آینده حکمرانی طالبان افغانستان در سایه تهدید داعش خراسان (ISK)

مقدمه

بمب گذاری که در آگوست 2021 فرودگاه کابل را مورد حمله قرار داد، نه تنها جهان را به دلیل صدها کشته یا زخمی شدن افراد غیر نظامی به خود جلب کرد،بلکه این حمله توجه بیشتر را مجددا بر تهدید داعش خراسان (ISK) بر باقیمانده نیروی های ایالات متحده آمریکا و متحدان آن برای خروج، واز همه مهم تر برای حکومت تازه تاسیس طالبان متمرکز کرد.این حمله سوالات فوری را در مورد ثبات آینده حکمرانی این کشور و توانایی طالبان برای مهار تهدید دوباره تروریستی برای این حکومت و همسایگان این کشور مطرح کرد.تسلط سریع طالبان بر افغانستان،همراه با فروپاشی شدید دولت سابق اشرف غنی، فرصت های جدیدی را برای ISKایجاد کرد تا مشروعیت و کنترل سریع رقیب خود در افغانستان یعنی طالبان را تضعیف کند. ISKبا حمله به فرودگاه کابل،علائم هشداردهنده ازتجدید حیات خود به عنوان یک تهدید دائمی برای ثبات افغانستان و همسایگانش نمایان کرد.

سیر تحول داعش خراسان(ISK)

اعلام رسمی تشکیل ISK درژانویه 2015از طریق یک ضبط صوتی توسط سخنگوی وقت دولت اسلامی(داعش)ابومحمد العدنانی،اعلام شد.این گروه ازاعضای سابق القاعده درمارس 2014و همچنین چندین فرمانده تحریک طالبان پاکستان (TTP) بود که دراکتبر همین سال به داعش نوپای خراسان پیوستند.رهبری این گروه هم یکی ازفرمانده هان تحریک طالبان به اسم حافظ سعید خان برعهده گرفته است.

از زمان ظهورISKدرسال 2015،فعالیت عملیاتی این گروه تقریبا در تمام استان های افغانستان و پاکستان گسترش یافته است.دولت ها ی پاکستان و افغانستان برای مبارزه با این گروه عملیات های دولتی مختلفی علیه اعضای وابسته درافغانستان وپاکستان انجام داده اند.درمجموع، ازجمله ؛صدها تن از رهبران سطوح بالا و پایین، دستگیر،کشته یا تسلیم اجباری شدند. با نزدیک شدن به پایان دهه تاسیس این گروه، تصرفات ارضی ISKدر ننگرهار کاهش یافت و اکثریت نیروهای باقی مانده این گروه به طور دسته جمعی تسلیم دولت قبلی افغانستان شدند.

دراواسط سال 2020 درحالی که ایالات متحده به گفتگوهای صلح با طالبان ادامه داد.از ژوئن 2020،حملات ISK در افغانستان به طور پیوسته ماه به ماه تا ژوئن 2021 افزایش یافت واز تنها سه حمله درژوئن 2020 به 41 حمله در ژوئن 2021 رسید.ازجمله حمله هولناک به مدرسه دخترانه هزاره ها در کابل در ماه می 2021 که منجر به کشته یا زخمی شدن بیش از 200 دختر و معلم شد.حملاتی که در اکتبر 2021به عبادتگاه ها در قندوز و قندهار هدف قرار گرفتند،صدها کشته یا زخمی برجای گذاشت.این بخشی از علائم هشداردهنده احیای مجدد ISK در افغانستان بوده است که شهرت جهانی آن با حمله به فرودگاه کابل درجریان تسلط طالبان افزایش یافت.

طالبان افغانستان

ISK اززمان تاسیس خود، طالبان افغان را به عنوان رقیب استراتژیک اصلی خود در منطقه در نظرمی گرفت. ISK برای پیشی گرفتن ازرقیب خود و غلبه برآن،نه تنها از سال 2015به طور منظم به اهداف طالبان افغانستان حمله کرده است،بلکه به شدت از صفوف این گروه نیزسربازگرفته است

در ابتدا،رهبری طالبان ازالبغدادی(رهبر دولت اسلامی مرکزی) درخواست کرد که از ایجاد یک شبکه جدید موازی در افغانستان خودداری کند،امااین درخواست آشکارا توسط سخنگوی دولت اسلامی درآن زمان، ابومحمد العدنانی،رد شد. درزمان سقوط دولت افغانستان درسال 2021،ISKو طالبان افغانستان حداقل در چندین ولایت در سراسر افغانستان با هم درگیرشده بودند.هردو گروه صدها تلفات را بر دیگری وارد کردند و ده ها هزارغیرنظامی در نتیجه جنگ خود کشته یا آواره شدند.دررقابت ISK وطالبان، استراتژی ISK برای شکار اعضای طالبان و جذب نیرو درافغانستان بر بهره برداری از روابط پرتنش طالبان با سلفی ها متمرکز شده است.از زمان تسلط طالبان بر افغانستان در سال 2021، ISK بی وقفه به هدف قرار دادن طالبان افغان متعهد بوده و ناتوانی طالبان درمحافظت ازغیرنظامیان درداخل ومهار تروریسم را برجسته کرده است.

تهدیدات ISK

بعدازآغاز حمکرانی طالبان درافغانستان و به ویژه بعدازحمله تروریستی فرودگاه کابل،سوالی که به شدت مورد بحث قرار گرفته است،آیا حکومت طالبان قادر به مبارز ه و کنترل کردن ISK است؟ دراین مورد،بررسی یک موضوع مرتبط به یک اندازه مهم و شاید حیاتی باشد،موضوع منابع و توانایی های طالبان،هزینه های مالی وانسانی نبرد طولانی علیه ISKبرای حکومت تازه تاسیس ومنزوی بینالمللی طالبان بسیاربالا ومحدود است.هزینه های انسانی ازطریق هزاران تلفات غیرنظامی وده ها هزار آواره دیگردرسال های گذشته بر جا گذاشته است.ادامه حملات علیه طالبان وعلیه جوامع شیعه درمناطق افغانستان، پیامدهای شدید تجدید حیات وادامه بقای ISK را برتوانایی طالبان برای حکومت به عنوان بازیگر دولتی افغانستان برجسته کرده است.تهدید ISKبرای حکمرانی طالبان درافغانستان از خطرات بالقوه حال وآینده طالبان بوده است.

ازمظاهر اصلی این تهدید،مشروعیت زدایی می باشد.در طول دوره مذاکرات صلح و گفتگوهای بین الافغانی، حملات ISK باعث ایجاد هرج و مرج و سردرگمی عمومی در میان نهادهای سیاسی مختلف شد که هدف آن متوقف کردن پیشرفت سیاسی بود. با این حال،در دوران پس از تسلط طالبان، ISK تمرکز خود را مستقیما روی تضعیف مشروعیت طالبان تغییر داد.مشروعیت زدایی از طالبان افغانستان به عنوان یک جنبش جهادی را یکی از اولویت های اصلی این گروه قرار گرفته است.این موضوع در کمپین های رسانه ای ISK در چندین سال گذشته منعکس شده است. تضعیف مشروعیت طالبان افغانستان به عنوان یک جنبش جهادی، ستون اصلی هویت سازمانی ISKاست که بعید است تغییرکند.

یکی از مظاهراصلی این تهدید،توانایی ISK برای همسو کردن برنامه های خود با منافع گروه های منطقه ای متعدد است.موضوعی که گروه های ملی گرا مانند طالبان افغانستان به طور فزاینده ای برای ارائه آن بی تجهیز می شوند.با توجه به تمایل طالبان برای به رسمیت شناخته شدن به عنوان یک موجودیت مشروع توسط جامعه بین المللی و تمایل آنها به فاصله گرفتن از گروه های تروریستی، همراه با وضعیت نسبتا ضعیف القاعده، ISK خود را به عنوان مناسب ترین گزینه ضد دولتی معرفی کرده است.

دیگری بی ثبات سازی کنترل طالبان است.تلاش های ISK برای بی ثبات کردن کنترل طالبان، طالبان را مجبور کرده است که دست خود را در مقابله با شورش ها، شامل سرکوب و انتقام علیه غیرنظامیان محلی می شود،آشکار کند.جمعیت هایی که از ISK حمایت می کنند. تا به امروز، حتی تلاش های اعلام شده برای میانجیگری با جوامع محلی و نیز بسیج پرسنل امنیتی اضافی طالبان برای کمک به تامین امنیت درولایت های مختلف برای مقابله با شورش بوده است.

نتیجه گیری

از زمان تسلط طالبان بر افغانستان درسال 2021، ISK بی وقفه به هدف قراردادن طالبان افغان متعهد بوده و ناتوانی طالبان در محافظت ازغیرنظامیان درداخل ومهار تروریسم را برجسته کرده است. برخلاف حکومت قبلی ،طالبان با دشمنی روبه رومی شوند که اعضای خود طالبان وهمچنین متحدان آن هارا شکار کرده است.به طور خلاصه، آینده حکمرانی طالبان شاهد تداوم حملات و درگیری با ISKخواهد بود.این گروه،خطرات قابل توجهی را به همراه دارد که به بازیگراصلی افغانستان توصیه نمی شودآنها را تحمل کند.این گروه تروریستی نه تنها برای طالبان درقدرت بلکه برای کشورهای منطقه ای و همجواز حوزه فعالیت این گروه خطرناک است.کشورهای دیگربه جای تماشای ادامه درگیری طالبان با ISK، کشورهایی که به دنبال مقابله با تروریسم وISKهستند،ممکن است نیازبه ایجاد یک مکانیسم امنیتی مشترک داشته باشند.درنهایت به طالبان کمک کند تا منابع قدرت این گروه را درافغانستان محدود کند.به عنوان مثال، شناسایی و به اشتراک گذاری اطلاعات درمورد فعالیت های بین گروهی مربوط به ISKواتحادهای فرامرزی آن،که منبع مهمی ازقدرت این گروه است.یکی دیگراز زمینه های هماهنگی می تواند از بین بردن زنجیره تامین قاچاق و پیوندهای بین گروهی دراقتصاد سایه هرکشور باشد که تامین مالی ISK را تسهیل می کند.