استاد سیدعلاءالدین سجادی

استاد میرزا سید علاءالدین فرزند میرزا سید نجم الدین و نوه ی میرزا سید عصام الدین و نتیجه ی میرزا سید محی الدین (عموی مرحوم نظام الاسلام سنندجی) و از سادات سجادی هستند. در سال ۱۲۸۵ در محله قطارچیان شهر سنندج دیده به جهان گشودند. نسب اجدادشان به امام سجاد نبیره ی عبدالمطلب (پدربزرگ پیامبر ص) که ملقب به زین العابدین بودند میرسد. از طریق مادر امام صادق هم نسبشان به حضرت ابوبکر (رض) میرسد. (امام صادق بن ام فروه بنت قاسم بن محمد بن حضرت ابوبکر)

 ایشان در دوران کودکی خود پیش پدر بزرگوار و در ایام نوجوانی در مدارس سنندج به تحصیل پرداختند. در دوره جوانی علیرغم مشقت فراوان در سال ۱۳۰۵ برای تکمیل تحصیلات آیینی خود به شهر سلیمانیه رفتند و در مسجد حاج ملا رسول دیلیژه به عنوان فقیه سکنی گزیده اند. در سال ۱۳۱۶ علوم اسلامی را به پایان رسانده اند و در زبان عربی نیز به درجه استادی رسیده اند پس از آن به عنوان امام جماعت مسجد نعیمه خاتون به شهر بغداد سفر کرده اند. 

در طول جنگ جهانی دوم به کار روزنامه نگاری پرداخته اند. در همین زمینه مدیریت نشریات گلاویژ و نظار را به عهده داشته اند. در سال ۱۳۳۷ در کالج زبان کردی دانشگاه بغداد به عنوان استاد پذیرفته شدند و تا سال ۱۳۵۲ در کنار اشتغال به کار های دیگر در همین منصب باقی ماندند. در سال ۱۳۴۸ به عنوان وزیر اوقاف انتخاب و تا سال ۱۳۵۶ به همین کار اشتغال داشته اند.

پس از بازنشستگی همه توان خود را در زمینه ادبیات کردی به کار گرفتند اما وفات پسر بزرگشان تاثیری عمیقی بر ایشان به عنوان یک روزنامه نگار داشت.
همزمان با سکنی گزیدن مرحوم سجادی در بغداد، ابراهیم احمد مشغول راه اندازی مجله گلاویژ بود؛ اما به دلیل مشغله فراوان مدیریت این نشریه را به عهده سید علاءالدین گذاشتند.
کار مدیریت نشریه گلاویژ تجربه ای نو و نقطه تحولی در زندگی استاد سجادی است. به دلیل کار در نشریه گلاویژ منابع زیادی از ادبیات کردی را جمع آوری می کنند و در زمینه ادبیات و فولکلور کردی به استادی بی بدیل تبدیل می شوند.
محل کار استاد سجادی اتاقشان در مسجد بود، بیشتر وقت خود را در اتاقشان به سر می برده و با قلم و کاغذ سر و کار داشته اند، این روند سبب میشود که به کار روزنامه نگاری اهمیت بیشتری بدهند و در سال ۱۳۲۶ نشریه ای دو زبانه به نام نظار را دایر کند البته محتوای نشریه نظار بیشتر سیاسی و اجتماعی بوده است. ایشان اعجوبه ادبیات کردی بوده و ضمنا یکی از نویسندگان پرکار کرد بودند. مرحوم میرزا علاءالدین سجادی دستی در نوشتن داستان کوتاه داشته اند و در رشد و پیشرفت داستان نویسی کردی نیز بی تاثیر نبوده اند. 

نویسنده به نسل اول این سبک تعلق دارند که در بین دو جنگ جهانی اول و دوم ظهور پیدا کرده است. داستان هایشان را در صفحات نشریه گلاویژ (۱۳۱۷ - ۱۳۲۷) به طبع رسانده اند. پس از این داستانها را با عنوان (همیشه بهار) در بغداد و در سال ۱۳۳۸ به چاپ رسانده اند. محتوای داستان های مرحوم میرزا علاءالدین زندگی در جامعه کرد بوده است.

 

از آثار مرحوم میرزا سید علاءالدین در زمینه ادبیات کردی عبارتند از:

1. مێژووی ئەدەبی کوردی، (۱۳۳۰)

کتاب تاریخ ادبیات کرد مهمترین اثر ایشان در زمینه ادبیات کردی به شمار می رود این کتاب بار اول در سال ۱۳۳۰ و بار دوم نیز در سال ۱۳۴۸ چاپ شده است. در این کتاب استاد اطلاعات فراوانی را در زمینه ادبیات کردی از دوران آغازین آن تا صده بیستم گردآوری کرده اند. این کتاب اتفاق بسیار بزرگی در زمینه تاریخ ادبیات به شمار می رفته است.
2. ناوی کوردی، (1۳۳۱)
3. ڕشتەی مرواری، بەرگی یەکەم، (۱۳۳۵)
۴. ڕشتەی مرواری، بەرگی دووەم، (۱۳۳۵)
5. ڕشتەی مرواری، بەرگی سێیەم، (۱۳۳۶)
6. ڕشتەی مرواری، بەرگی چوارەم، (۱۳۴۶)
7. ڕشتەی مرواری، بەرگی پێنجەم، (۱۳۵۰)
8. ڕشتەی مرواری، بەرگی شەشەم، (۱۳۵۷)
9. ڕشتەی مرواری، بەرگی حەوتەم، (۱۳۵۸)
10. ڕشتەی مرواری، بەرگی هەشتەم، (۱۳۶۱) 

یکی از مهمترین آثار (مامۆستا سەجادی) رشتەی مرواری است که در سال ۱۳۳۵ نگارش آن را آغاز کرده و این کار تا سال ۱۳۶۱ به طول انجامیده است این کتاب در ۸ جلد به چاپ رسیده است.
11. گەشتێک لە کوردستاندا، (۱۳۳۴) 

کتاب گشتی در کردستان که در سال ۱۳۳۴ بعد از طی هزاران کیلومتر در خاک کردستان به چاپ رسیده است. نقطه حائز اهمیت این اثر نثر زیبای آن است.
12. شۆڕشەکانی کورد (۱۳۳۷)

 این کتاب در زمینه علوم اجتماعی است و درباره جنبشهای کرد و تاریخ جنبش های کرد بوده و در سال ۱۳۳۷ در بغداد چاپ شده است.
13. هەمیشە بەهار (۱۳۳۸)
14. دەستوور و فەرهەنگی زمانی کوردی، (۱۳۳۹) 

 دستور و فرهنگ زبان کردی در شهر بغداد و در سال ۱۳۳۹ به چاپ رسیده است.
15. ئەدەبی کوردی و لێکۆڵینەوەی ئەدەبی کوردی، (۱۳۴۶) 

کتاب ادبیات کردی و پژوهشی بر آن در شهر بغداد و در سال ۱۳۴۶ به چاپ رسیده است.
16. نرخ شناسی، (۱۳۴۸) 

نرخ شناسی که این کتاب هم در شهر بغداد و در سال ۱۳۴۸ به چاپ رسیده است.
17. دوو چامەکەی نالی و سالم، (۱۳۵۱) 

این کتاب در شهر بغداد و در سال ۱۳۵۱ به چاپ رسیده است.
18. کوردەواری، (۱۳۵۲) 

این کتاب در زمینه مردم شناسی است و در سال ۱۳۵۲ در بغداد به چاپ رسیده است.
19. دەقەکانی ئەدەبی کوردی (1۳۵۶) 

کتاب متون ادبی کردی در شهر بغداد و در سال ۱۳۵۶ به چاپ رسیده است.
20. خۆشخوانی، (۱۳۵۶) 

این کتاب در شهر بغداد و در سال ۱۳۵۶ به چاپ رسیده است.

۲۱. گیتیی زیندەوەر

این کتاب در دسته موضوعی علوم طبیعی و ریاضیات و علوم گیاهی و جانوری قرار گرفته است.

۲۲. یادی پیرەمێرد

۲۳. یادی کۆچی محەممەد ئەمین زەکی بەگ

لازم به ذکر است متاسفانه کتاب های ایشان از سوی دولت پهلوی ممنوع اعلام شده بود و کسی اجازه خواندن آن ها را نداشت. یکی از دلایل مهاجرت استاد هم به کشور عراق و گرفتن شناسنامه ای که در آن محل تولدشان را روستایی در منطقه برزنجه عراق نشان میداد همین بود.

فرزندان و نوادگان

از مرحوم میرزا سید علاءالدین ۳ پسر و ۱ دختر به جا ماند. پسر بزرگشان در زمان حیات استاد وفات کردند.۲ پسر دیگر به نام های دلیر و دانش از ایشان به یادگار ماند.

وفات

استاد سجادی در روز پنجشنبه ۲۲ آذر سال ۱۳۶۳ شمسی در شهر بغداد چشم از جهان فروبستند. ایشان را در قبرستان شیخ عبدالقادر گیلانی و در کنار شیخ ابوالوفای نقشبندی و شیخ رضای طالبانی به خاک سپردند.
منابع

1. یادی سجادی
2. سنندج قدیم
3. علما و دانشمندان کردستان در ۲۰۰ سال اخیر
4. تاریخچه آموزش و پرورش در کردستان
5. مصاحبه با نوه مرحوم نظام الاسلام سنندجی
6. چێشتی مجێور