راهکارها و مسیر مطالعات نظری و راهبردی برای تحقق پیشرفت در ایران

پیشرفت به عنوان فرآیندی چندوجهی، نیازمند تدوین بنیان های نظری منسجم، الگوسازی بومی و بهره گیری از رویکردهای نوآورانه است. در ایران، با توجه به ظرفیت های فرهنگی، انسانی و طبیعی، طراحی مسیری برای تحقق پیشرفت پایدار و همه جانبه از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این مقاله با هدف ارائه راهکارها و مسیرهای مطالعات نظری و راهبردی، چارچوبی جامع برای دستیابی به پیشرفت در کشور پیشنهاد می دهد. در این راستا، از منابع داخلی بهره گرفته شده تا راهکارها با شرایط بومی ایران همخوانی داشته باشند.

1. بنیان های نظری پیشرفت

بنیان های نظری پیشرفت باید بر مبنای ارزش های فرهنگی، دینی و اجتماعی ایران شکل گیرند. این بنیان ها شامل موارد زیر هستند:

1.1. عدالت محوری

پیشرفت در ایران باید با تاکید بر عدالت اجتماعی و کاهش نابرابری ها طراحی شود. به گفته مطهری (1396)، عدالت به عنوان محور اصلی پیشرفت اسلامی، باید در تمام ابعاد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی مدنظر قرار گیرد.

1.2. خوداتکایی و استقلال

پیشرفت پایدار نیازمند اتکا به توانمندی های داخلی و کاهش وابستگی به منابع خارجی است. این اصل با تاکید بر اقتصاد مقاومتی در آثار فاضلی (1398) مورد توجه قرار گرفته است.

1.3. انسان محوری

انسان به عنوان محور توسعه، باید در مرکز سیاست گذاری ها قرار گیرد. این رویکرد نیازمند توجه به آموزش، سلامت و توانمندسازی افراد است (رحمانی، 1400).

1.4. پایداری محیطی

پیشرفت بدون توجه به حفظ منابع طبیعی و محیط زیست، ناپایدار خواهد بود. یزدانی (1399) بر ضرورت تلفیق ملاحظات زیست محیطی در الگوهای توسعه تاکید دارد.

2. الگوسازی پیشرفت

برای تحقق پیشرفت، لازم است الگویی بومی طراحی شود که با شرایط ایران سازگار باشد. این الگو باید شامل مولفه های زیر باشد:

2.1. الگوی ترکیبی پیشرفت

الگوی پیشنهادی باید ترکیبی از پیشرفت مادی (اقتصادی و زیرساختی) و معنوی (فرهنگی و اجتماعی) باشد. علوی تبار (1397) پیشنهاد می دهد که این الگو بر اساس تلفیق ارزش های اسلامی و دستاوردهای مدرن طراحی شود.

2.2. الگوی شبکه ای

پیشرفت نیازمند همکاری بین نهادی و شبکه سازی میان بخش های دولتی، خصوصی و جامعه مدنی است. این الگو می تواند از طریق ایجاد پلتفرم های همکاری بین سازمانی پیاده سازی شود (تقوی، 1399).

2.3. الگوی منطقه محور

با توجه به تنوع جغرافیایی و فرهنگی ایران، الگوسازی پیشرفت باید بر اساس ظرفیت های منطقه ای انجام شود. این رویکرد می تواند از طریق تمرکززدایی و تقویت مدیریت محلی محقق شود (یزدانی، 1399).

3. رویکردهای نوآورانه پیشرفت

برای تحقق پیشرفت، بهره گیری از رویکردهای نوآورانه ضروری است. این رویکردها شامل موارد زیر هستند:

3.1. بهره گیری از فناوری های نوین

فناوری هایی مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و بلاک چین می توانند در بهبود کارایی و شفافیت نقش کلیدی ایفا کنند. رحمانی (1400) تاکید دارد که دیجیتالی سازی خدمات عمومی می تواند تجربه شهروندی را بهبود بخشد.

3.2. نوآوری اجتماعی

ایجاد فضاهایی برای مشارکت شهروندان در حل مسائل اجتماعی، مانند استارتاپ های اجتماعی و پلتفرم های مشارکتی، می تواند به پیشرفت اجتماعی منجر شود (فاضلی، 1398).

3.3. اقتصاد دانش بنیان

توسعه اقتصاد مبتنی بر دانش، از طریق سرمایه گذاری در پژوهش و نوآوری، یکی از مهم ترین رویکردهای نوآورانه است. تقوی (1399) بر نقش دانشگاه ها و مراکز پژوهشی در این زمینه تاکید دارد.

3.4. دیپلماسی علمی و فرهنگی

تقویت همکاری های بین المللی در حوزه های علمی و فرهنگی می تواند به انتقال دانش و ارتقای جایگاه ایران در جهان کمک کند (مطهری، 1396).

4. مسیر پیشنهادی برای مطالعات نظری و راهبردی

برای دستیابی به پیشرفت پایدار، مسیر زیر برای انجام مطالعات نظری و راهبردی پیشنهاد می شود:

4.1. تشکیل اتاق فکر ملی

ایجاد یک اتاق فکر با حضور متخصصان، سیاست گذاران و نمایندگان جامعه مدنی برای تدوین سند ملی پیشرفت. این اتاق فکر باید بر اساس اصول عدالت محوری و خوداتکایی عمل کند (علوی تبار، 1397).

4.2. تدوین نقشه راه منطقه ای

طراحی نقشه های راه پیشرفت برای هر منطقه با توجه به ظرفیت ها و چالش های محلی. این نقشه ها باید از طریق همکاری شوراهای استانی و نهادهای محلی تدوین شوند (یزدانی، 1399).

4.3. ایجاد پایگاه داده ملی

راه اندازی یک پایگاه داده جامع برای جمع آوری و تحلیل اطلاعات مربوط به شاخص های پیشرفت. این پایگاه می تواند به تصمیم گیری مبتنی بر داده کمک کند (رحمانی، 1400).

4.4. سرمایه گذاری در آموزش و پژوهش

افزایش بودجه های پژوهشی و تقویت ارتباط بین دانشگاه ها و صنعت برای توسعه اقتصاد دانش بنیان (تقوی، 1399).

4.5. تقویت مشارکت عمومی

ایجاد پلتفرم های دیجیتال برای دریافت نظرات شهروندان و جلب مشارکت آن ها در فرآیندهای سیاست گذاری (فاضلی، 1398).

 نتیجه گیری

تحقق پیشرفت در ایران نیازمند تدوین بنیان های نظری منسجم، الگوسازی بومی و بهره گیری از رویکردهای نوآورانه است. با تمرکز بر عدالت محوری، خوداتکایی، انسان محوری و پایداری محیطی، می توان الگویی طراحی کرد که پیشرفت پایدار و همه جانبه را تضمین کند. مسیر پیشنهادی شامل تشکیل اتاق فکر ملی، تدوین نقشه های منطقه ای، ایجاد پایگاه داده، سرمایه گذاری در پژوهش و تقویت مشارکت عمومی است. اجرای این راهکارها می تواند ایران را به سمت آینده ای پیشرفته و پایدار هدایت کند.

منابع

• علوی تبار، ع. (1397). تمرکززدایی و توسعه پایدار در ایران. تهران: انتشارات کویر.
• فاضلی، م. (1398). حکمرانی خوب: مفاهیم و کاربردها. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
• تقوی، م. (1399). شفافیت و مبارزه با فساد در نظام اداری ایران. مجله مدیریت دولتی، دوره 12، شماره 3.
• رحمانی، ت. (1400). نقش فناوری در بهبود حکمرانی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• مطهری، م. (1396). عدالت و پیشرفت در اندیشه اسلامی. تهران: انتشارات صدرا.
• یزدانی، ف. (1399). مشارکت عمومی و حکمرانی در ایران. مجله علوم سیاسی، دوره 10، شماره 2.