین آثار سوء آن عبارتند از:

۱. تضعیف عشق و صمیمیت بین زوجین

• نگاه به نامحرم، به تدریج باعث کاهش علاقه و دلبستگی زوجین به یکدیگر می شود.
• مقایسه های ذهنی بین همسر و افراد دیگر، احساس نارضایتی و حقارت را در رابطه افزایش می دهد.
• امام صادق (علیه السلام): «النظره سهم من سهام ابلیس مسموم، من ترکها لله عز و جللا لغیره اعقبه الله ایمانا یجد طعمه»؛ نگاه، تیری زهرآلود از تیرهای شیطان است. هر کس از این نگاه به خاطر خداوند، بگذرد، خداوند، به وی ایمانی می بخشد که لذتش را بچشد. (کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۴، ص ۱۸، ح ۴۹۶۹؛ کتابخانه احادیث شیعه: https://www.hadithlib.com).

۲. افزایش تنش های خانوادگی و کاهش اعتماد

• چشم چرانی می تواند به بی اعتمادی و سوءظن در رابطه منجر شود.
• همسری که متوجه این رفتار شود، احساس ناامنی کرده و ممکن است واکنش های تند عاطفی نشان دهد.
• قرآن کریم می فرماید: «... ولا تتبعوا خطوات الشیطان انه لکم عدو مبین»؛ ... و از گام های شیطان پیروی نکنید؛ زیرا او نسبت به شما دشمنی آشکار است. (بقره: ۱۶۸، ترجمه استاد حسین انصاریان؛ دانشنامه اسلامی: https://wiki.ahlolbait.com).

۳. کاهش رضایت جنسی و اختلال در زندگی زناشویی

• نگاه های حرام، ذهن را به سمت تخیلات ناسالم سوق داده و از لذت رابطه مشروع می کاهد.
• این امر ممکن است به سردمزاجی، بی میلی جنسی یا حتی خیانت منجر شود.
• پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: «لکل عضو من ابن آدم حظ من الزنا: العین زناها النظر»؛ برای هر عضوی از اعضای آدمیزاد بهره ای از زناست، زنای چشم هم چشم چرانی است. (جامع الاخبار، ص ۴۰۸؛ کتابخانه احادیث شیعه: https://www.hadithlib.com).

۴. آسیب های روحی و روانی

• حسرت، اضطراب و احساس گناه از پیامدهای روانی نگاه حرام است.
• امام علی (علیه السلام) می فرماید: «من اطلق ناظره اتعب حاضره، من تتابعت لحظاته دامت حسراته»؛ کسی که [عنان] چشم خود را رها کند، زندگی اش را به زحمت اندازد؛ کسی که نگاه هایش پیاپی باشد حسرت هایش ادامه می یابد. (بحار الانوار: ج ۳۳، ص ۳۸، ح ۱۰۴؛ کتابخانه احادیث شیعه: https://www.hadithlib.com).
• این حالت می تواند به افسردگی و کاهش آرامش فردی و خانوادگی بینجامد.

۵. تهدید بنیان خانواده و افزایش احتمال طلاق

• وقتی یکی از زوجین (یا هر دو) به صورت مداوم به نامحرم نگاه کنند، به تدریج از ارزش های اخلاقی و تعهدات زناشویی فاصله می گیرند.
• این رفتار ممکن است به مرور باعث سردی رابطه، کاهش محبت و در نهایت جدایی شود.
• قرآن کریم هشدار می دهد: «ولا تقربوا الزنا ۖ انه کان فاحشه وساء سبیلا»؛ و نزدیک زنا نشوید که کاری بسیار زشت و راهی بد است. (اسراء: ۳۲، ترجمه استاد حسین انصاریان؛ دانشنامه اسلامی: https://wiki.ahlolbait.com).

۶. بازداشتن از یاد الهی

• چشم چرانی گناهی است که باعث دوری از خدا می شود.
• امام علی (علیه السلام): «لیس فی البدن شیء اقل شکرا من العین، فلا تعطوها سولها فتشغلکم عن ذکر الله عز و جل»؛ در بدن عضوی کم سپاس تر از چشم نیست. پس، خواهش آن را برآورده نسازید که شما را از یاد خداوند عز و جل باز می دارد. (الخصال: ج ۱۰، ح ۶۲۹؛ کتابخانه احادیث شیعه: https://www.hadithlib.com).
• زندگی ای که از معنویت خالی باشد، با اختلافات و ناآرامی های بیشتری روبه رو خواهد شد.

برخی راهکارهای پیشگیری و درمان چشم چشرانی

۱. غض بصر (فروگیری نگاه) – همان گونه که قرآن در سوره نور (آیات ۳۰-۳۱) دستور می دهد، «قل للمومنین یغضوا من ابصارهم ویحفظوا فروجهم ۚ ذلک ازکی لهم ۗ ان الله خبیر بما یصنعون (۳۰) وقل للمومنات یغضضن من ابصارهن ویحفظن فروجهن ولا یبدین زینتهن الا ما ظهر منها ۖ ولیضربن بخمرهن علی جیوبهن ۖ ولا یبدین زینتهن الا لبعولتهن او آبائهن ... (۳۱)». (نور، ۳۰ و ۳۱، دانشنامه اسلامی: https://wiki.ahlolbait.com).).

امام علی (علیه السلام) راهکار غلبه بر خواهش های نفسانی را همین مطلب دانسته و می فرمایند: «نعم صارف الشهوات غض الابصار»؛ فروهشتن چشم ها چه نیکو بازدارنده ای است از خواهش های نفسانی. (غرر الحکم و درر الکلم، ح ۹۹۲۴؛ کتابخانه احادیث شیعه: https://www.hadithlib.com).

و در جای دیگری ایشان علیه السلام به یکی از ثمرات غض بصر اشاره می فرمایند: «من غض طرفه اراح قلبه»؛ هر کس چشم خود را [از نامحرم] فرو بندد، قلبش راحت می شود. (غررالحکم، ح ۹۱۲۲؛ کتابخانه احادیث شیعه: https://www.hadithlib.com).

۲. توجه به حضور خدا – یادآوری اینکه «یعلم خائنه الاعین وما تخفی الصدور»؛ [او] چشم هایی را که به خیانت [به نامحرمان] می نگرد و آنچه را سینه ها پنهان می دارند، می داند. (غافر: ۱۹، ترجمه استاد حسین انصاریان؛ دانشنامه اسلامی: https://wiki.ahlolbait.com.

سپس در اثر خویشتن داری از نگاه حرام، شیرینی ایمان به خداوند در دلش پدیدار می شود. چنانچه رسول پاکی (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: «النظر سهم مسموم من سهام ابلیس ، فمن ترکها خوفا من الله اعطاه الله ایمانا یجد حلاوته فی قلبه»؛ نگاه کردن، یکی از تیرهای زهر آلود ابلیس است. پس، هرکه از ترس خدا چشم خود را [از نا محرم] فرو بندد خداوند به او ایمانی عطا فرماید که حلاوت آن را در دلش بیابد. (بحار الانوار: ج ۳۴، ص ۳۸، ح ۱۰۴؛ کتابخانه احادیث شیعه: https://www.hadithlib.com).

۳. تقویت معنویت و اخلاق – با توجه نماز و خواندن قرآن و دعا، استغفار و شرکت در جلسات مذهبی. و این عبادات خالصانه و نیز پرهیز نگاه حرام، موجب نجات انسان در آخرت می شود، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: «کل عین باکیه یوم القیامه الا ثلاث اعین: عین بکت من خشیه الله، و عین غضت عن محارم الله ، و عین باتت ساهره فی سبیل الله»؛ هر چشمی در روز قیامت، گریان است، مگر سه چشم: چشمی که از ترس خداوند متعال بگرید، چشمی که از نگاه به حرام های خدا بسته شود و چشمی که در راه خدا، شب بیدار باشد. (من لایحضره الفقیه: ج ۱، ص ۳۱۸، ح ۹۴۲؛ کتابخانه احادیث شیعه: https://www.hadithlib.com).

۴. پرهیز از محیط های تحریک کننده – کاهش حضور در فضاهایی که احتمال نگاه حرام را افزایش می دهد. باید توجه داشت که فضای مجازی آلوده از مصادیق این محیطهای تحریک کننده است.
۵. مشاوره و خودسازی – در صورت ابتلا به این مشکل، از راهنمایی های روان شناختی و مشاوره دینی و مذهبی بهره ببرید.

حق چشم در رساله حقوق امام سجاد (علیه السلام)

طبق بیان امام سجاد (علیه السلام) حق چشم، هم پرهیز از نگاه حرام است و «و اما حق بصرک فغضه عما لا یحل لک» و هم جلوگیری از رها سازی چشم «و ترک ابتذاله»؛ ابتذال چشم، رها شدن چشم، بیهوده نگاه کردن باید ترک شود، بین این دو نیز فرق است. میگوید چشم را رها نکنید «الا لموضع عبره» مگر در جایی که موجب عبرت باشد، موضع عبره به چه منظوری؟ منظور را نیز توضیح می‎دهد «تستقبل بها بصرا او تستفید بها علما فان البصر باب الاعتبار» برای ارتقاء بینش یا دانش، بصیرت و آگاهی برای بالا بردن بینش و دانش.

نمونه ‎ای از نگاههای عبرت آموز

حال آن مواضع عبرت که توصیه شده اگر نگاهی میخواهد صورت بگیرد به آن مواضع و جایگاهها باشد کجاست؟ چند مورد را خدمتتان را عرض میکنم. مثلا؛ نگاه به قرآن کریم، نگاه به پیامبر و اهل بیت (علیهم السلام) و آثار ایشان، نگاه محبت آمیز به پدر و مادر و نگاه محبت آمیز به فرزند و همسر، نگاه به عالمی که تو را به یاد خداوند می اندازد، نگاه به کعبه، نگاه به برادر دینی در راستای مودت الهی، نگاه به مخلوقات خداوند، اینها همه مواضع عبرت است، این چشم را به جای اینکه رها کنیم و همینطور برای خودش بچرخد و هرکاری دلش خواست بکند، به اینها که مواضع عبرت است بنگرد. (مقاله «حق چشم – نمونه‎ای از نگاههای عبرت آموز»؛ جلسه ۷۹، مورخه ۱۴۰۱/۰۹/۳۰، پایگاه اطلاع رسانی استاد سید مجتبی نورمفیدی؛ https://m-noormofidi.com).

نتیجه گیری

چشم چرانی و نگاه حرام، آفتی خطرناک برای زندگی زناشویی است که می تواند به تدریج عشق، اعتماد و آرامش را از بین ببرد. با رعایت دستورات دینی و تقویت ایمان، می توان از این گناه دوری کرد و زندگی سالم و پایدارتری داشت.

منابع

1. کتاب من لا یحضره الفقیه: ج ۴، ص ۱۸، ح ۴۹۶۹؛ کتابخانه احادیث شیعه: https://www.hadithlib.com.
2. قرآن کریم، بقره: ۱۶۸، ترجمه استاد حسین انصاریان؛ دانشنامه اسلامی: https://wiki.ahlolbait.com.
3. جامع الاخبار، ص ۴۰۸؛ کتابخانه احادیث شیعه: https://www.hadithlib.com.
4. بحار الانوار: ج ۳۳، ص ۳۸، ح ۱۰۴؛ کتابخانه احادیث شیعه: https://www.hadithlib.com.
5. قرآن کریم، اسراء: ۳۲، ترجمه استاد حسین انصاریان؛ دانشنامه اسلامی: https://wiki.ahlolbait.com.
6. الخصال: ج ۱۰، ح ۶۲۹؛ کتابخانه احادیث شیعه: https://www.hadithlib.com.
7. قرآن کریم، سوره نور (آیات ۳۰-۳۱)؛ دانشنامه اسلامی: https://wiki.ahlolbait.com.
8. غرر الحکم و درر الکلم، ح ۹۹۲۴؛ کتابخانه احادیث شیعه: https://www.hadithlib.com.
9. قرآن کریم، سوره غافر، ۱۹، ترجمه استاد حسین انصاریان؛ دانشنامه اسلامی: https://wiki.ahlolbait.com.
10. بحار الانوار: ج ۳۴، ص ۳۸، ح ۱۰۴؛ کتابخانه احادیث شیعه: https://www.hadithlib.com.
11. من لایحضره الفقیه: ج ۱، ص ۳۱۸، ح ۹۴۲؛ کتابخانه احادیث شیعه: https://www.hadithlib.com.
12. مقاله «حق چشم – نمونه‎ای از نگاههای عبرت آموز»؛ جلسه ۷۹، مورخه ۱۴۰۱/۰۹/۳۰، پایگاه اطلاع رسانی استاد سید مجتبی نورمفیدی؛ https://m-noormofidi.com.

نویسنده: وحید نژدساعی ابدیان

کارشناسی ارشد کلام اسلامی