آموزش مهارت مدیریت زمان به کودکان با تاکید بر آیات قرآن و روایات اهل بیت (علیهم السلام)
آموزش مهارت مدیریت زمان به کودکان با تاکید بر آیات قرآن و روایات اهل بیت (علیهم السلام)
نویسنده: وحید نژدساعی
مقدمه
مدیریت زمان یکی از مهارتهای اساسی زندگی است که آموزش آن از کودکی بسیار اهمیت دارد. در منابع دینی ما (قرآن و روایات اهل بیت علیهم السلام) تاکیدات فراوانی بر ارزش زمان و ساعات عمر و استفاده صحیح از آن شده است.
مفاهیم پایه برای کودکان
۱. زمان نعمت خداوند (مفهوم قرآنی)
- آیه آموزشی: «والعصر (۱) ان الانسان لفی خسر (۲) الا الذین آمنوا و عملوا الصالحات و تواصوا بالحق و تواصوا بالصبر (۳)»
معنی ساده: به روزگار سوگند. همانا انسان در خسارت است. مگر آنان که ایمان آورده و کارهای نیک انجام داده و یکدیگر را به حق و استقامت سفارش می کنند. (سوره عصر، آیه ۱-۳، ترجمه استاد محسن قرائتی؛ تفسیر نور؛ جلد ۱۰ - صفحه ۵۸۵؛ دانشنامه اسلامی: https://wiki.ahlolbait.com).
پیام: زمان با ارزش است و اگر از آن خوب استفاده نکنیم، ضرر می کنیم.
۲. مسئولیت در قبال زمان (مفهوم روایی)
- حدیث آموزشی: امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «الفرصه تمر مر السحاب ،فانتهزوا فرص الخیر»؛ فرصت، چون ابر می گذرد. پس، فرصتهای کار خوب را غنیمت شمرید. (نهج البلاغه، حکمت ۲۱؛ کتابخانه احادیث شیعه:https://www.hadithlib.com).
فعالیت: از کودک بخواهید نقاشی ابری بکشد که در آسمان حرکت می کند.
روشهای عملی آموزش مدیریت زمان
۱. تقسیم زمان بر اساس سنت اسلامی
- برنامه روزانه بر اساس اوقات نماز:
صبح (بعد از نماز صبح تا طلوع آفتاب): زمان یادگیری
ظهر (بعد از نماز ظهر): استراحت و ناهار
عصر: بازی و فعالیتهای خلاقانه
مغرب و عشاء: زمان با خانواده و مرور روز (محاسبه کارهای روزانه)
۲. استفاده از ابزارهای ساده
- تقویم قمری: آموزش ماههای قمری و مناسبتهای اسلامی
- ساعت نماز: ساخت ساعتهای کاغذی و نمایش اوقات شرعی
۳. الگوگیری از سیره معصومین (علیهم السلام)
- داستانهای زندگی معصومین مانند امام ششم حضرت جعفر صادق (علیه السلام): چگونه ایشان زمان خود را بین عبادت، آموزش و کار تقسیم می کردند.
بازیها و فعالیتهای آموزشی
۱. مسابقه "سحرخیز کوچولو": تشویق به بیداری در سحر و نماز صبح
۲. بازی "فرصت طلایی": استفاده از ساعت شنی برای انجام کارها در زمان محدود
۳. نقاشی "کارهای من در ۲۴ ساعت": تقسیم بصری زمان
توصیه های تربیتی بر اساس روایات اهل بیت (علیهم السلام)
- امام کاظم (علیه السلام): «اجتهدوا فی ان یکون زمانکم اربع ساعات : ساعه لمناجاه الله ، وساعه لامر المعاش ، وساعه لمعاشره الاخوان والثقات الذین یعرفونکم عیوبکم ، ویخلصون لکم فی الباطن ، وساعه تخلون فیها للذاتکم فی غیر محرم»؛تلاش کنید زمانتان چهار بخش باشد: زمانی برای راز و نیاز با خداوند؛ زمانی برای تامین معاش؛ و زمانی برای معاشرت با برادران مورد اعتماد، تا عیب هایتان را به شما بشناسانند و برای شما در امور پنهان، خیرخواهی کنند؛ و زمانی برای خوشی های حلال. (تحف العقول، ص ۴۰۹، کتابخانه احادیث شیعه: https://hadithlib.com).
- امام موسی کاظم (علیه السلام) می فرمایند: "سعی کنید زمانهای شما چهار بخش باشد..."
۱. زمان مناجات با خدا
۲. زمان تامین معاش
۳. زمان معاشرت با برادران مورد اعتماد
۴. زمان لذتهای حلال - برای کودکان می توان این تقسیم را ساده کرد:
۱. زمان عبادت (نماز، دعا)
۲. زمان یادگیری
۳. زمان بازی و استراحت
۴. زمان کمک به دیگران
نتیجه گیری
با استفاده از آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت (علیهم السلام) می توان مدیریت زمان را به گونه ای به کودکان آموزش داد که هم جنبه عملی داشته باشد و هم پشتوانه دینی. کلید موفقیت در این است که این آموزشها را در قالب بازی، داستان و فعالیتهای جذاب ارائه دهیم و خود به آن عامل باشیم.
منابع:
- قرآن کریم، سوره عصر، آیه ۱-۳، ترجمه استاد محسن قرائتی؛ تفسیر نور؛ جلد ۱۰ - صفحه ۵۸۵؛ دانشنامه اسلامی: https://wiki.ahlolbait.com.
- نهج البلاغه، حکمت ۲۱؛ کتابخانه احادیث شیعه:https://www.hadithlib.com.
- تحف العقول، ص ۴۰۹، کتابخانه احادیث شیعه: https://hadithlib.com.
طلبه سطح سه رشته تبلیغ و معارف اسلامی
(تربیت کودک و نوجوان)